Του Ιωάννη Γκατζούνα,
Την Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου του 1995, η συμφωνία του Dayton υπογράφηκε επίσημα στο Παρίσι, τερματίζοντας τον αιματηρό πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Σήμερα, η συμφωνία αυτή μετρά 25 χρόνια από την λήξη του πολέμου που στιγμάτισε την Ευρώπη σε μεγάλο βαθμό, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς. Στην πολεμική αυτή διαμάχη, υπήρξαν τρεις διαφορετικές εθνοτικές ομάδες που αγωνίζονταν για τον έλεγχο της περιοχής μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, με αποτέλεσμα την εσωτερική τριχοτόμηση της χώρας.
Άξιο απορίας και μελέτης αναφορικά με την χώρα είναι πως, εδώ και 25 χρόνια, υπάρχει ένα μεγάλο δίλλημα στο οποίο είναι «κολλημένη». Συγκεκριμένα, η πλειοψηφία των πολιτών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στερούνται υπερηφάνειας και δηλώνουν πως δεν θέλουν να αποκαλούνται Βόσνιοι. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη απαρτίζεται από Μουσουλμάνους Βόσνιους, Καθολικούς Κροάτες και Ορθόδοξους Σέρβους. Συνεπώς, η Βοσνία διατηρήθηκε ως σήμερα ως κράτος με την Συμφωνία του Dayton, αλλά εσωτερικά είναι χωρισμένη ανάμεσα σε εθνικές οντότητες και εθνικιστικά κόμματα, που πριν 25 χρόνια διεξήγαγαν πόλεμο εναντίον του άλλου.
Γιατί, όμως, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αντιμετωπίζει ακόμα καταστάσεις όμοιες του 1995; Η Συμφωνία του Dayton, όπως είναι άκρως φυσικό, απαιτεί ομοφωνία σε πολλές αποφάσεις που η Βοσνία καλείται να πάρει στην καθημερινότητα. Η πολιτική στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη θα επιφέρει αποτελέσματα προς τους πολίτες της, μόνο εφόσον οι πολιτικοί καταφέρουν να συμβιβαστούν και να επιδείξουν προθυμία να συνεργαστούν για το βέλτιστο της χώρας και των πολιτών της. Ωστόσο, η προθυμία αυτή είναι απούσα, με τους κυβερνώντες να διακατέχονται από εθνικισμό, παγιώνοντάς τον στο σύστημα της χώρας.
Από την άλλη πλευρά, οι συνθήκες στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, κατά την διάρκεια των 25 αυτών ετών, δεν έχουν βελτιωθεί. Ρίχνοντας μία ματιά στο παρόν, μπορεί ο καθένας να δει πως οι συνθήκες είναι άθλιες. Η χώρα είναι σχεδόν αποβιομηχανοποιημένη, με την ανεργία να αγγίζει το 25%. Μάλιστα, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών κάτω των 25 ετών δεν εργάζονται. Παράλληλα, η φτώχεια αγγίζει πολύ υψηλά επίπεδα και η διαφθορά αυξάνεται ολοένα και περισσότερο, ως μία «καλή» λύση για την γρήγορη απόκτηση κερδών. Όλα αυτά λειτουργούν πλήρως ανασταλτικά για την ΕΕ στο να υπάγει την Βοσνία-Ερζεγοβίνη στις χώρες υποψήφιες προς ένταξη.
Παρ’ όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις που έχει πραγματοποιηθεί στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι συνθήκες που υπήρχαν με το τέλος του πολέμου, δεν έχουν αλλάξει σε αξιοσημείωτο βαθμό. Αυτό δημιουργεί ένα ακόμα πρόβλημα στην χώρα – τη μαζική φυγή του νεότερου πληθυσμού. Δεκάδες χιλιάδες Βόσνιοι εντοπίζονται να μεταναστεύουν κάθε χρόνο, με τους νέους και τους μορφωμένους να αποτελούν την πλειοψηφία. Αυτό το γεγονός δεν μπορεί παρά να καταλογιστεί ως αρνητικό για την χώρα.
Παραδόξως, όμως, οι εθνικιστές της χώρας το θεωρούν ως κάτι θετικό. Αυτό εξηγείται αν αναλογιστεί κανείς τον φόβο τους απέναντι στην οργή των νέων που ανά πάσα στιγμή υπάρχει πιθανότητα να εξεγερθούν και να διεκδικήσουν το μέλλον τους. Συνεπώς, η μετανάστευση των Βόσνιων σε άλλες χώρες της Ευρώπης κατά κύριο λόγο, παγιώνει την ισχύ των εθνικιστών, οι οποίοι με την σειρά τους κρατούν τον έλεγχο στην αγορά εργασίας, γεμίζοντας τις θέσεις με υποστηρικτές τους, έχοντας, έτσι, το παιχνίδι ισχύος με το μέρος τους.
Από τότε που συνάφθηκε η συμφωνία στις 14 Δεκεμβρίου 1995, η Ευρώπη μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε ένα σημαντικό εξωτερικό αρωγό βοήθειας για την χώρα. Οι ειρηνευτικές δυνάμεις της ΕΕ αποφέρουν αποτελέσματα και από τις δύο πλευρές – πρέπει να αναληφθεί περισσότερη ευθύνη. Για την Βοσνία, κρίνεται αναγκαίο να αυξήσει το βιοτικό της επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή προοπτική της Βοσνίας με τις παρούσες συνθήκες είναι άκρως δύσκολη. Για αυτό και έχουν τεθεί στόχοι, που η Βοσνία πρέπει να επιτύχει για να προετοιμαστεί καταλλήλως για ένταξη στην ΕΕ. Έτσι, οι Βόσνιοι θα έχουν, ίσως, έναν λόγο για να νιώθουν περήφανοι που είναι Βόσνιοι. Το έργο, όμως, αυτό θα είναι δύσκολο. Αυτό ισχύει και για τα υπόλοιπα κράτη των Βαλκανίων.
Η Βοσνία, όντας βαλκανικό κράτος, βρίσκεται σε μία περιοχή που διακατέχεται από αστάθεια. Πέρα από την ΕΕ που στοχεύει στην ένταξη της χώρας στην οικογένεια με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, η εκλογή του Joe Biden έφερε την ελπίδα ότι οι ΗΠΑ ίσως γίνουν σύμμαχος των Βαλκανίων. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, 25 χρόνια μετά τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στο Dayton, αναζητά ακόμα τον σπόρο αισιοδοξίας που θα την προάγει σε ένα ανταγωνιστικό και δημοκρατικό κράτος τόσο στην Ευρώπη όσο και σε διεθνές επίπεδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Dayton Agreement 25 years on: Bosnia and Herzegovina’s future still hangs in the balance, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Opinion: Bosnia-Herzegovina still needs help, 25 years after Dayton Accords, DW, διαθέσιμο εδώ
- The Balkans on film, 25 years since the Dayton Agreement, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Dayton Agreement 25 years on: How is the peace deal viewed today in Serbia?, Εuronews, διαθέσιμο εδώ
- Bosnia: 25 years since Dayton Accords, divisive politics live on, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
