Του Άρη Ρεμούνδου,
Το Ηνωμένο Βασίλειο (αποτελείται από τη Μεγάλη Βρετανία και τη Βόρεια Ιρλανδία), αποδεκτό, όμως, και με το όνομα Μεγάλη Βρετανία, και τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) μοιράζονται το ίδιο στρατηγικό-γεωγραφικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων και παρόμοιων απειλών για την ειρήνη και την ασφάλεια. Επίσημα κυβερνητικά έγγραφα της Βρετανικής κυβέρνησης επιβεβαιώνουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όχι από την Ευρώπη. Συνεπώς, όπως και στους άλλους τομείς, είναι προς το συμφέρον τόσο της Ε.Ε. όσο και του Ηνωμένου Βασιλείου να έχουν στενές επαφές, αλλά και μια διαρθρωμένη συνεργασία.
Ας δούμε, αρχικά, τη συνεισφορά του Ηνωμένου Βασιλείου στην ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια. Είναι ίσως από τους δυνατότερους παίκτες στο τομέα, όντας ένα από τα 2 μέλη της Ένωσης (η Γαλλία είναι το άλλο) που κατέχει όλο το φάσμα των στρατιωτικών δυνατοτήτων, με σημαντικότερο το πυρηνικό αποτρεπτικό όπλο, αλλά και ένα από τα 5 μέλη που ξοδεύουν περίπου το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Πάρα πολύ σημαντικό είναι, ακόμη, το γεγονός ότι κατέχει τη μία από τις πέντε μόνιμες θέσεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά και τον μεγαλύτερο στρατιωτικό προϋπολογισμό ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ε.Ε. Επιπρόσθετα, η Μεγάλη Βρετανία (Αγγλία, Σκωτία, Ουαλία) απαρτίζει το 28% της χρηματοδότησης της Ε.Ε. στον τομέα της άμυνας, το 10% των συνολικών στρατευμάτων της και είναι υπεύθυνη για το 25% των δαπανών σε αμυντικό εξοπλισμό ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ. Δε μπορεί, επίσης να παραληφθεί το γεγονός ότι αποτελεί μέλος των G7 και G20. Επομένως, η φωνή και η επιρροή της Μεγάλης Βρετανίας είναι αναμφίβολα εξαιρετικά σημαντική και η φυγή της δείχνει να αποδυναμώνει τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά την άμυνα και ασφάλεια της ΕΕ.
Παρότι η Ε.Ε. δεν έχει έναν ενιαίο στρατό, υπάρχει μια σειρά από καθοδηγούμενες από την Ε.Ε. στρατιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες απαιτούν την ομόφωνη συμφωνία των κρατών-μελών. Για παράδειγμα, η επιχείρηση Althea στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη για να εφαρμόσει τη συμφωνία Dayton, η ναυτική επιχείρηση Atalanta, με σκοπό την καταπολέμηση της πειρατείας στο κέρας της Αφρικής, η επιχείρηση Sophia με σκοπό την αναγνώριση και καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης ανθρώπων στη Μεσόγειο. Η Μεγάλη Βρετανία έχει συμμετάσχει σε αυτές, αλλά αποσύρθηκε από την Atalanta, λόγω τις επικείμενης εξόδου της από την Ένωση.
Παρόλη τη συνεισφορά της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Άμυνα και Ασφάλεια έχει σταθεί και ως τροχοπέδη στην περαιτέρω ανάπτυξη της. Δεν έχει συνεισφέρει τα αναμενόμενα στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (EDA) μένοντας αρνητική στην αύξηση του προϋπολογισμού του, έχει υπάρξει αρκετά επιφυλακτική απέναντι στο τομέα της ΚΠΑΑ (Κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας – η οποία καθορίζεται από τη Συνθήκη για την Ε.Ε.) προβάλλοντας συχνά το δικαίωμα αρνησικυρίας της. Επιπλέον, το 2011 άσκησε το δικαίωμα του βέτο στη δημιουργία ενός κεντρικού στρατιωτικού αρχηγείου στις Βρυξέλλες. Γενικότερα, η Μεγάλη Βρετανία είναι προσκολλημένη στο ευρωατλαντικό άρμα και στην ειδική σχέση που έχει με τις Η.Π.Α., οπότε δεν επιθυμούσε την ανεξαρτητοποίηση του ευρωπαϊκού στρατού, αλλά επεδίωκε την εξάρτηση του από το ΝΑΤΟ. Γαλλία και Γερμανία ειδικότερα, χρόνια ήθελαν τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής στρατιωτικής παρουσίας, αλλά η Μεγάλη Βρετανία εμπόδιζε τα σχέδια τους, όπως και αυτά για επιπλέον εμβάθυνση και ολοκλήρωση της Ένωσης. Σε αντιπαραβολή, η Ε.Ε. βρίσκεται ενώπιον μιας πρωτόγνωρης ελευθερίας κινήσεων στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, καθώς και μίας μεγαλύτερης αυτονομίας στην εξωτερική πολιτική της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παραμένει ακόμη προσκολλημένη στις νατοϊκές δομές.
Γιατί είναι προς το συμφέρον και των 2 μερών να διατηρήσουν καλές και παραγωγικές σχέσεις; Ένα Brexit χωρίς συμφωνία θα εξαιρούσε το Ηνωμένο Βασίλειο όχι μόνο από τη λήψη αποφάσεων της ΚΠΑΑ, κάτι που ούτως ή άλλως θα γίνει με την αποχώρηση της από την Ε.Ε., αλλά και από την συμμετοχή της σε κάθε αποστολή της. Αυτό θα ήταν δυσχερές για το Ηνωμένο Βασίλειο, καθότι έχει ήδη στρατιωτικό και μη προσωπικό σε εν εξελίξει αποστολές, ενώ συμμετέχει ακόμη σε ευρύτερες δράσεις για την ασφάλεια, που περιλαμβάνουν αστυνομική παρουσία, ποινική δικαιοσύνη και δορυφορικά συστήματα πλοήγησης όπως το Galileo. Όλο αυτό το προσωπικό θα πρέπει να γυρίσει πίσω σε περίπτωση μη συμφωνίας. Επιπρόσθετα, χωρίς συμφωνία, το Brexit θα επιφέρει αρνητικές συνέπειες στη Βρετανική αμυντική βιομηχανία, με καθυστερήσεις και επιπλέον κόστη.
Εν συνεχεία, θα επηρεαστεί η εσωτερική ασφάλεια του Ηνωμένου Βασιλείου, κυρίως ως προς την εγκληματικότητα και τη τρομοκρατία, διότι θα χάσει τη συμμετοχή της στη Europol, το αστυνομικό και συντονιστικό σώμα της Ε.Ε,. τη χρήση του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, τις διατάξεις της ρύθμισης Δουβλίνο 3, την πρόσβαση στο σύστημα πληροφοριών Schengen, στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών Ποινικού Μητρώου, αλλά και στον Eurojust. Από την άλλη μεριά, η Ε.Ε. θα χάσει την πρόσβαση στο Βρετανικό σύστημα πληροφοριών, που συγκαταλέγεται στα καλύτερα στο κόσμο. Να σημειωθεί ότι και οι δύο πλευρές έχουν κρίσιμα ζητήματα να αντιμετωπίσουν, όπως το προσφυγικό-μεταναστευτικό, όπου τουλάχιστον η ενδοευρωπαϊκή συνεργασία είναι απαραίτητη.
Επιλογικά, εικάζεται ότι η Μεγάλη Βρετανία θα επιτύχει μια συμφωνία και θα κατορθώσει να συμμετέχει στις αποστολές της ΚΠΑΑ ως τρίτο μέλος ή μέσω των κοινών νατοϊκών αποστολών και του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη. Στρατιωτικά, το Ηνωμένο Βασίλειο δε θα πληγεί, καθώς υποστηρίζεται έντονα από το ΝΑΤΟ, αλλά η φυγή του ενδέχεται να προκαλέσει απώλεια επιρροής του στις αποστολές της Ε.Ε., αλλά και ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας. Και οι δύο πλευρές πάντως δύνανται να αποκομίσουν οφέλη από την επίτευξη μιας συμφωνίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Brexit Brief: UK–EU defence and security cooperation, Institute for Government, διαθέσιμο εδώ
- What role in European defence for a post-Brexit United Kingdom?, European Parliament, διαθέσιμο εδώ
- EU Global Strategy. European External Action Service, διαθέσιμο εδώ
