Της Γεωργίας Βέλμαχου,
Είναι δύσκολο να μην είσαι ο «κύριος» του εαυτού σου, να μην έχεις τον έλεγχο της ζωής σου και να μην γνωρίζεις τον τρόπο να τον κατακτήσεις. Να μην μπορείς να χαμογελάς. Να θες να προσαρμοστείς και να μην μπορείς. Να θες επίμονα να κόψεις το νήμα της ζωής σου. Είναι πολύ δύσκολο να ζεις με οριακή/μεταιχμιακή προσωπικότητα και να τα βλέπεις όλα στη ζωή σου ασπρόμαυρα.
Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι μια ομάδα διαταραχών ποικιλόμορφων χαρακτηριστικών συμπεριφοράς. Βάσει των τελευταίων, ταξινομούνται σε τρεις ομάδες. Η ομάδα Α χαρακτηρίζεται από παράξενη ή εκκεντρική συμπεριφορά. Η ομάδα Β από δραματική, συναισθηματική ή ασταθή συμπεριφορά, σε αυτό ανήκει και η οριακή/μεταιχμιακή προσωπικότητα. Τέλος, βρίσκεται η ομάδα Γ, η οποία χαρακτηρίζεται από αγχώδη ή φοβισμένη συμπεριφορά. Το DSM-III συνέβαλε στην αξιόπιστη διάγνωση των διαταραχών προσωπικότητας. Βέβαια, η συννοσηρότητα είναι ένα από τα βασικά προβλήματα αξιόπιστης διάγνωσης μέχρι και σήμερα. Πάνω από το 50% των ατόμων που διαγιγνώσκονται με μία διαταραχή προσωπικότητας πληρούν τα κριτήρια και για κάποια άλλη, ενώ πάνω από τα δύο τρίτα πληρούν τα κριτήρια και για εμφάνιση μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής σε κάποια στιγμή της ζωής τους.
Η οριακή/μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας έχει προσελκύσει τεράστια προσοχή επάνω της, καθώς η συχνότητα της στις δομές παροχής ψυχικής υγείας είναι μεγάλη. Συνήθως, εμφανίζεται για πρώτη φορά στην εφηβεία ή στις αρχές της ενήλικης ζωής του ατόμου. Σύμφωνα με το DSM-5, η κλινική εικόνα μιας οριακής προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από απεγνωσμένες προσπάθειες αποφυγής μιας πραγματικής ή φανταστικής εγκατάλειψης. Τα άτομα έχουν διάχυτη αστάθεια στις διαπροσωπικές σχέσεις, έντονες αλλαγές στην εικόνα του εαυτού τους, καθώς και έντονες μεταβολές στη διάθεσή τους. Η παρορμητικότητα και η δυνητικά αυτοκαταστροφική τους τάση εκφράζεται μέσω της ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια, της αχαλίνωτης σεξουαλικής δραστηριότητας, το άσκοπο ξόδεμα χρημάτων, τα επεισόδια υπερφαγίας και την κατάχρηση ουσιών.
Ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό στοιχείο της μεταιχμιακής διαταραχής είναι η αυτοκτονική συμπεριφορά, ενώ έρευνες δείχνουν πως τα δύο τρίτα των ατόμων με μεταιχμιακή διαταραχή σε κάποια στιγμή της ζωής τους εμπλέκονται με επεισόδια αυτοακρωτηριασμού. Τέλος, τα άτομα είναι πολύ πιθανό να παρουσιάσουν κάποια αγχώδη διαταραχή ή κάποια διαταραχή της διάθεσης (έντονη δυσφορία, θυμό, ευερεθιστότητα), που διαρκούν λίγες ώρες και σπάνια περισσότερο. Όλα τα συμπτώματα όμως, υπάρχουν σε ακραίο, άκαμπτο και δυσπροσαρμοστικό βαθμό, είναι διάχυτα και έχουν διάρκεια στο χρόνο.
Οι απόψεις περί αιτιολογίας εμφάνισης μεταιχμιακής διαταραχής προσωπικότητας διίστανται. Οι παράγοντες μπορεί να είναι τόσο νευροβιολογικοί, όσο και ψυχοκοινωνικοί. Σχετικά με τους νευροβιολογικούς παράγοντες, έρευνες έχουν δείξει, πως υπάρχει ισχυρός βαθμός κληρονομικότητας στην οριακή/μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας. Συγκεκριμένα, το 60% των ατόμων εμφανίζουν τη διαταραχή, λόγω γονιδίων. Επίσης, ρόλο παίζει και η σεροτονίνη, ένας νευροδιαβιβαστής που σχετίζεται με την επιθετική και παρορμητική συμπεριφορά. Τα άτομα με μεταιχμιακή διαταραχή τείνουν να εμφανίζουν μειωμένα ή χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης, με αποτέλεσμα δυσλειτουργία στις εγκεφαλικές διεργασίες. Σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται πως ο ιππόκαμπος των ατόμων με μεταιχμιακή διαταραχή είναι μικρότερος κατά 20%, ενώ η αμυγδαλή κατά 24%. Τέλος παρατηρείται, δυσλειτουργία των μετωπιαίων λοβών, οι οποίοι βοηθούν στον έλεγχο της παρορμητικότητας.
Αναφορικά με τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, η γονική εγκατάλειψη, το παιδικό τραύμα ή και η σεξουαλική κακοποίηση αυξάνουν το ρίσκο εμφάνισης. Σύμφωνα με τη θεωρία των αντικειμενότροπων σχέσεων, οι αρνητικές εμπειρίες ενός παιδιού το οδηγούν σε ένα αδύναμο «εγώ», το οποίο διαρκώς επιζητεί την επιβεβαίωση. Μια ακόμη ενδιαφέρουσα θεωρία αναπτύχθηκε από την Linehan, κατά την οποία η συναισθηματική απορρύθμιση των μεταιχμιακών προσωπικοτήτων είναι απόρροια ανικανότητας διαχείρισης των συναισθημάτων τους. Τα παιδιά που ζουν σε ένα περιβάλλον που συνεχώς ακυρώνει τις συναισθηματικές τους εμπειρίες, δημιουργούν αρνητικές σκέψεις σχετικά με την «ταυτότητα» και τις σχέσεις τους με τους άλλους. Τα μικρό-προβλήματα που δημιουργούνται στα παιδιά, αν δεν αντιμετωπιστούν από τους γονείς, τότε δεν μαθαίνουν τρόπους να διαχειρίζονται μόνα τους τα συναισθήματά τους και να ηρεμούν τον εαυτό τους όταν χρειάζεται.
Η θεραπεία των ατόμων με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας είναι εξαιρετικά δύσκολη. Η νοσηλεία είναι συχνά απαραίτητη, όταν το άτομο δεν μπορεί να διαχειριστεί την απειλή της αυτοκτονίας, χωρίς την επίβλεψη που προσφέρει το πλαίσιο μιας ψυχιατρικής κλινικής. Η φαρμακευτική αγωγή είναι συνήθως αναπόφευκτη. Συνήθως, χορηγούνται αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωτικά. Βέβαια, λόγω των αυτοκτονικών τάσεων, η χορήγηση πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή.
Η ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα ευεργετική σε αυτή τη διαταραχή. Ειδικά, η ψυχοδυναμική θεραπεία που βασίζεται στη θεωρία των Αντικειμενότροπων Σχέσεων, έχει ως στόχο να ενδυναμώσει το «εγώ» του ασθενή και να σταματήσει το άτομο να τα βλέπει όλα στην ζωή με όρους άσπρου-μαύρου. Μια ακόμη θεραπεία είναι η Διαλεκτική Συμπεριφορική, η όποια βλέπει το άτομο με μια συμπονετική ματιά και το βοηθά να δει τη ζωή με νόημα και να τη ζει όπως της αξίζει. Διδάσκει στο άτομο νέες δεξιότητες και στρατηγικές, που το βοηθούν να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και να ελέγχει τις αυτοκαταστροφικές του τάσεις. Αυτή η θεραπεία είναι η νεότερη και καλύτερα αποδεκτή από τους ασθενείς.
Είναι τα άτομα που βιώνουν τη μια συναισθηματική καταστροφή μετά την άλλη, που θέλουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους. Τα άτομα που έχουν το βλέμμα τους στο κενό και τη ψυχή τους θρυμματισμένη. Θα τα δεις να αλλάζουν συνεχώς εικόνα. Καταλήγουν σε κλινικές με την ελπίδα να σωθούν, κάθε φορά που βγαίνουν μας δίνουν την εντύπωση ότι έγιναν καλά. Μέχρι την επόμενη απογοήτευση πραγματική ή μη, που θα τους φτάσει και πάλι στην αυτοκαταστροφή. Ίσως σε αυτή την περιγραφή να βλέπεις εσένα, ίσως κάποιον από τον περίγυρό σου. Τα άτομα με οριακή/μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας επιζητούν την αγάπη και την οικειότητα, όταν όμως την βρουν, την απωθούν. Μην τα παρεξηγείς, απλά δεν έμαθαν ποτέ να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ψυχοπαθολογία, A. M. KRING – G. C. DAVISON, J. M. NEALE – S. L. JOHNSON, (2010), Κεφάλαιο 12 διαταραχές προσωπικότητας, «Μεταιχμιακή Διαταραχή της Προσωπικότητας», Εκδόσεις Gutenberg
- Διαγνωστικά Κριτήρια από DSM-5, American Psychiatric Association, (2015), «Οριακή (μεταιχμιακή) διαταραχή της προσωπικότητας», Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας
