Της Μαρίας Φράγκου,
Η Ινδία, μια χώρα με πολυποίκιλο πολιτισμό και ιδιαίτερο θρησκευτικό ενδιαφέρον, βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο. Όντας παραδοσιακά αντίπαλος του Πακιστάν, βρήκε για άλλη μια φορά τον τρόπο να του αντιταχθεί, μέσω μιας γνωστής, αλλά όχι ευρέως διαδεδομένης, μεθόδου. Πρόκειται για τη δημιουργία ενός ισχυρού δικτύου παραπληροφόρησης με το οποίο η Ινδία καταφέρνει να προβληματίσει την παγκόσμια κοινότητα.
Ποιο είναι το κίνητρο γι’ αυτήν τη συμπεριφορά και τι αποτελέσματα επιφέρει;
Πριν από έναν μήνα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Παραπληροφόρησης, που εδρεύει στις Βρυξέλλες, ανακάλυψε ένα ολόκληρο δίκτυο παραπληροφόρησης από την Ινδία εναντίον του Πακιστάν. Προφανής σκοπός αυτού του εγχειρήματος εδώ και δεκαέξι χρόνια ήταν να δημιουργήσει μια αντιπακιστανική διάθεση εξαπλωνόμενο σε 116 χώρες, επηρεάζοντας μέχρι και την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη. Γίνεται, μάλιστα, λόγος για μία οργανωμένη προσπάθεια, αφού η Ινδία έχει μέχρι στιγμής δημιουργήσει 500 μέσα ενημέρωσης με fake news και περίπου 12 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις για την επίτευξη του στόχου της. Επιπλέον, ένας από τους επίσημους σταθμούς μετάδοσης πληροφοριών, ο ANI (Asian News International), φαίνεται να μετέδωσε πολλές από τις πληροφορίες αυτών των “fake” σταθμών, ενώ η έρευνα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Παραπληροφόρησης αφήνει να εννοηθεί πως είναι σχεδόν αδύνατο ένα τέτοιο δίκτυο να δημιουργήθηκε χωρίς η κυβέρνηση να το γνωρίζει.
Την ευκαιρία αυτής της ανακάλυψης δεν άργησαν να εκμεταλλευτούν οι Πακιστανοί εθνικιστές, που δηλώνουν υπέρ μιας σκληρής μορφής εθνικής ασφάλειας των μέσων ενημέρωσης. Η δημιουργία αυτού του δικτύου σαφώς δίχασε τους πολίτες της χώρας και σταδιακά οδηγεί στην έκρηξη ενός πολέμου «πέμπτης γενιάς», δηλαδή ενός πολέμου που διαδραματίζεται ανάμεσα σε απλούς πολίτες κι όχι με στρατιωτικά ή άλλα απτά πολεμικά μέσα. Αυτό το είδος του πολέμου βασίζεται στις αντιλήψεις των ατόμων, όπως και στην προπαγάνδα, και πρόκειται για μια μέθοδο που δεν έχει ιδιαίτερα απασχολήσει τα επιστημονικά πεδία, μιας και δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σαν ιδέα. Ένας όρος που θα μπορούσε ενδεχομένως να πλησιάσει τη νοοτροπία αυτού του πολέμου είναι ο λεγόμενος «υβριδικός πόλεμος», που χρησιμοποιήθηκε στη Βορειοατλαντική Συμμαχία για να εκφράσει τη ρωσική εξωτερική πολιτική, όπως και το σαμποτάζ που επιχείρησε. Εν τοις πράγμασι, πρόκειται για έναν συνδυασμό πολέμου με τη χρήση της διπλωματίας.
Παρ’ όλο που τέτοιου είδους πόλεμοι δεν είναι ευρέως γνωστοί, έχουν αρχίσει να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι μιας σύρραξης, ειδικά κατά τον 20ο αιώνα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ψυχρού Πολέμου, όπου η προπαγάνδα κυριαρχούσε μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Σοβιετικής Ένωσης. Μάλιστα, υπό τον Πρόεδρο Dwight Eisenhower, οι Η.Π.Α. δημιούργησαν το “Voice of America” και το “Radio free” ώστε να υποστηρίξουν την προσπάθειά τους, ενώ η Σοβιετική Ένωση προσπάθησε να εστιάσει στον ρατσισμό και την εσωτερική τρομοκρατία που επικρατούσε στο αντίπαλο κράτος. Όλα αυτά τα περιστατικά στοχεύουν στη θεώρηση τόσο της προπαγάνδας όσο και της παραπληροφόρησης ως εργαλεία πολέμου κι όχι ως τρόπους άσκησης πολιτικής. Η θεώρηση αυτή έχει αναφερθεί και από τον Carl von Clausewitz, που σωστά παρατήρησε πως ο πόλεμος είναι πολιτική, αλλά κάθε είδους πολιτική δεν αποτελεί πόλεμο.
Βέβαια, μεταξύ των πολέμων που κρίνονται στο πεδίο της μάχης και των πολέμων μέσω παραπληροφόρησης υπάρχει μια ουσιαστική διαφορά: η πρώτη μορφή χρησιμοποιεί πολεμοφόδια που μπορούν να σκοτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ η δεύτερη οφείλει να μετατρέψει τις μεθόδους που διαθέτει σε χρήσιμα πολεμοφόδια. Στην προκειμένη περίπτωση, η οποία εξετάζεται στο παρόν άρθρο, καθώς η Ινδία διαθέτει πολεμικό εξοπλισμό, ο ρόλος του Πακιστάν είναι να τονίσει στον κόσμο πόσο επικίνδυνα μπορούν να αποβούν όλα αυτά για τους λαούς, ενώ ταυτόχρονα οφείλει να εξασκηθεί στη χρήση συμβατικών όπλων ώστε να προστατευτεί σε περίπτωση επίθεσης.
Τι συμβαίνει όμως όταν η Ινδία επικαλείται γεγονότα που διαδραματίζονται στην αντίπαλη χώρα;
Η Ινδία πράγματι θέλει να διαδίδει φήμες εναντίον του Πακιστάν, όμως σίγουρα δεν ευθύνεται η ίδια για τη φυλάκιση, τον βασανισμό και τη δολοφονία αθώων Βαλούχων του Πακιστάν. Ο διχασμός στο ασιατικό κράτος καθίσταται μεγάλος, δεδομένου ότι από τη μία μεριά οι Πακιστανοί δικαστές αποσιωπούν την εξαφάνιση προσώπων και τον θάνατο των δημοσιογράφων κατά την προσπάθεια αναμετάδοσης των γεγονότων, ενώ από την άλλη οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα αντιπολιτευτικά κόμματα αγωνίζονται και μιλούν υπέρ των αγνοουμένων στην περιοχή αυτή. Μέσα από αυτές τις εσωτερικές διαμάχες και ταραχές, η παραπληροφόρηση της Ινδίας κατά του Πακιστάν βρίσκει σαφώς εύφορο έδαφος.
Είναι γεγονός ότι, μετά την εκλογή του νέου Πρωθυπουργού της Ινδίας, έχει εφαρμοστεί μια αρκετά επιθετική ινδική εξωτερική πολιτική που δεν αφήνει την Ινδία αδιάφορη σχετικά με τα επεισόδια εναντίον της βαλουχικής μειονότητας, στάση που διαταράσσει ακόμη περισσότερο την πολιτικά ταραγμένη περιοχή της Ασίας. Σαφώς, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παραπληροφόρησης, μέσω της έρευνάς του, διαφωτίζει τη στενή σχέση μέσων ενημέρωσης-κράτους στην Ινδία, στοιχείο που μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο στη διπλωματία του Πακιστάν. Όπως είναι λογικό, δεν είναι η πρώτη φορά που ο Τύπος στην Ινδία ενισχύει την προπαγάνδα που επιχειρεί η κυβέρνηση της χώρας, αφού πριν από δεκαοχτώ μήνες, στη διάρκεια μιας ακόμη ινδο-πακιστανικής κρίσης, τα ινδικά μέσα ενημέρωσης διαδραμάτισαν αυτόν ακριβώς τον ρόλο ώστε να επηρεάσουν την κοινή γνώμη. Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύεται και η Ευρώπη, προσπαθώντας συχνά να τα πηγαίνει καλά με την Ινδία, όχι επειδή υπάγεται στα αμιγώς δημοκρατικά κράτη, αλλά επειδή αποτελεί παράγοντα εξισορρόπησης των τιμών πετρελαίου σε σχέση τόσο με την Κίνα όσο και με τα ευρωπαϊκά κράτη. Στα τεκταινόμενα αυτά το Πακιστάν εκφράζει τη σθεναρή αντίθεσή του απέναντι στην πολιτική της Ινδίας και προς επίρρωση των λεχθέντων ο Πρωθυπουργός της χώρας, Imran Khan, δήλωσε ότι «η Ινδία παρεκκλίνει από την ιστορία των προγόνων της και οι συνεχιστές της οφείλουν να το αντιληφθούν προτού να είναι αργά».
Παρόλο που αποκάλυψε ένα ισχυρά οργανωμένο δίκτυο προπαγάνδας, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Παραπληροφόρησης ίσως επιφέρει ακόμη περισσότερες ταραχές στο ινδοπακιστανικό ζήτημα. Γι’ αυτό, σιωπηρά δηλώνει πως η ανακάλυψη αυτή δεν έχει σκοπό ούτε να θίξει το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Πακιστάν, αλλά ούτε και να το υποβαθμίσει. Ύστερα, όμως, από μια τέτοια εξέλιξη, το Πακιστάν, επικαλούμενο τόσο την εθνική ασφάλεια όσο και τα πιθανά δόλια σχέδια αντιπάλων χωρών εναντίον του, προσπαθεί να κάμψει τις εσωτερικές διαμάχες, όπως και να αποθαρρύνει δημοσιογράφους, ακτιβιστές και πολιτικά κόμματα που μάχονται υπέρ ενός πιο δημοκρατικού κράτους. Μέσα δηλαδή από την ανακάλυψη της ινδικής προπαγάνδας, το Πακιστάν μόλις απέκτησε ακόμη ένα όπλο εναντίον των εσωτερικών κι εξωτερικών εχθρών του.
Καταλήγοντας, η παραπληροφόρηση ήταν, είναι και θα είναι μια μέθοδος πολέμου για τα κράτη, κεκαλυμμένη με τον μανδύα της αποφυγής ενόπλων συρράξεων. Στην περίπτωση της Ινδίας, η διάδοση ψεύτικων ειδήσεων φαίνεται να έγινε σε συστηματική βάση, εκμεταλλευόμενη σαφώς και τις εσωτερικές αναταραχές και διχόνοιες που συμβαίνουν στην όμορή της χώρα, το Πακιστάν. Αν και αναίμακτη, θα ήταν πιο συνετό για τα κράτη να αποφεύγουν αυτήν την τακτική, ώστε αργά αλλά σταθερά να δομηθεί ένας δικαιότερος κόσμος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Has a ‘fifth generation war’ started between India and Pakistan?, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Fifth generation war against Pakistan, The News, διαθέσιμο εδώ
- India-Pakistan Engage In 5th Gen Warfare As Propaganda War Erupts Over Kashmir, Balochistan, The EurAsian Times, διαθέσιμο εδώ
