Βατερλώ: Η σύγκρουση δυο ιδιοφυών

Του Γεώργιου Μπρέτα,

Η μάχη στη πεδιάδα του Βατερλώ σφυρηλάτησε το μέλλον της ευρωπαϊκής ηπείρου για τα επόμενα 100 χρόνια. Πρωταγωνιστές ήταν ο 1^ος δούκας του Ουέλλινγκτον (Άρθουρ Γουέλσλι) και ο Γάλλος αυτοκράτορας Ναπολέοντας Βοναπάρτης. Η νίκη είναι και για τους 2 επιθυμητή, αφού από τη μία ο Βοναπάρτης με μια νίκη, θα μπορέσει να διαπραγματευτεί από θέση ισχύος με τους ευρωπαίους ηγεμόνες και ο δούκας του Ουέλλινγκτον από την άλλη, θα κέρδιζε αυτό που ήθελε δηλαδή, μια θέση με χρυσά γράμματα στις σελίδες της ιστορίας. Τι ήταν όμως, αυτό που ώθησε το Ναπολέοντα να δώσει τη μάχη που έμεινε γνωστός για την ήττα του;

Ο Ναπολέων μετά την επιστροφή του από τη νήσο Έλβα (κοντά στην Ιταλία), βρίσκεται αντιμετώπος με τους ηγέτες της Ευρώπης, που τον αποκηρύττουν και τον ανακηρύσσουν ως εχθρό της ανθρωπότητας, ενώ θέλουν να ενθρονίσουν ξανά το βασιλικό οίκο των Βουρβόνων, που κυβερνούσαν στη Γαλλία μέχρι την αυγή της Γαλλικής Επανάστασης. Έτσι, για άλλη μια φορά, συγκεντρώνουν τα στρατεύματα με σκοπό να βάλουν οριστικό τέλος στις φιλοδοξίες του Γάλλου αυτοκράτορα. Ο τελευταίος γνωρίζει, πως ο συντονισμός των στρατών αυτών, θα οδηγήσει σε σίγουρη ήττα αλλά, όπως πάντα, παίρνει απόφαση και κινείται αστραπιαία, με σκοπό να συντρίψει τους στρατούς του Δούκα του Ουέλλινγκτον και του Πρώσου πρίγκιπα Μπλύχερ. Οι συμμαχικές δυνάμεις είναι αυτές που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, αφού οι άπειρες δυνάμεις τους δεν μπορούν να συγκριθούν με τους έμπειρους βετεράνους του Βοναπάρτη, και ο τελευταίος το γνωρίζει.

Αφού οι στρατοί των δυο ανδρών (Ουέλλινγκτον και Μπλύχερ) είναι απομακρυσμένοι μεταξύ τους, ο Ναπολέων διατάζει το γενναιότερο των γενναίων, στρατηγό Νέυ να επιτεθεί στο Πρώσο πρίγκιπα, όσο αυτός με τα υπόλοιπα στρατεύματα θα απομακρύνει το δούκα από το Μπλύχερ. Πράγματι, και οι 2 επιθέσεις των Γάλλων έχουν επιθυμητά αποτελέσματα, αφού ο Μπλύχερ υποχωρεί, ενώ ο 1^ος δούκας του Ουέλλινγκτον πιέζεται από τα σφυροκοπήματα των Γάλλων, με αποτέλεσμα να υποχωρήσει προς μια τοποθεσία λίγο έξω από το Βέλγιο, το Βατερλώ. Εκεί λαμβάνει την υπόσχεση του Μπλύχερ, πως θα σπεύσει με τα στρατεύματα του προς βοήθεια του δούκα με τον τελευταίο να πείθεται. Έτσι, διατάζει να πάρουν θέσεις μάχης τα στρατεύματά του.

Ο Ουέλλινγκτον έχει επιλέξει προσεκτικά το πεδίο, όπου θα ορθώσει το ανάστημά του απέναντι στους Γάλλους. Οι Άγγλοι έχουν παραταχθεί και τα ελίτ στρατεύματα βρίσκονται στο Hougoumont, το μέρος που έκρινε τη μάχη. Ο Ναπολέων από την άλλη, πίστευε πως η μάχη θα εξελισσόταν με τον εξής τρόπο: ένα μεγάλο μέρος του στρατού θα επιτίθονταν στο Hougoumont αναγκάζοντας τον Ουέλλινγκτον να χρησιμοποιήσει τις εφεδρείες του και έτσι, να επιτρέψει στους Γάλλους μια σφοδρή κατά μέτωπο επίθεση στο κέντρο του Δούκα, όπου υπό τη πίεση και τους σφοδρούς βομβαρδισμούς θα διαλυόταν. Τα πράγματα όμως δεν έγιναν με αυτόν τον τρόπο.

Πρωινές Ώρες

Ο Ναπολέων δεν επιτέθηκε αμέσως, πράγμα ασυνήθιστο για ένα στρατηγό όπως εκείνος. Ο λόγος της καθυστέρησης αυτής, είναι ότι το προηγούμενο βράδυ είχε βρέξει και η παράταξη άψυχου όπως και έμψυχου δυναμικού ήταν δύσκολη έως και ουτοπική. Παρόλα αυτά, υπό την πίεση του χρόνου τελικά, οι Γάλλοι επιτίθενται το πρωί της 18^ης Ιουνίου 1815. Αρχικά, ο στρατός του Βοναπάρτη επιτίθεται με μανία και σύμφωνα με το σχέδιο προς το Hougoumont, όπου βάλλεται από κάθε μεριά, πρόκειται για μία μάχη μέχρις εσχάτων χωρίς υποχώρηση ούτε μιας σπιθαμής χώματος, σώμα με σώμα, με μουσκέτα (όπλα της εποχής), μαχαίρια και με ό,τι μπορούσαν να βρούνε από το περιβάλλον. Η πίεση είναι ασφυκτική, παρόλα αυτά ο δούκας δε βοηθά τους άνδρες του. Στο μεταξύ, το Γαλλικό πυροβολικό πλήττει αδιάκοπα τους Άγγλους. Την ίδια στιγμή, γύρω στις 11:00 αγγελιαφόρος ειδοποιεί τον αυτοκράτορα του, πως οι Πρώσοι καταφθάνουν προς υποστήριξη των Άγγλων. Ο Ναπολέων μη συνειδητοποιώντας ή μάλλον μη θέλοντας να αντιληφθεί τη πραγματικότητα, απλά δίνει εντολή στο 6^ο τάγμα να προστατεύσει τις πλάτες του στρατού και 2 μεραρχίες ιππικού να σπεύσουν στην ανατολική πλευρά.

Κύρια Επίθεση & Ήττα

Η ώρα είναι 14:00 το μεσημέρι και οι Γάλλοι δεν κάνουν κάποια σημαντική πρόοδο. Ο Ναπολέων διατάζει κατά μέτωπο επίθεση στους Άγγλους. Οι Γάλλοι βαδίζουν απέναντι στον εχθρό σε πυκνούς σχηματισμούς, αφού φτάσουν σε απόσταση 35 μέτρων ο Γουέλσλι δίνει εντολή στα κανόνια του να ανοίξουν πυρ, οι Γάλλοι βομβαρδίζονται ανελέητα από τον εχθρό και δίνεται διαταγή να σπεύσει το ιππικό να τους βοηθήσει, μάταια όμως, γιατί το Αγγλικό ιππικό υπό το λόρδο Άξμπριτζ σταματά τους Γάλλους και τους καταδιώκουν, ξεφεύγοντας αρκετά από τις συμμαχικές γραμμές και γίνονται βορρά των γαλλικών κανονιών. Οι Άγγλοι υπό αυτό το καταιγισμό υποχωρούν πίσω, ενώ οι αγγλικές γραμμές υποχωρούν λίγο για να καλυφθούν από τα γαλλικά πυρά.

Ο Νέυ έχει την εντύπωση, πως η πειθαρχεία και το ηθικό του στρατού κλονίζεται και έτσι, διατάζει μια έφοδο προς τους Άγγλους. Το φημισμένο γαλλικό ιππικό βρίσκεται προ εκπλήξεως βλέποντας τη νέμεση τους έτοιμη να αποκρούσει την έφοδο τους, σχηματίζοντας μεγάλα τετράγωνα. Ο σχηματισμός σε τετράγωνα ήταν η καλύτερη αμυντική απάντηση σε οποιαδήποτε έφοδο ιππικού, καθώς ο πανικός και ο φόβος που δημιουργούσαν οι λόγχες και τα μουσκέτα στα άλογα ήταν αρκετός να διαλύσει την επίθεση ιππικού. Το ιππικό των Γάλλων διαλύεται και δίνεται σήμα για υποχώρηση. Η αριστερή και δεξιά πλευρά των Άγγλων μένει ακλόνητη στις επιθέσεις. Ο Νέυ ζητά από το Ναπολέοντα ενισχύσεις ταγμάτων πεζικού, μιας και διαθέτει 14 άρτια εκπαιδευμένα σώματα πεζικού. Ο αυτοκράτορας αρνείται να διαθέσει τα καλύτερα στρατεύματα του και φαίνεται, πως αυτή του η άρνηση οδήγησε στην ήττα του. Ταυτόχρονα, οι πρώτοι Πρώσοι κάνουν την εμφάνιση τους πλήττοντας την αριστερή πλευρά του Ναπολέοντα που στέλνει την προσωπική του φρουρά και σταθεροποιεί την κατάσταση, ενώ δίνει χρόνο στους Άγγλους να ανασυνταχθούν που είναι και το κρισιμότερο λάθος του Βοναπάρτη.

Η ώρα είναι 19:00, ο Ναπολέων δίνει την εντολή για την τελική επίθεση σε όλα τα μέτωπα. Η προσωπική του φρουρά βαδίζει απέναντι στους Άγγλους, αλλά απωθούνται και κρατούν τις θέσεις τους. Ο Ουέλλινγκτον αντεπιτίθεται και ο Μπλύχερ καταφθάνει, αφήνοντας ελεύθερη μόνο την αριστερή μεριά. Οι Γάλλοι πανικοβάλλονται και υποχωρούν όλα τα άτακτα τμήματα, πέρα της αυτοκρατορικής φρουράς που θυσιάζεται για τον αυτοκράτορά της. Οι 2 σύμμαχοι (Ουέλλινγκτον και Μπλύχερ) συναντιούνται και συγχαίρουν ο ένας τον άλλο για τη νίκη τους, ενώ ο δαιμόνιος στρατηγός αναγκάζεται μετά από λίγες μέρες, να αποκηρύξει το θρόνο του και να παραδοθεί στους Άγγλους.

Η ήττα του Ναπολέοντα οφείλεται: στην κακή συνεννόηση, στην άρνηση του ίδιου να ακούσει το επιτελείο του, στις άσχημες συνθήκες που υπήρχαν στο πεδίο της μάχης, όπως και στην υπέρ-αισιοδοξία του Γάλλου στρατηγού για το σχέδιο του. Από την άλλη, η τακτική του Ουέλλινγκτον ήταν πραγματικά ιδιοφυής, όχι όμως πρωτότυπη. Όπως και να έχει το Βατερλώ ήταν η ταφόπλακα στην αυτοκρατορία ενός Γάλλου από τη Κορσική (Ναπολέοντα).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Από το Nacional Geographic, του Jean Noel Bregeon, «Napoleon lost the Battle of Waterloo – here’s what went wrong», Διαθέσιμο εδώ
• Από την διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Britannica, «Battle of Waterloo», Διαθέσιμο εδώ
• Από το Θέματα Στρατιωτικής Ιστορία, «Μάχη του Βατερλώ», Διαθέσιμο εδώ