Της Κωνσταντίνας Κασούμη,
Οι σχέσεις των ανθρώπων ήταν, είναι και θα είναι πολύπλοκες. Η νομική επιστήμη έρχεται ακριβώς στο σημείο που τα πράγματα γίνονται πολύπλοκα, με σκοπό να αποδώσει το δίκαιο και να ειρηνεύσουν τα πνεύματα μεταξύ των διαφωνούντων. Στο οικογενειακό δίκαιο, ο άντρας και η γυναίκα έρχονται σε κοινωνία γάμου με σκοπό να συμπορευθούν στον γεμάτο αγκάθια δρόμο της ζωής. Κοινή τους υποχρέωση, η στήριξη και ο σεβασμός. Ως προς το νομικό κομμάτι το οποίο μας ενδιαφέρει στο παρόν άρθρο, το οικογενειακό δίκαιο ακολουθεί το σύστημα της αυτοτέλειας των περιουσιών των δύο συζύγων. Με τη σύναψη δηλαδή του γάμου δεν ενώνονται οι περιουσίες των δύο, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν δύο αυτοτελή σύνολα.
Η έγγαμη συμβίωση βέβαια, χαρακτηρίζεται από κοινότητα βίου και το σύστημα της αυτοτέλειας των περιουσιών θα μπορούσε να δημιουργήσει αδικίες σε περίπτωση λύσης του γάμου με διαζύγιο. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, ο Αστικός Κώδικας κατοχυρώνει στο άρθρο 1400 την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα του άλλου συζύγου. Συγκεκριμένα, μετά τη λύση ή την ακύρωση του γάμου και σε περίπτωση τριετούς διάστασης (περίπτωση ελεύθερης ένωσης), κάθε σύζυγος έχει τη δυνατότητα να απαιτήσει νόμιμα τη συμβολή του στην επαύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου.
Η συμβολή απαιτείται να έγινε κατά τη διάρκεια του γάμου των δύο προσώπων ή κατά το χρονικό σημείο στο οποίο αυτοί συμβίωναν ελεύθερα. Μπορεί να είναι άμεση ή έμμεση, εκούσια ή ακούσια, υλική ή ηθική. Ο σύζυγος δηλαδή μπορεί να δουλεύει στην επιχείρηση του συζύγου του ή να μην δουλεύει καθόλου, με σκοπό να ασχοληθεί με την ανατροφή των τέκνων, να τονώνει τον άλλον ψυχολογικά στις δύσκολες στιγμές, να αποτελεί το «ηθικό του στήριγμα». Ταυτόχρονα, η οικογενειακή συνεισφορά εκ του νόμου που έχουν οι σύζυγοι μπορεί να οδηγήσει σε επαύξηση της περιουσίας του άλλου. Βέβαια, αυτή η διάκριση αποτελεί ζήτημα πραγματικό, το οποίο εξετάζεται σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά.
Για να γεννηθεί αυτή η αξίωση απαιτείται η πλήρωση κάποιων προϋποθέσεων. Αρχικά, πρέπει να υπάρχει γάμος ο οποίος να περατώθηκε είτε λόγω λύσης του με διαζύγιο, είτε ακύρωσής του, είτε θανάτου του ενός συζύγου. Σε περίπτωση δε ελεύθερης ένωσης, η αξίωση γεννιέται μετά την παρέλευση τριών χρόνων διάστασης. Έπειτα, πρέπει να διαπιστώνεται επάυξηση της περιουσίας στο πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται η αξίωση κατά τη διάρκεια του γάμου ή της ελεύθερης ένωσης και ο ενάγων να έχει συμβάλλει στην επαύξηση. Τέλος, οι σύζυγοι δεν θα πρέπει να είχαν επιλέξει το σύστημα της κοινοκτημοσύνης στις μεταξύ τους περιουσιακές σχέσεις αλλά το σύστημα της αυτοτέλειας των περιουσιών και η αξίωση γεννάται στο πρόσωπο εκείνου ο οποίος συνέβαλλε στην επαύξηση ανεξαρτήτως υπαιτιότητάς του ως προς τη λύση του γάμου ή της διάστασης. Πρόκειται για μια αξίωση ενοχική (στρέφεται από τον έναν σύζυγο κατά του άλλου, εκτός και αν οι τρίτοι στους οποίους στρέφεται είναι κληρονόμοι του αποθανόντος συζύγου), προσωποπαγής (ασκείται μόνο από το πρόσωπο στο οποίο γεννήθηκε η αξίωση), χρηματική ή αυτούσια και αναγκαστικού δικαίου.
Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι ο νόμος έχει περιπτωσιολογία. Η ίδια η ζωή μας έχει αποδείξει ότι ο γάμος και γενικότερα η συμβίωση των ανθρώπων γεννά συγκρούσεις και ερωτηματικά τα οποία ο νόμος καλείται να αντιμετωπίσει. Έτσι και μετά την λύση του γάμου και της ελέυθερης ένωσης σκοπείται να επιστρέψουν τα πράγματα στην κατάσταση στην οποία ήταν πριν από την τέλεσή τους. Κανείς να μην αδικηθεί και τα άτομα να προχωρήσουν παρακάτω, έχοντας βιοτικό επίπεδο ανάλογο προ της τελέσεως του γάμου ή της ελεύθερης ένωσης.
Πηγές
- Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Εγχειρίδιο Οικογενειακού Δικαίου
