Η κυριαρχία των Βίκινγκς στη Μεσαιωνική Ρωσία

Της Βάλιας Πλακουδάκη,

Στις μέρες μας, οι Βίκινγκς είναι γνωστοί για τα κατορθώματά τους στο δυτικό κόσμο. Ωστόσο, ταξίδεψαν ως την Ανατολική Ευρώπη, όπου και συνέβαλαν στην ίδρυση του μεσαιωνικού κράτους των Ρως ή Ρως του Κιέβου, στην περιοχή της σημερινής Λευκορωσίας, Ουκρανίας και τμήμα της Ρωσίας. Το Κράτος των Ρως επέζησε για σχεδόν 400 χρόνια και τελικά κατέρρευσε το 13^ο αιώνα, κατά τη διάρκεια της Μογγολικής εισβολής.

Οι Βίκινγκς μπορεί να ίδρυσαν το κράτος των Ρως στα μέσα του 9^ου αιώνα, αλλά οι σκανδιναβικοί οικισμοί στην Ανατολική Ευρώπη χρονολογούνται τουλάχιστον από το 750 μ.Χ., πιθανότατα στη ρωσική πόλη Σταράγια Λαντόγκα. Είναι χαρακτηριστικό, ότι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στην περιοχή ένα φυλαχτό με ανάγλυφο το πρόσωπο του νορβηγικού θεού Όντιν. Αυτό που προσέλκυσε τους Βίκινγκς στη ρωσική πόλη, ήταν η εμφάνιση των ισλαμικών ασημένιων νομισμάτων. Η συνεχής εισροή των ισλαμικών νομισμάτων από τη Ρωσία προς τη Σκανδιναβία μέσω της Σταράγια Λαντόγκα ξεκίνησε στις αρχές του 9^ου αιώνα και αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της παρουσίας των Βίκινγκ στην περιοχή.

Μετά το έτος 840, οι Βίκινγκς, οι οποίοι ήταν γνωστοί στην Ανατολική Ευρώπη ως Βαράγγοι, καθιέρωσαν την κυριαρχία τους επί των σλαβικών φυλών στο Κράτος των Ρως. Αρχικά, η περιοχή χωρίστηκε μεταξύ τριών αριστοκρατών αδερφών. Σύμφωνα με το Πρώτο Χρονικό, γραμμένο από μοναχούς του Κιέβου: «Λόγω αυτών των Βαράγγων, η περιοχή του Νόβγοροντ έμεινε γνωστή ως η γη των Ρως». Όταν οι δυο μικρότεροι αδερφοί πέθαναν, ο μεγαλύτερος αδερφός και ηγεμόνας Ρούρικ, διεκδίκησε τις επικράτειές τους και ανακήρυξε το Νόβγκοροντ πρωτεύουσα. Μετά το θάνατό του, ο διάδοχος του, Όλεγκ ο Σοφός, κατέλαβε το Κίεβο, όπου και μετέφερε την πρωτεύουσά του. Εκτός από την κατάκτηση νέων εδαφών για την αύξηση του μεγέθους του κράτους των Ρως, ο Όλεγκ κατάφερε να δημιουργήσει μια ευνοϊκή εμπορική συμφωνία με την Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Μετά το θάνατο του Όλεγκ, ακολούθησε μια περίοδος διαδοχικής αναταραχής. Όταν τον διαδέχθηκε ο Ιγκόρ του Κιέβου, επέβαλε πολύ αυστηρούς φόρους στις φυλές που είχε κατακτήσει. Όμως, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, η φορολογία του ήταν τόσο υψηλή, που ο εξαγριωμένος λαός τον δολοφόνησε. Μετά τον θάνατό του, η εξουσία πέρασε στη σύζυγο του Όλγα. Η ιστορία της Όλγας στο Χρονικό φαίνεται, ότι βρίσκεται στο φάσμα του μύθου. Οι απεσταλμένοι της φυλής των Δρεβλιάνων, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για τη δολοφονία Ιγκόρ, συνάντησαν την Όλγα για να της ζητήσουν να παντρευτεί έναν από τους πρίγκιπες της φυλής τους. Σύμφωνα με το Χρονικό, η Όλγα οργισμένη από το θράσος τους, τους παραπλάνησε και τους έθαψε ζωντανούς.

Το κράτος των Ρως ήταν στην πλειοψηφία ειδωλολατρικό μέχρι τα τέλη του 10^ου αιώνα, όταν ο Βλαδίμηρος Α΄ ο Μέγας ανέλαβε την εξουσία και εισήγαγε το χριστιανισμό εμπνευσμένος από το Βυζάντιο. Ο ίδιος βαπτίσθηκε χριστιανός στη Χερσώνα της Κριμαίας και παντρεύτηκε την αδερφή του βυζαντινού αυτοκράτορα, Άννα Πορφυρογέννητη, δημιουργώντας έτσι ισχυρούς δεσμούς με την υπερδύναμη της εποχής. Η συμφωνία με τη βυζαντινή αυτοκρατορία οδήγησε στην εξάπλωση του βυζαντινού πολιτισμού στο κράτος των Ρως. Ο Βλαδίμηρος έκτισε εκκλησίες για τη διάδοση του χριστιανισμού και σχολεία για τη μείωση του αναλφαβητισμού. Η οικονομία ήκμασε και το κράτος συνέχισε την εδαφική του επέκταση. Η πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη πιθανότατα κορυφώθηκε όταν βρέθηκε στην εξουσία ο διάδοχος του Βλαδίμηρου Α΄, Γιαροσλάβ Α΄ ο Σοφός, ο οποίος ξεκίνησε την κατασκευή του καθεδρικού ναού της Αγίας Σοφίας στο Νόβγκοροντ. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, το κράτος των Ρως έφτασε στο απόγειο της στρατιωτικής και πολιτιστικής του ακμής.

Μετά τον θάνατό του, το κράτος πέρασε σε μια εποχής συνεχούς διαμάχης για την εξουσία. Οι Σταυροφορίες έφεραν περαιτέρω αστάθεια, έτσι ώστε, όταν εισέβαλαν οι Μογγόλοι τον 13^ο αιώνα, το κράτος των Ρως, πλέον αδύναμο και διχασμένο, υποχώρησε εύκολα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Weiss, Daniel. «Hoards of the Vikings» Archaeology 70, no. 1 (2017): 48-53.
• Stefanovich, Petr S. «The Political Organization of Rus’ in the 10th Century» Jahrbücher Für Geschichte Osteuropas, Neue Folge, 64, no. 4 (2016): 529-44.
• Coupland, Simon. «The Vikings on the Continent in Myth and History» History 88, no. 2 (290) (2003): 186-203.