Μαυρίκιος: Ένα οικονομικό θαύμα της αφρικανικής ηπείρου

Του Μάριου Ντινάκους,

Η Δημοκρατία του Μαυρικίου είναι νησιωτικό κράτος και αποτελεί μέρος του συμπλέγματος των νησιών Μασκαρέν. Βρίσκεται στον Ινδικό Ωκεανό και το πιο κοντινό κράτος είναι στα ανατολικά η Μαδαγασκάρη. Η συνολική έκταση του κράτους είναι 2.040 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή μόλις το 1,5% της έκτασης της Ελλάδας! Ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2020, στους 1.266.000 κατοίκους. Έτσι, λοιπόν, με βάση την πυκνότητα του πληθυσμού ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (πληθυσμός/συνολική έκταση) ο Μαυρίκιος κατατάσσεται στην 8^η θέση από τα 195 νησιωτικά κράτη στον κόσμο. Πρωτεύουσα είναι το Πορ-Λουί, που βρίσκεται στα βορειοδυτικά του νησιού και η οποία είναι από τα σημαντικότερα κέντρα για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες στην Αφρική και κατέχει ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια του Ινδικού Ωκεανού. Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι τα αγγλικά, ωστόσο τα χρησιμοποιούν ελάχιστοι πολίτες στην καθημερινότητά τους και η γλώσσα που ομιλείται κατά πλειοψηφία είναι η Κρεολική του Μαυρικίου που βασίζεται στη γαλλική γλώσσα. Εθνολογικά το κράτος περιλαμβάνει κατοίκους με καταγωγή την Ινδία και το Πακιστάν κυρίως λόγω του μεταναστευτικού κύματος για εργασιακούς λόγους στις αρχές του 20^ού αιώνα. Επίσης, βρίσκονται στο νησί Κρεολές (γαλλικής και αφρικανικής καταγωγής) και ελάχιστοι κινεζικής και γάλλο-μαυριτανικής καταγωγής. Ο Μαυρίκιος είναι μέλος της Αφρικανικής Ένωσης, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, της Κοινής Αγοράς της Ανατολικής και Νότιας Αφρικής καθώς και της Ένωσης του Ινδικού Ωκεανού. Επίσημο νόμισμα που κυκλοφορεί στην αγορά είναι η Ρουπία του Μαυρικίου και εκδίδεται από την Τράπεζα του Μαυρικίου από το 1967.

Ιστορικά το κράτος άνηκε σε αρκετές Αποικιοκρατικές Χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ολλανδία που απέδωσε και το όνομα του κράτους, η Γαλλία (επηρέασε αισθητά τη χώρα πολιτιστικά και εθνολογικά) και από το 1814 άνηκε στη Βρετανική Αυτοκρατορία. Στο δεύτερο μισό του επόμενου αιώνα, δηλαδή περί το 1968, έγινε ανεξάρτητο κράτος και εντάχθηκε στη Βρετανική Κοινοπολιτεία. Λόγω της ανεξαρτησίας αυτής το κράτος απολαμβάνει αρκετά θετικά στοιχεία τόσο στην οικονομία όσο και στην κοινωνία. Το πολιτικό σύστημα της χώρας χαρακτηρίζεται από δημοκρατικές αντιλήψεις και πλουραλισμό ιδεολογιών. Σημερινός πρωθυπουργός είναι ο Πράβιντ Γιούγκναθ, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία μετά την απόσυρση του πατέρα του, ο οποίος εκπροσωπεί το εργατικό κόμμα. Βασικές επιτυχίες των κυβερνήσεων μετά την ανεξαρτησία είναι η σταθερή οικονομική μεγέθυνση και η κοινωνική ευημερία.

Η χώρα ξεχωρίζει για την οικονομική της ανάπτυξη, καθώς θεωρείται ως μια οικονομία υψηλού εισοδήματος αλλά ταυτόχρονα και αναπτυσσόμενη. Βασίζεται στον αγροτικό τομέα, το εμπόριο, τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες που προσφέρει και την προσέλευση τουριστών, που αναζωπυρώνουν την οικονομία, ιδίως τη θερινή περίοδο. Το ΑΕΠ της χώρας χαρακτηρίζεται απο ταχεία αύξηση, καθότι έχει αυξηθεί κατά 700% από τη στιγμή που ανεξαρτητοποιήθηκε το κράτος, γεγονός που συνιστά τον Μαυρίκιο μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Αφρικής. Όπως απεικονίζεται και στο παρακάτω διάγραμμα, το ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια άγγιξε τα 14 δισεκατομμύρια και σύμφωνα με τις μετρήσεις για το 2020 μειώθηκε στα 12 δισεκατομμύρια, λόγω της πανδημίας που έχει πλήξει σημαντικούς τομείς της οικονομίας, όπως ο τουρισμός και οι επενδύσεις. Ενδεικτικά, το ΑΕΠ του Μαυρίκιου για το 2019 αποτελεί μόνο το 12% του ΑΕΠ της Ελλάδας. Από την άλλη βέβαια, αν λάβουμε υπόψη τη συγκριτικά μικρότερη έκταση και τον πληθυσμό της χώρας, βλέπουμε ότι έχει μια από τις ισχυρότερες οικονομίες σε σύγκριση με τις άλλες αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής. Γενικά στον Μαυρίκιο υπάρχουν αρκετές αναπτυξιακές και εμπορικές τράπεζες καθώς και υπεράκτιες επιχειρήσεις (offshore). Οι επενδύσεις τέτοιου τύπου αποδίδουν πολλαπλασιαστικά στην οικονομία.

Το ΑΕΠ της χώρας ακολουθεί γενικά μια σταθερά αυξητική τάση. Πιο συγκεκριμένα, από την ανεξαρτησία του κράτους υπάρχουν ελάχιστες φορές που παρατηρείται μείωση του ΑΕΠ, οι οποίες ωστόσο δεν επηρέασαν την πραγματική οικονομία. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η χρονιά του 2008, κατά την οποία έλαβε χώρα η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, που έπληξε σχεδόν ολόκληρο τον πλανήτη. Ο Μαυρίκιος παρά τη μικρή μείωση του ΑΕΠ, η οποία οφειλόταν κυρίως στην αύξηση των εμπορικών ελλειμμάτων, δεν περιήλθε σε ύφεση, όπως συνέβη σε άλλες χώρες, και αυτό γιατί είχε συγκροτήσει ένα σταθερό και αξιόπιστο οικονομικό περιβάλλον. Τα πλεονεκτήματα που προσφέρει το κράτος του Μαυρικίου είναι κυρίως θεσμικά με ένα εξαίρετο νομικό σύστημα και τη σύνταξη ενημερωμένου επενδυτικού κώδικα. Έπειτα, η αξιοπιστία του κράτους ενισχύεται με την καθιέρωση σταθερού φορολογικού συστήματος, το οποίο έχει ως επίκεντρο τη χαμηλή φορολόγηση. Η οικονομία χαρακτηρίζεται από όλο και μεγαλύτερο βαθμό διαφοροποίησης (diversification), με σημαντική δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα στην παραγωγή ζάχαρης, τη μεταποίηση με σύγχρονες εγκαταστάσεις κλωστοϋφαντουργίας και πολλούς άλλους βιομηχανικούς κλάδους. Επομένως, η πολιτεία του Μαυρικίου δεν επικεντρώνεται μόνο σε ορισμένες δραστηριότητες που της αποφέρουν οικονομική ανάπτυξη, αλλά έχει αναπτύξει πληθώρα οικονομικών κλάδων, ελαχιστοποιώντας με τον τρόπο αυτό το οικονομικό ρίσκο και μεγιστοποιώντας αντίστοιχα το οικονομικό όφελος.

Όπως φαίνεται και από τον ρυθμό ανάπτυξης, από το 2000 και έπειτα δεν εμφανίζεται μείωση του ΑΕΠ και κατά μέσο όρο η ανάπτυξη κινείται στο 5%. Το γεγονός αυτό σημαίνει με απλά λόγια ότι η οικονομία μεγεθύνεται κατά 5% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Βέβαια, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το 2020 εμφανίζεται μείωση του ΑΕΠ περίπου κατά 30%, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις για το 2021 θα υπάρξει ανάκαμψη της τάξης του 7%.

Το Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα σε σχέση με τις άλλες χώρες της Αφρικής. Σε σύγκριση με τις αναπτυγμένες οικονομίες (ΟΟΣΑ) υπάρχει σημαντική απόκλιση, γεγονός που οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έκταση και τον πληθυσμό του κράτους. Από τη δεκαετία του 1960 και έπειτα παρατηρείται μια σταθεροποιητική και συνεχής αυξητική τάση του Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ. Επίσης, σε σύγκριση με τις δύο ισχυρότερες οικονομίες της Αφρικής σύμφωνα με το ΑΕΠ σε απόλυτους αριθμούς, τη Νιγηρία και την Αίγυπτο, παρατηρούμε ότι ο Μαυρίκιος έχει κατά πολύ υψηλότερο Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ. Έτσι, παρά την απόκλιση σε σχέση με τις αναπτυγμένες οικονομίες και σύμφωνα με το διάγραμμα από την Παγκόσμια Τράπεζα, η χώρα κινείται στο σωστό μονοπάτι για την περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη.

Σύμφωνα και με τους δείκτες της εισοδηματικής ανισότητας (GINI), της ανθρώπινης ανάπτυξης (HDI) και της ευκολίας για δημιουργία επιχειρήσεων (Doing Business), ο Μαυρίκιος κατέχει για τους δυο τελευταίους υψηλές θέσεις (66^η, 13^η θέση αντίστοιχα) ανάμεσα στις άλλες αναπτυγμένες οικονομίες. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της βελτίωσης του εκπαιδευτικού συστήματος και της εξοικείωσης με τις νέες τεχνολογίες καθώς και λόγω του φορολογικού συστήματος που διέπει την οικονομία και τέλος λόγω της εμπιστοσύνης που υπάρχει απέναντι στο κράτος. Επίσης, και ο δείκτης της εισοδηματικής ανισότητας έχει μειωθεί από την ανεξαρτησία του κράτους και μετά και βρίσκεται στο 36,8, ενώ το 1960 βρισκόταν στο 42. Αυτό μας δείχνει ότι αμβλύνονται οι ανισορροπίες μέσα στην οικονομία και μειώνεται το χάσμα ανάμεσα στους κατοίκους με υψηλό και χαμηλό εισόδημα. Επιπλέον, αυτή η κατάσταση δηλώνει ότι και το κράτος διαχειρίζεται ορθότερα τα έσοδα από τους πολίτες (φόροι και άλλες εισφορές) και τα αναδιανείμει στα φτωχότερα στρώματα είτε έμμεσα μέσω υποδομών είτε άμεσα μέσω επιδομάτων για την ενίσχυση των ασθενέστερων.

Για να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα της οικονομίας του Μαυρικίου, θα παρουσιαστούν οι δείκτες του πληθωρισμού και της ανεργίας. Αρχικά, ο πληθωρισμός, όπως παρουσιάζεται και στο διάγραμμα, μειώνεται αισθητά τα τελευταία χρόνια και έχει σταθεροποιηθεί υπό του 5%. Αυτό μας δείχνει ότι η νομισματική πολιτική της χώρας (αύξηση ή μείωση επιτοκίου δανεισμού της πραγματικής οικονομίας των επιχειρήσεων ή των καταναλωτών) είναι αποτελεσματική. Ωστόσο, ο δρόμος για τη μείωσή του σε ανεκτά επίπεδα για την οικονομία δεν ήταν εύκολος, διότι ειδικά για τη δεκαετία του 1990 και το διάστημα 2005-7 παρατηρείται αύξηση του πληθωρισμού της τάξης του 10% κυρίως λόγω υψηλών τιμών σε κάποια αγροτικά και εισαγόμενα προϊόντα καθώς και λόγω της επεκτατικής νομισματικής πολιτικής (αύξηση χρήματος στην οικονομία) η οποία προήλθε από μείωση των επιτοκίων. Ωστόσο, αυτό πραγματοποιήθηκε για ένα μικρό χρονικό διάστημα και αντιμετωπίστηκε άμεσα και αποτελεσματικά από την κυβέρνηση και την Κεντρική Τράπεζα του Μαυρικίου.

Η ανεργία μπορεί να είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για τις οικονομίες της Αφρικής, ωστόσο για αρκετά έτη από τη δεκαετία του 1980, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, η ανεργία στον Μαυρίκιο κυμαίνεται από 5% έως και 10%. Έτσι, λοιπόν, βλέπουμε ότι ελάχιστοι είναι οι άνεργοι στην οικονομία. Κυρία απασχόληση για το όλο και περισσότερο εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό αποτελεί ο πρωτογενής τομέας και οι υπηρεσίες που προσφέρει το κράτος (τουρισμός, χρηματοοικονομικά), που δημιουργούν αρκετές θέσεις εργασίας. Έτσι, η συνεχής οικονομική ανάπτυξη, που κατά μέσο όρο βρίσκεται στο 5%, συνδυάζεται άριστα με την απασχόληση του εργατικού δυναμικού, που συνεισφέρει θετικά στην οικονομία, αγγίζοντας πολλές φορές επίπεδα πλήρους απασχόλησης (ανεργία υπό του 5% συνεπάγεται πλήρη απασχόληση). Οπότε γενικά το φάσμα της οικονομίας διέπεται από όλο και εντατικότερη σχέση εργασίας και οικονομίας, καθώς και σύνδεση της εκπαίδευσης με καίριους τομείς της.

Καταλήγοντας, η θετική οικονομική ανάπτυξη συμβαδίζει με την πλήρη απασχόληση του εργατικού δυναμικού και τον χαμηλό πληθωρισμό. Σκοπός της κυβέρνησης οφείλει να συνεχίσει να είναι η προσέλκυση επενδύσεων σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας καθώς και η δικαιότερη κατανομή του πλούτου που βρίσκεται στην οικονομία, έτσι ώστε η ανεργία και ο πληθωρισμός να συνεχίσουν να βρίσκονται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Επομένως, έχοντας ως θεμέλιο την οικονομική και κοινωνική ευημερία, το κράτος θα παρουσιάζει μια συνεχή οικονομική άνθηση

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Larry Wells Bowman, Mauritius Economy, Retrieved from here
• African Development Bank, Retrieved from here
• Commonwealth Mauritius History, Retrieved from here
• African Economic Outlook, Mauritius 2012, Retrieved from here
• Ali Zafar, Mauritius: An Economic Success Story, 2006, Retrieved from here
• Tandrayen-Ragoobur and H. Kasseeah, January 2018,  Retrieved from here
• Milo Vandemoortele with Kate Bird, Mauritius Story: Progress in economic conditions in Mauritius: Success against the odd, Retrieved from here
• Mauritius History, Retrieved from here
• Frankel, Jeffrey A. 2010, Mauritius: African Success Story, Retrieved from here
• Berhanu Woldekidan, Mauritius: an export-led economic success, Retrieved from here