Του Θεόφιλου Νούση,
Ο Γεώργιος Κονδύλης γεννήθηκε στις 14 Αυγούστου 1879 στον Προυσό της Ευρυτανίας. Σε ηλικία 17 ετών, κατατάχθηκε εθελοντής στον στρατό και πιο συγκεκριμένα στο πυροβολικό και συμμετείχε στην Κρητική Επανάσταση του 1896. Το 1900 ήταν υποψήφιος για τη Σχολή Υπαξιωματικών, όμως τον απέρριψαν λόγω του ατίθασου χαρακτήρα του. Αργότερα, έχοντας τον βαθμό του λοχία στο στράτευμα, υπήρξε οπλαρχηγός με δική του αντάρτικη ομάδα στον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908) στην περιοχή Καστοριάς και Μοριχόβου. Το 1909, επιλοχίας πλέον, συμμετείχε στο Κίνημα στο Γουδί. Το 1910 στάλθηκε σε ειδική αποστολή ως δάσκαλος στο χωριό Οργάς της Ανατολικής Θράκης, οπότε και προήχθη σε ανθυπολοχαγό. Κατόπιν, ως υπολοχαγός στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-1913), υπηρέτησε στο 5ο Σύνταγμα της υπό τον υποστράτηγο Εμμανουήλ Μανουσογιαννάκη της 5ης Μεραρχίας. Διακρίθηκε στους πολέμους αυτούς και ως αποτέλεσμα προήχθη σε λοχαγό. Το 1915 λόγω των σημαντικών ικανοτήτων του, αλλά και της φιλοβενιζελικής του τότε στάσης, τοποθετήθηκε αξιωματικός του Επιτελείου της 6ης Μεραρχίας, παρότι δεν προερχόταν από τη Σχολή Ευελπίδων.
Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Κονδύλης συμμετείχε στις επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου (1916-1918). Ειδικότερα, το 1916, με την έκρηξη του Κινήματος της Θεσσαλονίκης, συμμετέχοντας σ΄ αυτό προήχθη σε ταγματάρχη και τέθηκε επικεφαλής των ταγμάτων του λεγόμενου Στρατού Εθνικής Αμύνης. Κατηγορήθηκε, όμως, για εκτελέσεις στην Χαλκιδική κάποιων που δεν ήθελαν να στρατευθούν στο κίνημα. Αναλαμβάνοντας, στη συνέχεια, διοικητής του συντάγματος Σερρών, συμμετείχε στη μάχη του Σκρα, όπου διακρίθηκε και προήχθη κατ΄ εκλογή σε αντισυνταγματάρχη, αναλαμβάνοντας τη διοίκηση του συντάγματος Καλαμών. Αργότερα, συμμετέχοντας στην εκστρατεία στην Ουκρανία (1919) ως διοικητής συντάγματος της 13ης Μεραρχίας, προήχθη σε συνταγματάρχη. Με το άδοξο τέλος της μεραρχίας του όμως, στάλθηκε στις επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία (1919-1920), όπου έδρασε κυρίως στην περιοχή Σαλιχλή. Απέδρασε από την Τουρκία ντυμένος σαν απλός φαντάρος, με τη βοήθεια του Αριστείδη Βέττου του Ζήκου από την Κεραμίτσα Θεσπρωτίας, ο οποίος ήταν ταχυδρόμος των Ελλήνων στρατιωτών, φοβούμενος απόπειρα δολοφονίας από την ελληνική κυβέρνηση. Όταν έφτασε σώος στην πατρίδα, υποσχέθηκε στον ταχυδρόμο ότι, όταν έρθει στα πράγματα, θα τον βοηθήσει, όπως και έγινε, αφού τον διόρισε στα ΤΤΤ (Ταχυδρομεία, Τηλεγραφεία, Τηλεφωνεία.), τον μετέπειτα ΟΤΕ.
Μετά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, εγκατέλειψε τη μονάδα του και εγκαταστάθηκε αυτοβούλως στην Κωνσταντινούπολη, απ’ όπου άσκησε οξύτατη αντιπολίτευση στην τότε νέα φιλοβασιλική ελληνική κυβέρνηση, γεγονός το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πρώτη του ανοιχτή ενασχόληση με την πολιτική. Με το Κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922, επανήλθε στο στρατό και τοποθετήθηκε διοικητής της Μεραρχίας Κρήτης της Στρατιάς Έβρου, την οποία και αναδιοργάνωσε. Όταν εκδηλώθηκε το κίνημα Γαργαλίδη-Λεοναρδόπουλου (1923), ο Κονδύλης βρισκόταν ήδη στη Θεσσαλονίκη, όπου και ανέλαβε ο ίδιος την καταστολή του, και στη συνέχεια έφτασε στην Αττική, όπου και κατόρθωσε, παρά τον Κιθαιρώνα, να εξαναγκάσει τα επαναστατικά εκεί στρατεύματα να παραιτηθούν των ενεργειών τους. Για την ταχύτατη αυτή δράση του, του αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός του «Κεραυνού».
Κατόπιν παραίτησής του, αποστρατεύθηκε τον ίδιο χρόνο με τον βαθμό του υποστρατήγου. Ως αξιωματικός αναδείχθηκε, κυρίως, για το θάρρος, που επέδειξε στις μάχες, την εν γένει αποφασιστικότητα, αλλά και για τις στρατηγικές του ικανότητες.
Αμέσως μετά την αποστράτευσή του, ο Γεώργιος Κονδύλης, το Νοέμβριο του 1923, ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική και τον αμέσως επόμενο χρόνο εκλέχτηκε βουλευτής Ροδόπης στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση, όπου και ηγήθηκε του μικρού, τότε, Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος, με το οποίο και επιτέθηκε με δριμύτητα κατά των κυβερνήσεων Ελευθερίου Βενιζέλου και Γεωργίου Καφαντάρη, θεωρώντας τις τελείως ξένες προς τους δημοκρατικούς θεσμούς. Στις 12 Μαρτίου 1924, επί κυβερνήσεως Αλέξανδρου Παπαναστασίου, ανέλαβε επί τρίμηνο υπουργός των Στρατιωτικών. Στις 7 Οκτωβρίου 1924, επί κυβερνήσεως Ανδρέα Μιχαλακόπουλου, ορκίσθηκε υπουργός των Εσωτερικών, θέση από την οποία και παραιτήθηκε λίγο πριν από τη δικτατορία του στρατηγού Θεόδωρου Πάγκαλου (Ιούνιος 1925). Τάχθηκε, όμως, αμέσως κατά της δικτατορίας, παρασύροντας στρατιωτικές φρουρές σε ένοπλη εξέγερση, και την ανέτρεψε στις 21 Αυγούστου 1926, συλλαμβάνοντας στις Σπέτσες τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Θεόδωρο Πάγκαλο και άλλους οπαδούς του. Κατόπιν ορκίσθηκε Πρόεδρος της Κυβέρνησης και υπουργός των Στρατιωτικών και των Ναυτικών. Πρώτο του έργο ήταν να επαναφέρει στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας τον ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και να προκηρύξει εκλογές για τις 7 Νοεμβρίου 1926. Οι εκλογές αυτές, από τις οποίες απείχε ο ίδιος και το κόμμα του, διενεργήθηκαν άψογα και αδιάβλητα. Όταν, στις 4 Δεκεμβρίου, σχηματίσθηκε η Οικουμενική Κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη, ο Κονδύλης παρέδωσε την εξουσία.
Αργότερα, στις εκλογές του Αυγούστου 1928, εξελέγη βουλευτής Καβάλας, οπότε και μετονόμασε το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο είχε ιδρύσει, σε Εθνικό Ριζοσπαστικό Κόμμα. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1932, το κόμμα του συνεργάσθηκε με το Κόμμα των Φιλελευθέρων και εκλέχθηκε βουλευτής Τρικάλων. Όταν το Λαϊκό Κόμμα αναγνώρισε την Αβασίλευτη Δημοκρατία, συνεργάσθηκε με αυτό, αναλαμβάνοντας έτσι, στην πρώτη κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη, το υπουργείο Στρατιωτικών, στο οποίο και παρέμεινε μέχρι τις 16 Ιανουαρίου 1933, όταν ανατράπηκε η κυβέρνηση Τσαλδάρη από τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933, συνεργάσθηκε με το Λαϊκό Κόμμα, και στη νέα κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη που αναδείχθηκε μετά και την καταστολή του Κινήματος της 6ης Μαρτίου 1933, ανέλαβε, αρχικά, το υπουργείο Στρατιωτικών στις 10 Μαρτίου 1933, και λίγο αργότερα, στις 5 Απριλίου, την αντιπροεδρία της Κυβέρνησης.
Όταν, το 1935, εκδηλώθηκε το βενιζελικό Κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935 υπό του Βενιζέλου και του Πλαστήρα, ο Κονδύλης συνέβαλε στην άμεση καταστολή και συντριβή του, μετά τις οποίες ακολούθησαν σειρές δικών από έκτακτα στρατοδικεία. Μετά τις εκλογές της Ε’ Εθνοσυνέλευσης (9 Ιουνίου 1935), που το κόμμα του κατέλαβε 33 έδρες στη Βουλή, πεπεισμένος ότι η κρατούσα τότε πολιτική κατάσταση δεν παρείχε ασφάλεια και ηρεμία και δεν ανταποκρινόταν στα αισθήματα του ελληνικού λαού, τάχθηκε με δηλώσεις του υπέρ της επαναφοράς της Βασιλείας, σχεδιασμός που τον εξυπηρετούσε και πολιτικώς. Έτσι, στις 5 Ιουλίου 1935, μέσα στη Βουλή εκφώνησε τον ιστορικό λόγο του υπέρ της Βασιλείας. Τον λόγο αυτό η κυβέρνηση δέχθηκε θετικά και υποσχέθηκε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος.
Παρά ταύτα, οι διάφορες κωλυσιεργίες και αναβολές προσδιορισμού του δημοψηφίσματος, καθώς και οι φόβοι εκδήλωσης τυχόν νέων κινημάτων, οδηγούν τους αρχηγούς των τριών όπλων, υποστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο (διοικητή του Α΄ Σώματος Στρατού στην Αθήνα), υποναύαρχο Δημήτριο Οικονόμου (αρχηγό ΓΕΝ) και υποστράτηγο Αεροπορίας Γεώργιο Ρέππα (αρχηγό ΓΕΑ), υπό τον Γ. Κονδύλη, στον πραξικοπηματικό εξαναγκασμό του Παναγή Τσαλδάρη σε άμεση παραίτηση με την επίδοση τελεσιγραφικού διαβήματος, μπλοκάροντας, στις 10 Οκτωβρίου 1935, καθ’ οδόν το όχημα που τον μετέφερε από την οικία του στο κέντρο, επί της λεωφόρου Κηφισίας, στο ύψος περίπου του Γηροκομείου. Έτσι, το ίδιο βράδυ, ο Κονδύλης ορκίζεται στη Βουλή Πρόεδρος της Κυβέρνησης και σχηματίζει την Κυβέρνηση Κονδύλη του 1935, με αντιπρόεδρο τον Ιωάννη Θεοτόκη, και καταργεί με ψήφισμα στη Βουλή την Αβασίλευτη Δημοκρατία υπέρ της Βασιλευομένης. Η δε Βουλή αναθέτει την Αντιβασιλεία στον Γ. Κονδύλη μέχρι τον ερχομό του Γεωργίου Β΄ στην Ελλάδα.
Με το Δημοψήφισμα του 1935, που ακολούθησε, επανήλθε ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄. Λίγες, όμως, ημέρες αργότερα, ο Κονδύλης διαφώνησε με τον βασιλιά για το θέμα της παροχής αμνηστίας των κινηματιών της 1ης Μαρτίου 1935, στο οποίο αντιτασσόταν ο πρώτος πεισματικά, όμως ο βασιλιάς επέμενε στη συμφιλίωση των αντιμαχόμενων παρατάξεων που θα εξασφάλιζε αρχικώς τον θρόνο του. Συνέπεια αυτού ήταν ο βασιλιάς να τον αναγκάσει σε παραίτηση στις 30 Νοεμβρίου 1935, όταν και έληξε η πολιτική του πορεία.
Ο Γεώργιος Κονδύλης απεβίωσε στην Αθήνα στις 31 Ιανουαρίου 1936, στις 12:30 το μεσημέρι, από ανακοπή καρδιάς, σε ηλικία 57 ετών. Ύστερα από απαίτηση του βασιλιά Γεώργιου Β΄ να του αποδοθούν δημόσιες τιμές, το σώμα του ταριχεύτηκε από γιατρούς και νοσοκόμους του Ερυθρού Σταυρού. Μετά την ταρίχευση, ο γλύπτης Γεώργιος Δημητριάδης πήρε το γύψινο εκμαγείο του για την κατασκευή προτομής. Το σώμα του τοποθετήθηκε σε μεγάλο φέρετρο με γυάλινο καπάκι και πλήθος κόσμος συνέρρευσε στην οικία του για να τον αποχαιρετήσει. Την 1η Φεβρουαρίου, η σορός του μεταφέρθηκε στη Μητρόπολη Αθηνών και τέθηκε σε δημόσιο προσκύνημα. Το απόγευμα της 2ας Φεβρουαρίου, η σορός του μεταφέρθηκε με το τρένο στα Τρίκαλα, για να ταφεί δίπλα στον τάφο της μητέρας του, όπως ήταν η επιθυμία του.
Ο Γεώργιος Κονδύλης υπήρξε έμπρακτα, αν μη τι άλλο, ένας ένθερμος υπερασπιστής της ελευθερίας και της δημοκρατίας, της Ελλάδος, τόσο ως στρατιωτικός όσο και ως πολιτικός. Όσον αφορά την πολιτική του πορεία, αν και πολλάκις άλλαξε «στρατόπεδα», υπερασπιζόταν πάντοτε ακράδαντα τις απόψεις και τα πιστεύω του. Είναι μία από τις σημαντικότερες μορφές που πέρασαν από την πολιτική σκηνή της χώρας μας, κατά την περίοδο της Β΄ Ελληνική Δημοκρατία (1924-1935) και τέλος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη σταθεροποίηση της δημοκρατίας σε εκείνη την περίοδο.
ΠΡOΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦIA
- Μερκούρης, Σταμάτης Σ., «Γεώργιος Κονδύλης ο Κεραυνός», Κυριακίδη Αφοί, 2009
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια», τόμ. ΙΔ΄, σελ.803.
- «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου», τόμ.11ος, σελ.162.
- Δ. Βρατσάνος «Ιστορία Ελληνικών Επαναστάσεων» σελ. 266 κ.έ. – Αθήνα 1936.
- Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE BRITANICA τόμος τριακοστός, σελ. 15-16 Αθήνα 2007.
- Μερκούρης, Σταμάτης Σ., «Γεώργιος Κονδύλης ο Κεραυνός», Κυριακίδη Αφοί, 2009
