Της Τζωρτζίνας Ψύχα,
Μπορεί, πριν λίγες μέρες, να αλλάξαμε χρόνο, ξεχνώντας για λίγο όσα έφερε ο προηγούμενος, ελπίζοντας πως με τον ερχομό του νέου έτους ενδέχεται να αλλάξουν τα μέχρι τώρα δεδομένα. Κάτι τέτοιο, όμως, είναι αδύνατο να συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη. Η περσινή χρονιά στιγματίστηκε από μια δυσάρεστη εξέλιξη για όλο τον κόσμο, την πανδημία του κορωνοϊού. Η πρωτόγνωρη αυτή εξέλιξη, σε συνδυασμό με το επίσης πρωτόγνωρο μέτρο του «εγκλεισμού», έφερε μια νέα πραγματικότητα στις ανθρώπινες κοινωνίες, στις σχέσεις, στην καθημερινότητα.
Ωστόσο, λίγο πριν φύγει το 2020 ξεκίνησαν οι εμβολιασμοί σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, καθώς και στην Ελλάδα, με τις προσδοκίες για σύντομη επιστροφή στην κανονικότητα να αναζωπυρώνονται, όπως ήταν φυσικό. Μέχρι όμως να αποδώσει το εμβόλιο, οι αλλαγές που έφερε το 2020 στις ζωές μας ενδέχεται να μας ακολουθήσουν και στη νέα χρονιά.
Εύκολα, λοιπόν, αντιλαμβάνεται κανείς πως τουλάχιστον για τους πρώτους μήνες της φετινής χρονιάς θα εξακολουθήσουμε να ζούμε αποστασιοποιημένοι τόσο κοινωνικά όσο και συναισθηματικά. Οι άνθρωποι θα παραμείνουμε κατά κύριο λόγο στο σπίτι, μακριά από συγγενείς και φίλους. Ίσως ακόμα πιο αποδυναμωμένοι κοινωνικά, καθώς -για το προσεχές διάστημα- δε δύναται να βρισκόμαστε στους χώρους εργασίας, στις σχολές, στο σχολείο, σε μαγαζιά, γενικά σε χώρους κοινωνικοποίησης. Αν και θέλουμε να ελπίζουμε πως το μέλλον προβλέπεται λίγο πιο αισιόδοξο, δεν παύουμε να βρισκόμαστε ακόμα σε αμηχανία για τη ριζική αλλαγή στην καθημερινότητά μας και με μια ανησυχία για το μέλλον, λόγω της κατάστασης. Ακόμη και όταν είμαστε με κόσμο, δεν κοινωνικοποιούμαστε όπως πριν… Δεν αγκαλιαζόμαστε, δε χαιρετιόμαστε, όταν συναντιόμαστε, δεν κάνουμε τη χειραψία ευγενείας ή συμφωνίας και γενικά δεν υπάρχει η ζεστασιά της σωματικής επαφής. Στην αρχή λόγω του φόβου εξάπλωσης του ιού, αργότερα αυτό αποτυπώθηκε στις μεταξύ μας σχέσεις και έγινε συνήθεια.
Μέσα στις συνθήκες αυτές, κάθε είδους σχέση δοκιμάζεται για άλλη μια φορά, στην προσπάθεια να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Δεν είναι λίγες οι φορές που οικογενειακές και ερωτικές σχέσεις, ειδικά σε περιπτώσεις κοινής στέγης, θα συνεχίσουν να κλονίζονται από εντάσεις λόγω της πίεσης και του άγχους που προκαλεί η απόσταση και η απομόνωση, φτάνοντας σε ρήξη, χάσμα, ακόμα και χωρισμό. Αποκορύφωμα το αρνητικό ρεκόρ περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας εν μέσω καραντίνας. Από την άλλη, και οι φιλικές σχέσεις προσπαθούν να βρουν εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας και «διασκέδασης» χωρίς να χάσουν επαφές. Οι γνωριμίες και το φλερτ, τέλος, σε έναν κόσμο με μάσκες, γάντια, αντισηπτικά, αποστάσεις και έλλειψη επαφής, καθίστανται κάτι αδύνατο από κοντά, παρά μόνο μέσω διαδικτύου.
Η χρήση των τεχνολογικών μέσων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και για το 2021 θα συνεχίσει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, καθώς φάνηκε πως επρόκειτο για έναν τρόπο που μπορεί να μας φέρει κοντά, αλλά από μακριά. Η επαφή, έτσι, μεταξύ μας θα διατηρείται κυρίως από μηνύματα, τηλέφωνα και βιντεοκλήσεις, ενώ στον επαγγελματικό τομέα κυριαρχεί -και θα κυριαρχεί- η τηλεργασία. Mαθήματα, εξετάσεις, επαγγελματικά meetings, αγορές και συναλλαγές, γυμναστική σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμα και γενέθλια θα συνεχίσουν να λαμβάνουν χώρα διαδικτυακά. Αφενός, επειδή το επιβάλλουν οι συνθήκες, αφετέρου, σαν μια προσπάθεια αίσθησης κανονικότητας, αφού σίγουρα πολλές σχέσεις περισσότερο συσφίχθηκαν, παρά απομακρύνθηκαν.
Παράλληλα, χάρη στην τεχνολογία, η ψυχαγωγία, η διασκέδαση και η επιμόρφωση δε χάθηκαν, αλλά ψηφιοποιήθηκαν και θα ψηφιοποιηθούν ακόμα περισσότερο. Συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις, φεστιβάλ ακόμα και μουσεία, εκθέσεις και περιηγήσεις σε βιβλιοθήκες παρέχονται πλέον online. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλα γίνονται από το κινητό ή από τον υπολογιστή, ήτοι ό,τι μπορούσε να αντικαταστήσει την δια ζώσης επαφή, την αντικατέστησε. Ωστόσο, η συνεχής χρήση των σύγχρονων μέσων δημιούργησε, εν πρώτοις, μια έντονη επιθυμία για επάνοδο στη ζωή προ καραντίνας που «πνίγηκε», όταν αυτή δεν ικανοποιήθηκε, εν δευτέροις, μια πλασματική πραγματικότητα, την οποία εύκολα μπορεί να συνηθίσει κανείς, δυσχεραίνοντας έτσι τη διαδικασία «επανένταξης» στο μέλλον.
Είναι σχεδόν αυτονόητο, όμως, πως η νέα αυτή και προσωρινή, έστω, κατάσταση έφερε στο προσκήνιο συνήθειες που δύσκολα θα ξεπεραστούν γενικά. Σχολαστικό πλύσιμο χεριών, χρήση μάσκας και αντισηπτικού, διστακτικότητα στις επαφές, στα ταξίδια και σε μέρη με συνωστισμό είναι κάποιες από αυτές. Η αποστασιοποίηση από την κοινωνία προβλέπεται πως θα φέρει δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και στις κοινωνικές σχέσεις, στην επάνοδο σε αυτή, ενώ κάποια από τα μέτρα δεν είναι και απίθανο να διατηρηθούν από εδώ και πέρα, όπως το όριο ατόμων σε μαγαζιά, θέατρα, σινεμά και εκδηλώσεις και η τηλεργασία, που, όπως φαίνεται, ήρθε για να μείνει. Σίγουρα θα χρειαστεί κάποιο διάστημα προσαρμογής σε μια νέα πραγματικότητα και όχι σε μια επιστροφή στην παλιά.
Όπως φαίνεται, το 2021 θα θυμίζει -ας ελπίσουμε για λίγο- κατά πολύ το 2020. Η πανδημία θα μας απασχολήσει και τη νέα χρονιά, ενώ η «επόμενη μέρα» ενδέχεται να αργήσει. Εξάλλου, τέτοιες δραματικές αλλαγές που γνωρίσαμε δεν ξεπερνιούνται με την αλλαγή της χρονιάς. Ο κόσμος αλλάζει, όπως πάντα άλλωστε, και μαζί του και εμείς. Άλλωστε, η προσαρμοστικότητα αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Στο τέλος, λοιπόν, αναπόφευκτα θα προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες, οι οποίες μάλιστα θα αποτελέσουν και τη νέα μας κανονικότητα.
