Της Σοφίας Ζαφειροπούλου,
Οι σχέσεις μεταξύ Κένυας και Σομαλίας, δύο χωρών που μοιράζονται σύνορα 700 χιλιομέτρων, επιδεινώνονται εδώ και μήνες. Τον Δεκέμβριο, η Σομαλία διέκοψε τους διπλωματικούς δεσμούς με την Κένυα, κατηγορώντας την για διαρκή παρέμβαση στις εσωτερικές της υποθέσεις, η οποία κατ’ επέκταση οδηγούσε στην αμφισβήτηση της κρατικής κυριαρχίας της. Η εν λόγω πρωτοβουλία έφερε στην επιφάνεια τις υποβόσκουσες μακροχρόνιες εντάσεις μεταξύ των δύο γειτόνων και προκάλεσε ένα αδιέξοδο με πιθανότατα μεγάλες γεωπολιτικές επιπτώσεις.
Οι Σομαλικές αρχές δεν έχουν αποκαλύψει μέχρι στιγμής τους λόγους, οι οποίοι αποτέλεσαν εφαλτήριο για τον τερματισμό των διπλωματικών σχέσεων, ωστόσο υπάρχουν αρκετά σημεία τριβής ανάμεσα στις δύο χώρες, που μπορούν να δικαιολογήσουν ενδεχομένως την απόφαση αυτή. Η εμπορική ανισορροπία των δύο αφρικανικών κρατών και η επανειλημμένη αναστολή των διασυνοριακών εμπορικών δραστηριοτήτων από την Κένυα, για λόγους εθνικής ασφάλειας, είναι ένα από αυτά τα σημεία έντασης.
Συγκεκριμένα, το εμπόριο του Khat, ενός φυτικού διεγερτικού που αναπτύσσεται ευρέως στην Κένυα, αποτελεί το μήλον της έριδος στις σχέσεις της με τη Σομαλία, καθώς η δεύτερη αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα του. Τον Μάρτιο, λοιπόν, η Σομαλία απαγόρευσε ουσιαστικά τις εισαγωγές Khat από την Κένυα, χρησιμοποιώντας την πανδημία του κορωνοϊού ως δικαιολογία. Η κίνηση θεωρήθηκε από πολλούς ως απόπειρα του Προέδρου, Mohamed Abdullahi Mohamed, να χρησιμοποιήσει το Khat ως διαπραγματευτικό όπλο για την επίτευξη μιας πιο ισορροπημένης εμπορικής σχέσης με την Κένυα.
Συνεχίζοντας, η Jubaland, ένα από τα πέντε ημι-αυτόνομα κράτη της Σομαλίας που συνορεύουν με την Κένυα, είναι μια ακόμη πηγή έντασης μεταξύ των δύο γειτόνων. Στις 30 Νοεμβρίου, η Σομαλία απέλασε τον πρέσβη της Κένυας, με την κατηγορία της παρέμβασης στην εκλογική διαδικασία μέσω της στρατιωτικής της παρουσίας στην περιοχή. Σύμφωνα με τη σομαλική κυβέρνηση, η Κένυα με την ενέργεια αυτή αποσκοπούσε στη διατήρηση μιας περιφερειακής εξουσίας, φύσει εχθρική προς αυτήν. Ακόμη, στην περίπτωση της Σομαλιλάνδης, η οποία αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητη το 1991, η Κένυα επιδιώκει τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων, γεγονός που αποδεικνύεται από την ανακοίνωση της δημιουργίας προξενείου έως τα τέλη Μαρτίου στην περιοχή αυτή.
Οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν, επίσης, διαφορές στον τομέα της ασφάλειας. Οι ένοπλες δυνάμεις της Κένυας (Kenya Defence Forces-KDF), που υπηρετούν στη Σομαλία υπό την εποπτεία της AMISOM (African Union Mission In Somalia), αντιμετωπίζουν κριτική για υποτιθέμενη στόχευση των πύργων τηλεπικοινωνιών της Σομαλίας, οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας για την τοπική οικονομία. Φυσικά, ο στρατός της Κένυας ισχυρίζεται πως ο απώτερος στόχος του είναι τα δίκτυα επικοινωνίας της εξτρεμιστικής οργάνωσης al Shabaab -παρακλάδι της al-Qaeda-, για την εξόντωση της οποίας συνεργάζονται τα δύο αφρικανικά κράτη.
Μπορούν, άραγε, τα δύο αφρικανικά κράτη να συνεργαστούν και να λάβουν μέτρα για να αμβλύνουν τα σημεία πίεσης;
Αρχικά, μια διμερής επιτροπή, αποτελούμενη από τεχνοκράτες της Σομαλίας και της Κένυας, συνιστά αναγκαία λύση σε θέματα όπως η εμπορική ανισορροπία, οι εξαγωγές Khat, το καθεστώς βίζας και η ασφάλεια των συνόρων. Με την απαραίτητη τεχνογνωσία φαντάζει γρήγορη και αποτελεσματική η επίλυση των υφιστάμενων σκοπέλων, υπό την προϋπόθεση, βέβαια, πως και τα δύο έθνη θα δεσμευτούν να ακολουθήσουν τις αποφάσεις που θα ληφθούν. Στα ζητήματα ασφαλείας, που εμπλέκονται οι τοπικές διοικήσεις, οι δυνάμεις ασφαλείας και οι εθνικές κυβερνήσεις, μία αντίστοιχη επιτροπή μπορεί να δώσει τέλος στις αέναες, μέχρι στιγμής, συγκρούσεις. Εξάλλου, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και η επακόλουθη διατήρηση των παραμεθόριων περιοχών αποτελούν αδιαμφισβήτητα πρωταρχικό μέλημα των χωρών και μόνο αν επιλυθούν οι μεταξύ τους διαφορές, θα μπορέσουν να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι.
Στην προσπάθεια εξομάλυνσης, τόσο οι αφρικανικές δυνάμεις όσο και οι περιφερειακοί φορείς οφείλουν να ασκήσουν πίεση στα διαπλεκόμενα μέρη, ούτως ώστε να αποκατασταθούν γρήγορα οι διπλωματικές τους σχέσεις μέσω διαλόγου. Η Αιθιοπία, η οποία διατηρεί στενούς δεσμούς και με τις δύο χώρες και πρόσφατα, μάλιστα, διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στην επίλυση πολλών περιφερειακών συγκρούσεων, μπορεί να λάβει μέτρα για να φέρει τις ηγεσίες διοικήσεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Επιπλέον, η Διακυβερνητική Αρχή Ανάπτυξης (Intergovernmental Authority on Development-IGAD), μέλη της οποίας αποτελούν η Σομαλία και η Κένυα, μπορεί να συμβάλει στον τερματισμό των μεταξύ τους διαφορών. Ο εμπορικός αυτός οργανισμός άρχισε ήδη να ασκεί πίεση στη Σομαλία για την επίλυση των διενέξεων με την Κένυα, κατά τη διάρκεια της 38ης Έκτακτης Συνέλευσής του στα τέλη Δεκεμβρίου, πείθοντάς την να κάνει το πρώτο βήμα. Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες θα πρέπει να αποκτήσουν μεγαλύτερη δυναμική και περαιτέρω ταχύτητα τη φετινή χρονιά.
Καταληκτικά, η Σομαλία και η Κένυα έχουν έναν πολύ μακρύ δρόμο να διανύσουν για να επιτευχθεί μία αρμονική γειτνίαση. Όμως, αξίζει να τεθεί σε εφαρμογή το σχέδιο σύσφιξης των σχέσεών τους, δεδομένου ότι ούτε η Κένυα αλλά ούτε και η Σομαλία έχουν πολλά να κερδίσουν από μια παρατεταμένη σύγκρουση. Αντιθέτως, οι αχανείς συνοριακές εκτάσεις τους και οι μακροχρόνιοι κοινωνικοοικονομικοί δεσμοί τους επιβάλλουν μία ολοένα και μεγαλύτερη αλληλεξάρτηση των δύο, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη όλων των χωρών που βρίσκονται στο κέρας της Αφρικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Somalia and Kenya still have a road to neighbourly cooperation, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
-
Despite Somalia Severing Ties, Kenya Says It Won’t Expel Somalis, VOA News, διαθέσιμο εδώ
-
Somalia cuts ties with Guinea, now Kenya; Somaliland looks on, Africa News, διαθέσιμο εδώ
