Του Βασίλειου Τρικούπη,
Ο δεκαετής πόλεμος της Λιβύης αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές και αιματηρές συνέπειες που η Αραβική Άνοιξη έφερε στον μουσουλμανικό, αραβικό κόσμο της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το σημαντικό πετρελαιοπαραγωγό κράτος τελεί ουσιαστικά υπό διάλυση υπό το βάρος των συρράξεων των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Από τη μία η, διεθνώς αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη, Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας υπό τον Πρωθυπουργό Fayez al-Sarraj και από την άλλη ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός υπό τον Στρατηγό Khalifa Haftar, πρώην σύμμαχο του αυταρχικού ηγέτη Muammar Gaddafi, στα ανατολικά της χώρας πολεμούν για το γενικότερο έλεγχο της χώρας.
Ο εξωτερικός παράγοντας δεν εκλείπει ούτε στην περίπτωση του λιβυκού πολέμου, αρχής γενομένης από τη νατοϊκή βομβαρδιστική παρέμβαση που συνετέλεσε αποφασιστικά στην πτώση του πάλαι ποτέ κραταιού ηγέτη Gaddafi. Έκτοτε, στην χώρα κυριαρχεί η αστάθεια με διάφορες διοικήσεις να αποτυγχάνουν να ελέγξουν τους διάφορους μαχητές, φυλάρχους και τρομοκράτες που απέκτησαν και τον ουσιαστικό έλεγχο της χώρας, δεδομένης, μάλιστα, της σοβαρότατης διασποράς οπλισμού παρά το εμπάργκο που επιβλήθηκε. Ο πόλεμος έχει λάβει ξεκάθαρα χαρακτηριστικά πολέμου δι’ αντιπροσώπων, καθώς ξένοι παράγοντες υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους μέσω του πολέμου. Τον Πρόεδρο Al-Sarraj υποστηρίζουν πέρα από τα Ηνωμένα Έθνη, οι Δυτικές Δυνάμεις και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο η κύρια στήριξη στρατιωτική, οικονομική και διπλωματική έρχεται από την Τουρκία, το Κατάρ και την Ιταλία. Τον Haftar στηρίζουν η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία και η Γαλλία.
Τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει διπλωματικές προσπάθειες για την ειρήνευση ορμώμενες τόσο από ευρωπαϊκό έδαφος, όσο και από την Τουρκία και τη Ρωσία με γενικά πενιχρά αποτελέσματα και πολλαπλά αδιέξοδα. Έτσι, μετά τις στρατιωτικές διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και της κατάπαυσης πυρός στη Γενεύη που προέβλεπε και την αναχώρηση των ξένων στρατευμάτων εντός τριών μηνών, καθώς και τον πρώτο γύρο των πολιτικών διαπραγματεύσεων στις αρχές του 2020 ανάμεσα στις πολιτικές ηγεσίες των δύο αντιμαχόμενων πλευρών, μόλις στο τέλος του περασμένου έτους ξεκίνησε και ο δεύτερος γύρος των πολιτικών διαπραγματεύσεων. Ο σκοπός είναι η οικοδόμηση μιας νέας πολιτικής πραγματικότητας στο λιβυκό κράτος με ένα σύστημα ισχυρό και δημοκρατικό. Οι συζητήσεις εκτυλίχθηκαν γύρω από τη δημιουργία ενός μηχανισμού που θα επιλέξει μια μεταβατική κυβέρνηση που θα οδηγήσει τη χώρα σε προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στις 24 Δεκεμβρίου 2021, ενώ μια εθελοντική νομική επιτροπή θα εργαστεί επί της συνταγματικής βάσης των εκλογών.
Εξαιρετικής σημασίας για τη μετέπειτα πορεία της χώρας θα αποτελέσει η στρατηγική βιομηχανία πετρελαίου, ο στυλοβάτης της λιβυκής οικονομίας για δεκαετίες. Ο έλεγχος των πετρελαιοπηγών και της παραγωγής, έχει αποδείξει πως μπορεί να προσδώσει σημαντικό πλεονέκτημα σε αυτόν που τον έχει και βεβαίως αυτό είναι κάτι που ο στρατηγός Haftar γνώριζε πολύ καλά, καταφέρνοντας μάλιστα να ελέγξει τη σημαντική πλειοψηφία της παραγωγής της χώρας στα ανατολικά.
Ωστόσο, τον Σεπτέμβρη υπήρξε μια σημαντική εξέλιξη ως προς αυτό, με την ανακοίνωση από τις δυνάμεις του Haftar του τέλους του αποκλεισμού των πετρελαιοπηγών και των τερματικών σταθμών. Η σημασία των τελευταίων τόσο για την εσωτερική σταθερότητα, όσο και για τα ξένα συμφέροντα διαφαίνεται μέσα από την κοινή δήλωση Γερμανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Ηνωμένου Βασιλείου, με την οποία καλούσαν όλα τα μέρη να εφαρμόσουν τη συμφωνία της κατάπαυσης του πυρός αλλά και να βρουν ένα μηχανισμό για τη δίκαιη και διαφανή χρήση των πετρελαϊκών αποθεμάτων. Αυτός δε, είναι και ένας σημαντικότατος λόγος για τη λήψη μέτρων από τις δυνάμεις αυτές απέναντι σε όποιον στεκόταν απέναντι στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, όπως για παράδειγμα στην Τουρκία, της οποίας ο ρόλος αποδείχθηκε επικίνδυνα αποσταθεροποιητικός.
Η δημιουργία μιας ενιαίας πολιτικής αρχής, που συζητήθηκε ανωτέρω, ικανής να παράγει σημαντικό πολιτικό έργο και να δαπανά και να επενδύει, απαιτεί και έναν ενιαίο οικονομικό προγραμματισμό. Για τον λόγο αυτό, εκπρόσωποι των δύο πλευρών συναντήθηκαν πριν λίγες ημέρες για να συζητήσουν επί της κατάρτισης ενός ενιαίου οικονομικού προγραμματισμού από εκπροσώπους των δύο πλευρών. Το σχέδιο προϋπολογισμού, κατά τις δηλώσεις του Υπουργού Οικονομικών της Τρίπολης, πρόκειται να παρουσιαστεί στη μεταβατική κυβέρνηση που θα οδηγήσει τη χώρα αργότερα σε εκλογές.
Η υποστηρικτική αποστολή του ΟΗΕ στη Λιβύη (United Nations Support Mission In Libya-UNSMIL), χαιρέτησε την πρωτοβουλία ως «ενθαρρυντικό και απαραίτητο βήμα» και κάλεσε τις δύο πλευρές να καταρτίσουν τον προϋπολογισμό με διαφάνεια. Αυτή θα είναι και προϋπόθεση για ένα διαρκή και δίκαιο οικονομικό προγραμματισμό στη νέα πολιτεία που θα προκύψει.
Καταληκτικά, η Λιβύη θα αποτελέσει ένα ακόμα κρίσιμο παράδειγμα και πείραμα, στο οποίο η διεθνής κοινότητα θα δοκιμαστεί να οικοδομήσει εκ του μηδενός ένα πολιτικό σύστημα που θα λαμβάνει υπόψη τα πολιτικά αιτήματα και των δύο πλευρών με σημαντική νομιμοποίηση της εξουσίας. Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε σαφέστατα κρίσιμο στάδιο και η κατάρρευση είναι πάντα ένα ορατό ενδεχόμενο. Γι’ αυτό, η προσεκτική ζύγιση των ωφελημάτων και ιδιαίτερα των κερδών από την παραγωγή πετρελαίου στους διάφορες παράγοντες θα αποτελέσει μια απαραίτητη προϋπόθεση για ένα βιώσιμο μέλλον σε μία πληγωμένη από τον πόλεμο χώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Libya rivals begin second round of talks on interim government, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Libya’s rival governments discuss unifying 2021 budget, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- First round of Libyan political talks to begin Wednesday, Anadolu Agency, διαθέσιμο εδώ
