Της Μαντούς Γιαννή,
Στην Ελλάδα και κατ’ επέκταση στην υπόλοιπη Ευρώπη είναι πολύ πιο σύνηθες να συναναστραφούμε με σινεφίλ της τέχνης παρά σινεφίλ της βιομηχανίας. Η Ευρώπη ανέκαθεν καλλιεργεί έναν κινηματογραφικό χώρο ο οποίος είναι αρκετά ιδιοσυγκρασιακός, συγκεκριμένος, ανθρώπινος. Ίσως ρεαλιστικός, φιλοσοφικός και μετά-υπαρξιακός, ακόμα και εξπρεσιονιστικός. Αυτές οι ιδιότητες διασκορπισμένες στον χώρο και στον χρόνο σε μορφή διαφορετικών κινημάτων συναντώνται σήμερα ως επιρροές σε διάφορες ταινίες ανά την Ευρώπη. Αλλά και εκτός αυτού του σχήματος, καινούργια κινηματογραφικά κινήματα έχουν την ελευθερία να αναπτυχθούν, όπως το «Ελληνικό Περίεργο Κίνημα» (Greek Weird Wave) και άλλα.
Κατ’ αποτέλεσμα, καταλήγουμε στο ότι η Ευρώπη, η ήπειρος από την οποία ξεκίνησε η πρώτη κινούμενη εικόνα και όπου έγιναν οι πρώτες δημόσιες προβολές, αποτελεί μέχρι και σήμερα έναν χώρο ελευθερίας της τέχνης και έκφρασης του κινηματογράφου χωρίς την επιβολή δημιουργικών όρων υπό ένα βιομηχανικό καθεστώς. Πολύ συνοπτικά, αυτή είναι η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ του αμερικανικού και του ευρωπαϊκού σινεμά. Δεν είναι τυχαίο που κάποιοι από τους πιο κριτικά αναγνωρισμένους Αμερικανούς σκηνοθέτες κατατάσσονται ή προέρχονται από το Κίνημα του Νέου Χόλιγουντ (1960s-1980s), όπως ο Robert Altman, ο John Cassavetes ή ο Stanley Kubrick και σε μεταγενέστερες εκδοχές του ο David Lynch, ο Paul Thomas Anderson και άλλοι. Ούτε ότι πολλοί από αυτούς έχουν αναφέρει τους Federico Fellini, Jacques Tati, Jean Renoir και πολλούς ακόμα Ευρωπαίους σκηνοθέτες ως έμπνευση και επιρροή του έργου τους.
Το φθινόπωρο του 2019 σε μια συνέντευξη του με το περιοδικό Empire στη Μεγάλη Bρετανία, ο καταξιωμένος Martin Scorsese και μέρος της γενιάς του Νέου Χόλυγουντ, δήλωσε πως «Οι ταινίες τις Marvel, δεν αποτελούν σινεμά» προκαλώντας άθελα του μια δημόσια συζήτηση στην οποία είναι δύσκολο να τοποθετηθούν οι θεατές με τις δύο πλευρές να βρίσκονται σε πλήρη αντιπαράθεση. Το θέμα που έθιξε ο κύριος Scorsese αν και αρχικά δεν φανταζόταν να πάρει τόσο μεγάλη διάσταση, έβαλε σε λέξεις τη μεγαλύτερη ανησυχία όλων των οπαδών του κινηματογράφου ως ένα πολιτιστικό στοιχείο, μια μορφή ελευθερίας της έκφρασης και ένα αντικείμενο υψηλής τέχνης. Αργότερα σε άρθρο που δημοσίευσε εκ μέρους του η New York Times, ο σκηνοθέτης τεκμηρίωσε κατηγορηματικά την άποψη του, πωλώντας ακόμα περισσότερο τις δύο πλευρές.
Ένα χρόνο αργότερα, στις 27 Δεκεμβρίου του 2020, ο Brooks Barnes ο οποίος καλύπτει τις εξελίξεις στο Χόλυγουντ για την New York Times, δημοσίευσε μια συνέντευξη με τον Walter Hamada, τον CEO της DC Films η οποία είναι υπεύθυνη για τις παραγωγές του Superman, του Batman, των Wonder Woman κ.α. Στη συνέντευξη, ο κύριος Hamada αποκάλυψε τα κίνητρα της DC για την προώθηση και ανάπτυξη των σούπερ ηρώων της μετά τις χρηματοοικονομικές επιτυχίες αυτών των ταινιών μεταξύ των οποίων και του Wonder Woman 1984, την ταινία που εν μέσω πανδημίας κατάφερε να προσελκύσει τα υψηλότερα κέρδη το 2020.
Πιο συγκεκριμένα, η DC ετοιμάζει μια ποικιλία τηλεοπτικών σειρών βασισμένη σε ταινίες όπως ο Batman ή το Suicide Squad οι οποίες προγραμματίζονται να προβληθούν στην πλατφόρμα HBO Max. Ίσως, σ’ ένα ακόμη πιο προκλητικό επίπεδο, το νέο σχέδιο της DC όσον αφορά τη συνεχεία του κινηματογραφικού franchise, δημιουργεί μια λογική ενός παράλληλου σύμπαντος, το λεγόμενο «multiverse» με βάση το οποίο οι σούπερ ήρωες όχι μόνο εμφανίζονται ο ένας στον κόσμο του άλλου όπως πολύ πετυχημένα κατάφερε η Marvel με τους Avengers, αλλά ακόμα μπορούν να ταξιδέψουν σε παράλληλες πραγματικότητες.
Από την μεριά του, ο Barnes δεν παρέλειψε να αναφέρει ως ένα ακόμα σημαντικό κίνητρο τον ανταγωνισμό μεταξύ της DC (Warner Bros) και της Marvel (Walt Disney) με την Marvel να προηγείται σε κέρδη κατά τουλάχιστον 50% σ’ ένα επιχειρησιακό μοντέλο το οποίο εφηύρε η Warner Bros το 1978.
Ο κύριος Scorsese μεταξύ των διευκρινίσεων που έδωσε στη New York Times, δήλωσε ότι οι ταινίες με σούπερ ήρωες είναι προβλέψιμες αφού δεν παίρνουν ρίσκα δημιουργώντας ένα είδος σινεμά με τις προδιαγραφές της διασκέδασης και της κατανάλωσης να ξεπερνούν την ουσιαστική και καλλιτεχνική διάσταση του κινηματογράφου. Επαναλαμβάνοντας την αποστροφή του από αυτό το είδος ταινιών πρόσθεσε τις ανησυχίες του ως προς τους ανερχόμενους σκηνοθέτες, υποστηρίζοντας ότι η κατεύθυνση την οποία φαίνεται να παίρνει αυτή η στρατηγική που ακολουθούν τα μεγάλα στούντιο κάνει μονοπώλιο σε όλη την υπόλοιπη κινηματογραφική παραγωγή.
Παρ’ όλ’ αυτά, το σινεμά του ίδιου του Νέου Χόλυγουντ έχει κατηγορηθεί από την κριτικό Manohla Dargis ως ένα κίνημα που παρέπεσε της αρχικής επανάστασης του Νέου «Ανεξάρτητου» Χόλυγουντ κατά το οποίο όσοι σκηνοθέτες κατάφεραν να αναδειχθούν δημιούργησαν τα δικά τους μικρό brands με αποτέλεσμα να αποτελέσουν οι ίδιοι την ελίτ, μολονότι πιο εκλεπτυσμένη, του «καινούργιου Χόλυγουντ». Σκηνοθέτες όπως ο George Lucas και ο Steven Spielberg με τις επιτυχίες των Star Wars ή του Indiana Jones αντίστοιχα, βοήθησαν περισσότερο απ’ ότι απέτρεψαν τη δημιουργία του blockbuster είδους, εγείροντας το ερώτημα του σε ποιο βαθμό διαχωρίζονται πραγματικά οι δύο αυτές παράλληλες πραγματικότητες. Αφού είναι όλοι μέρους του ίδιου συστήματος.
Σε σχόλια που έκανε το κοινό ως απάντηση στη συνέντευξη του κύριου Scorsese, πολλοί συμφώνησαν μαζί του αντιπαραθέτοντάς του εαυτούς τους έναντι των μεγαλεπήβολων παραγωγών. Στον αντίποδα, τέθηκαν κατηγορίες μια ξεπερασμένης λογικής ενός απαρχαιωμένου σκηνοθέτη ενώ άλλες κρητικές συμπεριλάμβαναν τεκμηριωμένες απαντήσεις στο παράπονο του σκηνοθέτη ότι οι ταινίες με σούπερ ήρωες αφιερώνουν λίγο έως και μηδαμινό χρόνο και κόπο για να αναπτύξουν τους χαρακτήρες του και να δημιουργήσουν μια «πραγματική» εμπειρία για τον θεατή.
Όπως αποδεικνύεται το θέμα αυτό αγγίζει πολλές πτυχές του ιδίου προβληματισμού και δεν είναι εύκολο να κρίνει και να κριθεί κανείς για την άποψη του πάνω σε αυτό. Οι ταινίες της Marvel και της DC εκτός του ότι αγκαλιάζουν τη μυθιστορηματική ταυτότητα του σινεμά, επικαλούνται μύθους ενός γνώριμου παρελθόντος τόσο της Σκανδιναβικής όσο και της Ελληνικής μυθολογίας, φέρνοντας στη μεγάλη οθόνη του Θεούς του Ολύμπου και τους ήρωες των Εννέα Κόσμων μέσα από το πιο καλοσχεδιασμένο όχημα του χωροχρόνου, αυτό της τεχνολογικής ιδιοφυίας. Ίσως αυτός είναι ένας καλός λόγος γιατί δεν είναι τόσο εύκολο να τις απορρίψουμε. Αλλά αυτό αποτελεί θέμα ανάπτυξης για επόμενο άρθρο.
