Της Ελένης Διοΐλη,
Το 2020 ήταν μια δύσκολη χρονιά για την Ευρωπαϊκή Ένωση από όλες τις απόψεις. Η κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού δοκίμασε τις αντοχές τόσο των κρατών όσο και των κοινωνιών, με τις επιπτώσεις της να διαφαίνονται σε όλο το φάσμα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Οι πολιτικές των “lockdowns” και το πάγωμα της οικονομικής δραστηριότητας είχαν ως αποτέλεσμα μια πρωτοφανή οικονομική κρίση και ύφεση στις οικονομίες των κρατών παγκοσμίως. Για την ΕΕ, η πανδημία έφερε πληθώρα ζητημάτων τα οποία καλείται ακόμη να αντιμετωπίσει, ενώ το 2021 ξεκίνησε με κύριο στόχο να φτάσουμε στο τέλος της υγειονομικής κρίσης. Ο καινούργιος χρόνος αρχίζει με νέα δεδομένα, τα οποία φέρνει η εμπορική συμφωνία ΕΕ – Ηνωμένου Βασιλείου στα πλαίσια του Brexit, με την Ένωση να έχει μια πλούσια ατζέντα και για τη νέα χρονιά.
Η πανδημία του κορωνοϊού και η διαχείρισή της θα εξακολουθήσει να είναι το ζητούμενο και το 2021, με το μέλλον αυτής να εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Είδαμε, ήδη, στα τέλη του 2020 τους πρώτους εμβολιασμούς στη γηραιά ήπειρο με τη χορήγηση του εμβολίου της Pfizer/Biontech, ενώ η Ένωση προχώρησε στις 6 Ιανουαρίου και στην έγκριση του εμβολίου της Moderna. Οι ειδικοί τονίζουν ότι η εξέλιξη της πανδημίας θα εξαρτηθεί από το ποσοστό ανοσίας που θα επιτευχθεί από τον πληθυσμό, γεγονός που προϋποθέτει την πρόσβαση σε μεγάλες ποσότητες αποτελεσματικών εμβολίων. Μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2021, η Ένωση πρόκειται να προχωρήσει και στην έγκριση και τρίτου εμβολίου, αυτό της Οξφόρδης συνεργαζόμενη με την AstraZeneca, στην προσπάθεια ανοσοποίησης του πληθυσμού των κρατών-μελών.
Όσον αφορά την οικονομία, το 2021 φαίνεται να παραμένει μια δύσκολη χρόνια για τα κράτη-μέλη. Το ζητούμενο για τους Ευρωπαίους είναι να καταφέρουν να μειώσουν τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας, με την αξιοποίηση των χρημάτων από το Ταμείο Ανάκαμψης και από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο για το 2021-2027. Τα κράτη-μέλη πρόκειται να παρουσιάσουν τα σχέδια ανάκαμψης των οικονομιών τους στα μέσα της άνοιξης, ενώ μέσω του επταετούς δημοσιονομικού πλαισίου θα έχουν την ευκαιρία να προχωρήσουν σε αλλαγές στα πλαίσια της «πράσινης» και ψηφιακής τους μετάβασης. Ενδιαφέρον θα έχει να δούμε και τον οικονομικό αντίκτυπο του Brexit για την ευρωπαϊκή οικονομία. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο μερών θα συνεχιστούν και το 2021, καθώς η συμφωνία είναι αρκετά γενική σε πολλά σημεία και προκρίνεται μια τετράμηνη μεταβατική περίοδος. Βέβαια, το Brexit είναι γεγονός ήδη από την πρώτη του χρόνου, επηρεάζοντας έτσι την κυκλοφορία προσώπων και αγαθών.
Το 2021 θα είναι μια πολύ σημαντική χρονιά για τις εξελίξεις αναφορικά με το κλίμα. Μέχρι τον Ιούνιο, όπου και θα πραγματοποιηθεί η Διάσκεψη για το κλίμα στην Γλασκόβη, η οποία αναβλήθηκε, λόγω της πανδημίας το 2020, η ΕΕ θα προχωρήσει στην έκδοση ενός πακέτου μέτρων στα πλαίσια του δρόμου για μηδενικές εκπομπές CO2 το 2050. Θυμίζω ότι, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύτηκαν στην μείωση των εκπομπών CO2 στο 55% το 2030, ενώ η Επιτροπή επεξεργάζεται τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία για το περιβάλλον. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι η περίοδος μέχρι τον Ιούνιο και τη Διάσκεψη είναι πολύ σημαντική στην προσπάθεια επίτευξης της «πράσινης» μετάβασης των κρατών. Η σημασία που αποδίδουν στο κλίμα αποδεικνύεται και από το ύψος των κονδυλίων που προορίζονται για το σκοπό αυτό, με το 37% του πακέτου ανάκαμψης να αφορά την «πράσινη» μετάβαση. Ενδιαφέρον θα παρουσιάσει και η στάση που θα κρατήσουν οι ΗΠΑ, ύστερα και από την αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο, με το νέο Πρόεδρο, Joe Biden, να έχει διαμηνύσει την επιστροφή των ΗΠΑ στη Συμφωνία των Παρισίων και στις συζητήσεις για τη κλιματική αλλαγή.
Επιπροσθέτως, νέα νομοθεσία θα υπάρξει και για τις ψηφιακές υπηρεσίες και την τεχνητή νοημοσύνη. Η ανάγκη για ένα ασφαλές ψηφιακό περιβάλλον την περίοδο της πανδημίας έκανε σαφές ότι θα πρέπει να υπάρξουν αλλαγές στις διαδικτυακές πλατφόρμες. Γι’ αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη προχωρήσει στην έκδοση των προτάσεων του προς την Επιτροπή για τη νέα νομοθεσία, ενώ θα ακολουθήσει και το νομικό πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη με γνώμονα την ρύθμιση όλων των πτυχών της, π.χ. τεχνολογικών, ηθικών κ.α.
Όσον αφορά τα ζητήματα διεύρυνσης της ΕΕ με χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, δε διαφαίνονται σπουδαίες αλλαγές. Η ΕΕ στοχεύει στη διατήρηση της πολιτικής σταθερότητας και στη μείωση του λαϊκισμού στα κράτη της Βαλκανικής, καθώς η διαχείριση της πανδημίας παραμένει προβληματική σε πολλά κράτη και η πρόσβασή τους στα εμβόλια είναι δύσκολη. Η σχέση της Ένωσης με τη Τουρκία, ωστόσο, θα συζητηθεί, για ακόμη μια φορά, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου, ενώ όλα θα κριθούν από το βαθμό εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων και της επανέναρξης των διερευνητικών επαφών μεταξύ των δύο πλευρών. Και στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, μεγάλη σημασία έχει η πολιτική που θα ακολουθήσει η νέα ηγεσία των ΗΠΑ στις σχέσεις της με τις μεγάλες δυνάμεις Ρωσία και Κίνα, αλλά και με τη Τουρκία και πως αυτές θα επηρεάσουν τις πολιτικές της Ένωσης.
Ακόμη ένα ζήτημα που αναμένεται να απασχολήσει ιδιαίτερα τους Ευρωπαίους είναι το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Υπάρχουν αρκετές ενστάσεις, ειδικότερα από τα κράτη του Νότου, τα οποία επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος των μεταναστευτικών ροών, όντας τα κράτη πρώτης εισόδου. Η Επιτροπή έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να εγκρίνει το νέο Σύμφωνο μέσα στο 2021, στοχεύοντας σε μια ολιστική διαχείριση της μετανάστευσης και διαβεβαιώνοντας ότι θα υπάρξει μόνιμη και αποτελεσματική αλληλεγγύη στα κράτη πρώτης εισόδου.
Σημαντικός παράγοντας που θα επηρεάσει κατά πολύ τα δεδομένα και τις αποφάσεις σε επίπεδο ΕΕ είναι η στάση που θα κρατήσει η Γερμανία και η απερχόμενη Καγκελάριος, Angela Merkel. Στις 26 Σεπτεμβρίου είναι προγραμματισμένες να διεξαχθούν οι γερμανικές βουλευτικές εκλογές, με πολλούς να αναρωτιούνται ποια θα είναι η πολιτική που θα ακολουθήσει η Merkel τους τελευταίους μήνες στην Καγκελαρία και ποιες ισορροπίες θα προσπαθήσει να κρατήσει στο εσωτερικό της Γερμανίας. Επίσης, δεν έχει ακόμη αποφασιστεί ποιος θα διαδεχθεί την Merkel στο Κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών, ενώ η γενικότερη προεκλογική περίοδος θα μπορούσε να οδηγήσει τη Γερμανία σε μια εσωστρέφεια.
Οι προσδοκίες για έναν καλύτερο χρόνο είναι διάχυτες και στις κοινωνίες και στις ηγεσίες των κρατών-μελών της Ένωσης. Είναι σίγουρο ότι θα είναι μια ακόμη ενδιαφέρουσα χρονιά έχοντας ως κύριο ζητούμενο την έξοδο από την υγειονομική κρίση του COVID-19. Η Ένωση θα απασχοληθεί από μια πληθώρα ζητημάτων και οι διαπραγματεύσεις για την εύρεση αμοιβαίων συμβιβασμών θα είναι απαιτητικές και δύσκολες. Τα κράτη-μέλη της Ευρώπης των 27, πλέον, θα κληθούν για άλλη μια χρονιά να δείξουν, ότι είναι καλύτερα ενωμένοι – Better Together!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What to expect in EU policy in 2021?, EURACTIV, διαθέσιμο εδώ
- Το 2020 φεύγει, το 2021 έρχεται: Τι μας επιφυλάσσει η νέα χρονιά, Euronews, διαθέσιμο εδώ
