Της Αγγελικής Μανωλάκη,
«Ασυνείδητο» και «παιδική σεξουαλικότητα», δύο έννοιες απόλυτα συνυφασμένες με τη ζωή και του έργο του Sigmund Freud, γνωστές σε όλον τον κόσμο, ακόμα και πέρα από το πεδίο της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης. Όταν παρουσιάστηκαν, βέβαια, θεωρήθηκαν αιρετικές ιδέες και ο τότε επιστημονικός κλάδος τις απέρριψε, σήμερα, ωστόσο, το έργο του θεωρείται κλασικό και η συνολική επιστημονική του προσφορά περιγράφεται συχνά ως ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα που έχει καταγράψει η ιστορία των επιστημών του πνεύματος. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, υπήρξε πολυγραφότατος, δημοσιεύοντας πλήθος έργων, άρθρων και δοκιμίων. Με το παρόν άρθρο, κάνουμε μια προσπάθεια να παρουσιάσουμε τα σημαντικότερα έργα του, ώστε όποιος ενδιαφέρεται να μυηθεί στον μαγευτικό κόσμο της ψυχανάλυσης και των συμβόλων να βρει έναν χρηστικό οδηγό, ώστε να κάνει την αρχή.
Μελέτες για την υστερία (1895)
Oι Josef Breuer και Sigmund Freud μάς παρουσιάζουν στο βιβλίο αυτό μια πρωτοφανή για το ιστορικό πλαίσιο ερμηνεία για το φαινόμενο της υστερίας και θέτουν με αυτόν τον τρόπο τα θεμέλια για τη γέννηση της ψυχανάλυσης.
Οι υστερικές γυναίκες δεν είναι πια εκφυλισμένες ή νοητικά καθυστερημένες, όπως ήθελε η προγενέστερη ψυχιατρική παράδοση.
Παρατήρησαν μέσα από πολυάριθμες κλινικές περιπτώσεις -ανάμεσά τους ήταν και η διάσημη «Άννα Ο»- πως συναισθήματα άγχους, δυσφορίας, παιδικών τραυμάτων ταλαιπωρούσαν τις ασθενείς τους, καθώς δεν είχαν επιλυθεί και προκαλούσαν εκτός από ψυχική και σωματική δυσφορία.
Η ερμηνεία των ονείρων (1900)
Ένα από τα αγαπημένα βιβλία του και ένα κλασικό ανάγνωσμα για κάθε φοιτητή ψυχολογίας, ανεξαρτήτως προσανατολισμού, το συγκεκριμένο μπορεί να ιδωθεί και ως το συμβολικό τοπόσημο ενός ολόκληρου αιώνα γεμάτου πνευματικών ανακαλύψεων και συγκινήσεων.
Η πασίγνωστη φράση του Φρόυντ ότι «το όνειρο είναι η βασιλική οδός για το ασυνείδητο» δείχνει και τα ίχνη της προσπάθειάς του. Μέσα από τις σελίδες του, παρατηρούμε και γινόμαστε μάρτυρες της γέννησης διάσημων εννοιών και σημείων κλειδιών στην θεωρία της ψυχανάλυσης, όπως είναι το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, το ασυνείδητο, η νεύρωση, η παλινδρόμηση κ.ά.
Τρεις μελέτες για τη σεξουαλική θεωρία (1905)
Η ανθρώπινη σεξουαλικότητα είναι διαστροφική και η διαστροφή δεν είναι εκτροπή, παρέκκλιση της σεξουαλικότητας. Επομένως, η εξαίρεση εδώ είναι ο κανόνας και αξίζει να αναλογιστούμε το πλαίσιο, μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε και δημοσιεύθηκε το έργο, βαθύτατα συντηρητικό δηλαδή, που σκοπός των δύο φύλων ήταν ο γάμος και η απόκτηση απογόνων.
Η ανατρεπτική αυτή θέση του Φρόυντ προσέκρουσε σε σφοδρότατες αντιδράσεις και αντιστάσεις, που έλαβαν χώρα στην εποχή του, αλλά παραμένουν, ακόμα και σήμερα, όχι τόσο στην παραδοχή της παιδικής σεξουαλικότητας, που πλέον αποτελεί, μάλλον, γενική παραδοχή, θα λέγαμε, αλλά στην ιδέα πως η σεξουαλικότητα, ως ιδιαίτερη διάσταση της ανθρώπινης συνθήκης, βρίσκεται στον πυρήνα της ψυχικής λειτουργίας.
Η δυσφορία μέσα στον πολιτισμό (1930)
Ο Freud συνέγραψε το έργο αυτό όντας άρρωστος, ταλαιπωρημένος και αυτοεξόριστος στο Λονδίνο λόγω της ανόδου του ναζισμού στη χώρα του. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, γεννήθηκε και η ιδέα της ενόρμησης του θανάτου, μίας από τις πιο αμφίσημες προτάσεις του ακόμα και σήμερα.
Με απλά λόγια, η ενόρμηση του θανάτου σημαίνει πως η επιθετικότητα και η καταστροφή είναι βιολογικώς εγγενή στοιχεία της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας και ανάγονται στον φόνο που διέπραξαν οι γιοι εις βάρος του πρωτόγονου πατέρα.
Από αυτόν τον φόνο και τα συνεπακόλουθα αισθήματα ενοχής γεννήθηκε η συνείδηση, η εξέλιξη του πολιτισμού και η αίσθηση «ασφυξίας» του σύγχρονου ατόμου. Μεταξύ άλλων, στοχάζεται και αναρωτιέται για τη θέση και το μέλλον του ατόμου στις σύγχρονες κοινωνίες, λόγω της άρνησής τους να δεχτούν πως η βία ανήκει στις πραγματικές συνθήκες από τις οποίες έχουν συσταθεί.
Κάπως έτσι, τελειώνει το έργο του προτείνοντας την ψυχανάλυση όχι ως μία ακόμα ψυχολογική θεωρία, αλλά κυρίως ως ένα κλειδί για την κατανόηση και την αποδοχή της ανθρώπινης ιστορίας και του πολιτισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 12 επιλεγμένα βιβλία για τον Sigmund Freud, psychology.gr, διαθέσιμο εδώ
- Influential Books by Sigmund Freud, verywellmind.com, διαθέσιμο εδώ
