Της Σοφίας-Δυσσέλιας Λίτσα,
Η παραπάνω φράση αποτελεί στίχο του τραγουδιού «Χίλια μύρια κύματα», του Νίκου Ξυλούρη και θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως η πολυτιμότερη παράκληση που μπορεί να κάνει κανείς στις εποχές που ζούμε.
Σε έναν ιδεατό κόσμο, η παγκόσμια ειρήνη θα ήταν αγαθό κεκτημένο, οι διακρατικές σχέσεις θα χαρακτηρίζονταν από εποικοδομητικές συμφωνίες και η ανθρωπότητα, εν γένει, θα ατένιζε το μέλλον με αισιοδοξία και σιγουριά. Δυστυχώς, όμως, ο κόσμος αυτός βρίσκεται μονάχα στο μυαλό μας. Στη Βαβέλ που κατοικούμε, η διχόνοια αποτελεί τροχοπέδη για την ύπαρξή του. Στην πραγματικότητα, οι πόλεμοι, οι συγκρούσεις και οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες καλά κρατούν. Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί οι άνθρωποι «αγαπούν» να διχάζονται; Γιατί οι άνθρωποι βλέπουν μόνο το άσπρο και το μαύρο, ενώ υπάρχουν χιλιάδες καλύτερα χρώματα;
Οι απαντήσεις στα ερωτήματα είναι πολλές. Προσωπικά, θεωρώ, πως υπάρχουν τρεις κατηγορίες αιτιών, που οδηγούν τους ανθρώπους στη σύγκρουση και τα σύνολα σε κατακερματισμό (σ.σ. η τριττή αυτή διάκριση είναι εντελώς αυθαίρετη).
Στην πρώτη κατηγορία, βρίσκονται οι ροπές και τα ένστικτα των ανθρώπων. Η επιστήμη της Ψυχολογίας έχει αποφανθεί πολλάκις ότι οι εσώτερες ορμές μας μπορούν να επιφέρουν εκδήλωση ορισμένης κοινωνικής συμπεριφοράς. Αντλώντας ένα παράδειγμα από τον διαμορφωτή της παγκόσμιας διανόησης, τον Όμηρο, μπορεί να γίνει αντιληπτή η επίδραση των ενστίκτων του ανθρώπου στη δημιουργία συγκρούσεων. Όταν ο Αγαμέμνονας, ύστερα από συμφωνία με τον Απόλλωνα, αναγκάζεται να παραδώσει στον Θεό τη Χρυσηίδα, τότε ο εγωισμός του τον οδηγεί στο να πάρει τη σκλάβα-λάφυρο ενός άλλου μεγάλου στρατηγού, του Αχιλλέα. Ο τελευταίος, ύστερα από παραινέσεις της Θεάς Αθηνάς, δεν επιτίθεται στον Αγαμέμνονα, αλλά η πληγή, που δέχθηκε ο εγωισμός του, τον κάνει να ορκιστεί πως δεν θα ξαναπολεμήσει. Τα επακόλουθα της απόφασης αυτής του Αχιλλέα είναι γνωστά. Βλέπουμε εδώ, πως ο εγωισμός δύο τεράστιων μορφών της Ιλιάδας ταράζει το στρατόπεδο των Αχαιών, σε μια στιγμή δύσκολη, αφού το κάστρο του Πριάμου εξακολουθεί να παραμένει άπαρτο, εννιά ολόκληρα χρόνια μετά την έναρξη του Τρωικού Πολέμου.
Η δεύτερη γενεσιουργός αιτία της διχόνοιας μεταξύ των ανθρώπων είναι η τακτική του «διαίρει και βασίλευε», η οποία εφαρμόζεται από μια κοινωνική οντότητα (άτομο ή ομάδα) και έχει ως απώτερο σκοπό να προκαλέσει ρήξη μεταξύ των μελών άλλης κοινωνικής οντότητας και εντέλει να κυριαρχήσει επ’ αυτής. Με βάση την τακτική αυτή, έχουν χτιστεί ακόμη και αυτοκρατορίες (π.χ. Ρωμαϊκή). Τρανό παράδειγμα εφαρμοστή της αποτελεί ο αμφιλεγόμενος Αλκιβιάδης από την Αθήνα. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στη Σικελία, της οποίας ήταν θερμότατος υποστηρικτής, αντί να γυρίσει στην πόλη του, επιλέγει να προσεγγίσει τον άσπονδο εχθρό της, τη Σπάρτη, και να προσφέρει στους Σπαρτιάτες απόρρητες πληροφορίες για την Αθήνα. Ουσιαστικά, γίνεται προδότης. Ο Αλκιβιάδης, παρ’ όλα αυτά, δεν περιορίζεται σε αυτή την επαίσχυντη προδοσία. Απευθύνεται στον Πέρση Σατράπη Τισσαφέρνη και του ζητά άσυλο, με αντάλλαγμα αυτή τη φορά απόρρητες πληροφορίες όχι μόνο για την Αθήνα, αλλά και για τη Σπάρτη! Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, ο Αλκιβιάδης πρότεινε στον Τισσαφέρνη να μην λήξει τον Πελοποννησιακό Πόλεμο βοηθώντας είτε την Αθήνα είτε τη Σπάρτη, αλλά να τον αφήσει να διαρκέσει για χρόνια, καθιστώντας έτσι κυρίαρχη της θάλασσας την Αθήνα και της στεριάς τη Σπάρτη. Με αυτόν τον τρόπο, όταν ο Τισσαφέρνης ενοχλείτο από τη μία πόλη, θα μπορούσε να στρέψει την άλλη εναντίον της. Με την εφαρμογή, λοιπόν, της τακτικής του «διαίρει και βασίλευε», οι Έλληνες συνέχισαν να αλληλοσπαράζονται για χρόνια. Στον αντίποδα, βρίσκονται οι περίοδοι ομοψυχίας μεταξύ των Ελλήνων κατά τις οποίες ήκμασαν είτε χτίζοντας αυτοκρατορίες, όπως αυτή του Μ. Αλεξάνδρου, είτε αποτινάσσοντας τον ζυγό του δυνάστη, ο οποίος άλλοτε λεγόταν Σουλτάνος και άλλοτε Φύρερ.
Ο τρίτος παράγοντας, που σπέρνει τη διχόνοια μεταξύ των ανθρώπων, είναι η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Το κυρίαρχο κοινωνικό μοντέλο χρειάζεται άτομα κατηγοριοποιημένα και χειραγωγήσιμα, για να συντηρηθεί. Φυσικά, εδώ, δεν υπονοείται ότι είναι λάθος οι άνθρωποι να υποστηρίζουν μια πολιτική ιδεολογία, να ασπάζονται μια θρησκεία ή να είναι φίλαθλοι μιας ομάδας. Το λάθος είναι να φανατίζονται και «χωρισμένοι» πια σε «στρατόπεδα» να προσπαθούν να εξοντώσουν τον «άλλο» εξαιτίας της μισαλλοδοξίας, που τους έχει κυριεύσει. Τα δίπολα «Δεξιά-Αριστερά», «Ρεπουμπλικάνοι-Δημοκρατικοί», «Αμερική-Ρωσία» κ.ο.κ σαφώς και έχουν συντελέσει στην εξέλιξη του πολιτισμού και της ιστορίας, δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι στο όνομά τους έχουν χυθεί λίτρα αίματος. Όταν οι άνθρωποι φανατίζονται υπερβολικά με το οτιδήποτε, γίνονται δέσμιοι του φανατισμού τους, πειθήνιοι. Χάνουν ουσιαστικά την ελευθερία τους, αφού υπακούν σε διαταγές. Αμέσως μετά το τέλος της γερμανικής κατοχής και πριν καν η Ελλάδα μετρήσει τις πληγές της, ξέσπασε ο καταστροφικότερος εμφύλιος πόλεμος που γνώρισε ποτέ η χώρα, απότοκα του οποίου τη βασανίζουν μέχρι και σήμερα. Στον Εμφύλιο, οι άνθρωποι σκότωναν ακόμα και τα αδέρφια τους στο όνομα μιας ιδεολογίας. Στην κατάσταση εκείνη, ταιριάζει η φράση «Κόρακος κοράκου μάτι δε βγάνει – Ρωμιός όμως Ρωμιού, και μάτια και φρύδια και μύτες και μασέλες!», του Νίκου Καζαντζάκη από το έργο του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Αναμφίβολα, η λύση δεν θα ήταν οι άνθρωποι της εποχής εκείνης να ήταν απολιτίκ και να ιδιωτεύουν, ο απόλυτος όμως ιδεολογικός τους φανατισμός οδήγησε σε πολλές ανθρώπινες απώλειες, στην ασθμαίνουσα δεύτερη ελληνική Δημοκρατία, ενώ για πολλούς ο Εμφύλιος ήταν και ένα από τα αίτια της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών.
Καθίσταται, λοιπόν, σαφές ότι η διχόνοια και η εχθρικότητα μεταξύ των ανθρώπων μπορεί να επιφέρει συνέπειες ολέθριες. Δεν είναι τυχαίο που ο σοφός λαός μας λέει πως «η ομόνοια σπίτια χτίζει και η διχόνοια τα γκρεμίζει». Χρέος μας διαχρονικό, αλλά και επίκαιρο, λόγω των κρίσιμων καιρών, που διανύουμε, να αποζητούμε την ενότητα και την ομοψυχία, ενθυμούμενοι ότι η διχόνοια έχει αποτελέσει πολλάκις την κατάρα της φυλής μας.
