Της Κωνσταντίνας Οικονόμου,
H μεγαλύτερη πλειονότητα κατοικίδιων ζώων από παράνομες πηγές, πωλούνται σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες και δια μήκος της Ευρωπαϊκής Ένωσης η κερδοσκοπική τους διακίνηση διακρίνεται από τη μη-εμπορική μετακίνηση ζώων. Οι συγκεκριμένοι σκύλοι και γάτες συχνά δεν πληρούν τις απαιτήσεις για την υγεία που προϋποθέτει η ευρωπαϊκή νομοθεσία του 576/2013, είναι πολύ νεαροί για να εμβολιαστούν και συνοδεύονται από ψευδή διαβατήρια που παρέχουν εσφαλμένα στοιχεία για την προέλευσή τους. Το παράνομο εμπόριο ζώων συντροφιάς, το οποίο ευνοείται από τα ηλεκτρονικά μέσα, αποτελεί απειλή όχι μόνο για τους όρους ευζωίας αυτών των ζώων, αλλά και για τη δημόσια υγεία των καταναλωτών.
Το 2013, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξήγαγε έρευνα με αντικείμενο την ευζωία των σκύλων και γατών που εμπλέκονται σε εμπορικές δραστηριότητες, μόνο για να καταλήξει στην ανάγκη βελτίωσης της νομοθεσίας σε ευρωπαϊκό, αλλά και εγχώριο επίπεδο. Η Επιτροπή επεσήμανε, ωστόσο, ότι η παρακολούθηση και η ρύθμιση των διαδικτυακών αγορών ζώων παρουσιάζει μεγάλες δυσκολίες. Παρά την πρόκληση για τη συνεργασία τόσο μεταξύ διαφορετικών αρμόδιων αρχών όσο και μελών-κρατών, η νομοθεσία που αναπτύχθηκε με την ευρωπαϊκή οδηγία του 2016/429 (EU Animal Health Law) για την ταυτοποίηση και την καταγραφή των κατοικίδιων, και την έγκριση των εγκαταστάσεων εκτροφής βελτίωσε τον έλεγχο των κέντρων αυτών.
Αναγνωρίζονται 3 είδη εμπορίου ζώων: το νόμιμο ρυθμιζόμενο εμπόριο, το νόμιμο μη ρυθμιζόμενο και το παράνομο. Το παράνομο εμπόριο έχει βαριές συνέπειες, καθώς ζημιώνει ανεπανόρθωτα την υγεία των ζώων και τα δικαιώματα των καταναλωτών, θεωρείται οργανωμένο έγκλημα, υπεκφεύγει της φορολόγησης και αποτελεί αθέμιτο ανταγωνισμό, υποσκελίζοντας την υγεία του κοινού και αυξάνοντας τα ποσοστά εγκατάλειψης ζώων. Το 2015 μόνο, η παράνομη διακίνηση ζώων υπολογίζεται σε 61 εκατομμύρια σκύλους και 67 εκατομμύρια γάτες, αποφέροντας 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Το ερώτημα, λοιπόν, που εγείρεται είναι πώς αυτοί οι αριθμοί παράγονται με τρόπο ηθικό και βιώσιμο.
Τις τελευταίες δεκαετίες η φύση και η κλίμακα αυτού του είδους εμπορίου έχει αλλάξει δραστικά εξαιτίας διαφόρων παραγόντων. Από τη μία πλευρά, οι μικροί εκτροφείς δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στη δημόσια ζήτηση, επομένως τη θέση τους δεν άργησαν να καταλάβουν οι μεγαλύτερες και πιο εμπορικές εγκαταστάσεις εκτροφής, που απευθύνονται στο διεθνές κοινό. Από την άλλη, η συμπεριφορά των καταναλωτών γνώρισε σημαντική αλλαγή: προτιμάται πλέον η ηλεκτρονική αγορά έναντι της τοπικής, καθώς προσφέρει άμεση και ευρεία πρόσβαση στις τελευταίες «τάσεις» των κατοικιδίων. Ακόμη, η έλλειψη παιδείας για την προτίμηση ηθικών αγορών, καθώς και η πρόσφατη αυξημένη ανάγκη για την ψυχολογική στήριξη που προσφέρουν τα ζώα συντροφιάς, κατά τη διάρκεια περιόδων απομόνωσης, όπως υπαγορεύουν τα μέτρα ασφαλείας κατά του COVID-19, αυξάνουν την άκριτη αγοραστική ζήτηση. Φυσικά, και η νομοθεσία, χωρίς να αντανακλά τις τρέχουσες ανάγκες της αγοράς, προκαλεί άθελά της την εμφάνιση μαύρης αγοράς και την αύξηση της ηλεκτρονικής απάτης σε σχετικούς ιστότοπους.
Η κατάσταση στη Ελλάδα δεν προτείνει μεγάλη διαφοροποίηση από αυτήν στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά μέλη. Η ελληνική νομοθεσία, ωστόσο, έχει καθιερώσει ήδη από το 2004 την υποχρεωτική ταυτοποίηση των σκύλων με μικροτσίπ, ενώ υπό τον νόμο 4039/2012 υποχρεωτική είναι και η καταγραφή και ταυτοποίηση των γατών. Ακόμη, υπαγορεύεται η απόκτηση άδειας από το υπουργείο Γεωργίας για τους εκτροφείς ζώων συντροφιάς, που πρέπει να πληρούν όλους τους όρους ευζωίας των ζώων και τους τύπους υγιεινής και ασφάλειας.
Εντούτοις, εξαιτίας των πενιχρών μέσων για τον έλεγχο του παράνομου εμπορίου και διακίνησης, συνήθως η ευθύνη για την αναγνώριση των αξιόπιστων ή μη εμπόρων και εκτροφέων βαραίνει τους ίδιους τους καταναλωτές και, δυστυχώς για εκείνους, αφού μόνο έχουν αγοράσει ένα άρρωστο ζώο αγνώστου προελεύσεως.
Επί του παρόντος, παρατηρείται πλήθος θετικών ιδιωτικών και δημόσιων πρωτοβουλιών κατά της εξάλειψης των απαράδεκτων αυτών πρακτικών. Για την δια παντός αντιμετώπιση του προβλήματος, ωστόσο, απαιτείται μία ολιστική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με στόχο να τεθεί τέλος στις νομοθετικές αποκλίσεις και να προβλεφθούν ξεκάθαροι όροι στο βιώσιμο εμπόριο κατοικίδιων ζώων. Περιστάσεις όπως η πανδημία του COVID-19 μας υπενθυμίζουν για ακόμη μία φορά ότι οι ζωονόσοι, που μεταδίδονται κυρίως μέσω οποιασδήποτε επαφής με άρρωστα ζώα, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμώνται και επομένως η προστασία των ευρωπαίων καταναλωτών από την παράνομη εμπορία ζώων πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα στο νέο σχέδιο της ΕΕ για την υγεία.
Πηγές
- https://www.dogandcatwelfare.eu/eu-legislation/
- https://www.e-nomothesia.gr/kat-zoa-suntrophias-prostasia-zoon/n-4039-2012.html
- http://www.interreg.net/downloads/Report_Illegal_Pet_Trade__Game_Over_2020.pdf
