Της Βάσια Ζέρβα,
Η περίοδος που διανύουμε, η οποία έχει σημαδευτεί από την πανδημία του κορωνοϊού αποτέλεσε ένα σημαντικό “crash test” στα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των χωρών παγκοσμίως. Ωστόσο, αυτή η πίεση που δέχθηκε η παιδεία, έφερε και στην επιφάνεια τις ελλείψεις που υπέβοσκαν για χρόνια σε κάθε διαφορετικό σύστημα, υπονομεύοντας την ποιότητα της εκπαίδευσης, αλλά και αποκαλύπτοντας την έμφαση που δίνει η κάθε χώρα σε αυτήν. Ιδιαίτερα στον χώρο της ΕΕ, η οποία πρεσβεύει και επιδιώκει την ευρωπαϊκή συνοχή και ομοιομορφία, αναδείχθηκαν ακόμα περισσότερο οι εκπαιδευτικές ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών και ιδιαίτερα το συστηματικό χάσμα ανάμεσα στις χώρες του «εξελιγμένου» Βορρά και του Νότου. Με ποια διαφορετικά μέτρα, όμως, αυτές οι χώρες αντιμετώπισαν αυτόν τον εσωτερικό πανικό που προκάλεσε η πανδημία σε θέματα εκπαίδευσης;
Οι Σκανδιναβικές χώρες, όπως η Σουηδία και η Φιλανδία, κατέχουν ένα από τα πιο εξελιγμένα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο, κάτι, το οποίο αποδεικνύεται έμπρακτα από τον τρόπο που ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις της πανδημίας. Στην αρχή της πανδημίας, οι αρχές της Σουηδίας είχαν αποφασίσει την διατήρηση των σχολείων ανοιχτών για την δια ζώσης εκπαίδευση. Στη συνέχεια, όμως, σύμφωνα με τις συμβουλές των αρμόδιων ειδικών, η μάθηση μεταπήδησε στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση με μεγάλη ομαλότητα, καθώς σε κάθε βήμα φρόντιζαν για να υπερπηδούν οποιοδήποτε εμπόδιο. Σε αυτή την ομαλή μετάβαση βοήθησε και το γεγονός ότι τα περισσότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Φιλανδία και στην Σουηδία ήταν ήδη εξοικειωμένα στην εφαρμογή διαφόρων μεθόδων e-learning, έχοντας την απαραίτητη τεχνογνωσία για να εξασφαλίσουν την βέλτιστη ποιοτικά εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση.
Αξίζει να σημειωθεί η υποστήριξη που παρείχαν οι χώρες αυτές προς το εκπαιδευτικό προσωπικό, με την χρήση πλατφορμών εκπαίδευσης και αντιμετώπισης προβλημάτων, στοχεύοντας στην πρόληψη των εμποδίων που άλλες χώρες είχαν να αντιμετωπίσουν όσον αφορά την τεχνική εξοικείωση των διδασκόντων με τις νέες μεθόδους σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Μάλιστα, υπήρξε και ειδική μέριμνα από την Σουηδία και Φιλανδία για την εξίσωση των τεχνολογικών δυνατοτήτων τόσο των εκπαιδευτικών, αλλά και των εκπαιδευόμενων, έτσι ώστε να έχουν όλοι ισότιμα εργαλεία (όπως για παράδειγμα πρόσβαση στο διαδίκτυο) που να καλύπτουν της ανάγκες τους για μόρφωση. Επιπλέον, στη Σουηδία, οι μαθητές οι οποίοι έχουν ειδικές ανάγκες ή που βρέθηκαν να επηρεάζονται αρνητικά από τις ιδιόρρυθμες συνθήκες κατά την διάρκεια της πανδημίας (μετά από αξιολόγηση των εκπαιδευτικών) μπορούν να εξαιρεθούν από τις συστάσεις και να χρησιμοποιήσουν τους σχολικούς χώρους για συγκεκριμένες δραστηριότητες τηρώντας τους απαραίτητους κανονισμούς. Τέλος, όσον αφορά το κρίσιμο θέμα της αξιοκρατικής αξιολόγησης, της οποίας η εγκυρότητα αποτελεί ένα σημαντικό στοίχημα για τα εκπαιδευτικά συστήματα ανά τον κόσμο, έχουν εκδοθεί συγκεκριμένες αυστηρές οδηγίες, οι οποίες ευελπιστούν να εξασφαλίσουν στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό μια αξιόπιστη αξιολόγηση των μαθητών.
Στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, η μετάβαση στην εξ’ αποστάσεως διδασκαλία έγινε, σε γενικές γραμμές, με τον ίδιο τρόπο. Αρχικά, η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με δυσκολίες κατά την μεταβατική περίοδο, καθώς δεν είχαν ξαναχρησιμοποιηθεί αντίστοιχες μέθοδοι διαδικτυακής εκπαίδευσης στο παρελθόν. Όπως είναι λογικό, η μετάβαση αυτή δεν ήταν όσο ομαλή και γρήγορη όσο σε άλλες χώρες τις Ευρώπης, οι οποίες είχαν τις απαραίτητες τεχνικές και γνωσιακές υποδομές πριν το ξέσπασμα της πανδημίας – εξασφαλίζοντας, με αυτόν τον τρόπο, το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην καθολική προσαρμογή τους. Μάλιστα, στην αρχή της πανδημίας πολλά ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καθυστέρησαν την έναρξη των μαθημάτων, γεγονός που μετακύλησε το εξάμηνο και προκάλεσε σύγχυση στην εκπαιδευτική κοινότητα.
Επιπλέον, λόγω και της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης των τελευταίων ετών που επικρατεί στην χώρα, υπήρξε ανάγκη άμεσης αρωγής των οικογενειών που θα αποκλείονταν από την εκπαιδευτική διαδικασία εξαιτίας της έλλειψης των απαραίτητων τεχνικών υποδομών. Για αυτό τον λόγο, υπήρξε μέριμνα βάσει εισοδηματικών κριτηρίων, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες αυτές, παρέχοντας tablet, καθώς και την απαραίτητη πρόσβαση χωρίς χρέωση δεδομένων στις πλατφόρμες ψηφιακής εκπαίδευσης. Σε παρόμοιες δράσεις προέβη και η Ιταλία παρέχοντας παρόμοια τεχνική βοήθεια σε όσους την είχαν ανάγκη, με στόχο την επίτευξη της ισότιμης πρόσβασης στην εκπαίδευση, καθώς και η ίδια βιώνει παρόμοιες οικονομικές συνθήκες με την Ελλάδα. Επίσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία, οι τελικές εξετάσεις, οι οποίες αποτελούν σημαντικό μέτρο αξιολόγησης και αποτελεσματικής προσέγγισης της κατάστασης από τους αρμόδιους ειδικούς, εκτυλίχθηκαν δια ζώσης, τηρώντας όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλεια των συμμετεχόντων.
Η πανδημία και το αιφνίδιο αυτό ξέσπασμα της έφερε μία πρωτόγνωρη πρόκληση στον εκπαιδευτικό τομέα πανευρωπαϊκά, αλλά και παγκόσμια. Η αντιμετώπιση της από το κάθε κράτος-μέλος ήταν προσαρμοσμένη στις δικές του ανάγκες και ελλείψεις, γεγονός που διαφωτίζει και τα σκοτεινά σημεία στις πρακτικές του καθενός. Σίγουρα είναι φανερή η απόσταση, η οποία χωρίζει τα μεσογειακά από τα σκανδιναβικά κράτη, καθώς και οι ιδιαίτερες προκλήσεις που το καθένα καλείται να αντιμετωπίσει. Όμως, είναι άδικο να συγκρίνουμε ένα σύστημα, το οποίο εφαρμόζεται σε κράτη, τα οποία διακρίνονται για την ευημερία και σταθερότητά τους, με δύο κράτη, τα οποία έχουν περάσει από την δύνη μίας σφοδρής οικονομικής κρίσης, με επιπτώσεις σε όλες τις εκφάνσεις τους, συμπεριλαμβανομένης και της εκπαίδευσης που δεν είχε την ευκαιρία να εκσυγχρονιστεί. Όμως, η πανδημία αυτή μέσα σε όλα τα αρνητικά που έχει επιφέρει, έδωσε και την ευκαιρία σε κράτη, όπως αυτά, να συνειδητοποιήσουν τις αδυναμίες των συστημάτων τους και να επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους χαράσσοντας μια νέα πορεία για ένα σύστημα προσαρμοσμένο και ανταγωνιστικό για τα δεδομένα της νέας δεκαετίας. Ίσως είναι μια ευκαιρία και το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο αποζητά την σύγκλιση και συνοχή, να δουλέψει συντονισμένα, ώστε να ξεπεράσει όλες τις αποκλίσεις που μεγαλώνουν ολοένα το χάσμα μεταξύ των κρατών-μελών που το αποτελούν…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Greece: responses to the Covid-19 outbreak, Cedefop, διαθέσιμο εδώ
- Italy: responses to the Covid-19 outbreak, Cedefop, διαθέσιμο εδώ
- EU countries respond to the effect of coronavirus on their education systems, Cedefop, διαθέσιμο εδώ
- Swedish actions on education in response to the corona pandemic, Cedefop, διαθέσιμο εδώ
