Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Το 2020 αποτελεί μια χρονιά που σίγουρα θα μνημονεύεται σε επόμενα βιβλία ιστορίας, καθώς οι αρνητικές πτυχές ήταν πραγματικά πολυάριθμες. Δε θα μπορούσε να παραλειφθεί το γεγονός ότι το 2020 ήταν η χρονιά της πανδημίας του κορωνοϊού που άλλαξε τη ζωή όλων μας. Ο τραγικός απολογισμός αγγίζει πλέον περίπου τα 1,7 εκατομμύρια θύματα από τον ιό. Η πανδημία συνεχίζει να μαίνεται, το δεύτερο κύμα μαστίζει τον πλανήτη και δυστυχώς μας πνίγει όλους η αβεβαιότητα. Η ανθρωπότητα βιώνει πρωτόγνωρες στιγμές. Μαζικά και διαρκή lockdown έχουν επιβληθεί σε όλες τις χώρες του κόσμου και ο καινούριος χρόνος θα ακολουθήσει το ίδιο ακριβώς μοτίβο. Η οικονομία παγκοσμίως κατακρεουργείται και μοιάζει πως η επόμενη οικονομική κρίση είναι προ των πυλών. Τα ατομικά συνταγματικά δικαιώματα όλων των πολιτών έχουν μπει στο περιθώριο σε ακραίο βαθμό, η κοινωνική επαφή είναι πλέον ανύπαρκτη και η ψυχική υγεία όλων χειροτερεύει. Ο κορωνοϊός απειλεί ακόμα την ομαλή καθημερινότητα ολόκληρου του πλανήτη, αλλά η ιδέα και μόνο ότι μπορεί να καταρρεύσουν τα υγειονομικά συστήματα, μας κρατάει όλους στη βασανιστική καραντίνα.
Τον Ιανουάριο του 2020, πριν ακόμα να καταλάβουμε ότι μια αόρατη απειλή θα μετέβαλλε εκ βάθρων τις απλές μας συνήθειες, μια ορατή απειλή κατέστρεφε τα δάση της Αυστραλίας. Οι φονικές πυρκαγιές κατέστρεφαν τα πάντα στο πέρασμά τους και εν τέλει άφησαν πίσω τους πάνω από 58 εκατομμύρια στρέμματα καμένων δασών (1/5 των δασικών εκτάσεων της Αυστραλίας) και 3 δισεκατομμύρια νεκρά ή εκτοπισμένα ζώα. Οι πυρκαγιές συνδέονται στενά με την κλιματική αλλαγή που βιώνει ο πλανήτης σύμφωνα με τους επιστήμονες. Η φυσική καταστροφή στην Αυστραλία θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες στην πρόσφατη ιστορία και είχε περιβαλλοντικές, οικολογικές κι αρχαιολογικές επιπτώσεις. Οι πυρκαγιές, τελικά, περιορίστηκαν και σβήστηκαν τον Μάιο του 2020.
Κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου έτους, η αστυνομική βία ήταν σε μεγάλη έξαρση σε περιοχές ανά τον πλανήτη. Οι διαμαρτυρίες στο Χονγκ Κονγκ για ένα πιο δημοκρατικό πολιτικό καθεστώς έφερε στην επιφάνεια το πρόβλημα κατάχρησης της κρατικής βίας και οι αποτρόπαιες εικόνες αστυνομικών να χτυπάνε και να κακοποιούν διαδηλωτές έκαναν το γύρο του κόσμου. Αμέσως μετά, στις 25 Μαΐου, ο 46χρονος George Floyd, δολοφονήθηκε στη Μινεάπολη από αστυνομικό. Το τεράστιο και χρόνιο πρόβλημα των φυλετικών διακρίσεων ανασύρθηκε και δημιούργησε ολόκληρο κίνημα, το BLM (Black Lives Matter), που κατάφερε να αγγίξει έντονα ολόκληρη την υφήλιο και επιδίωξε την αλλαγή της νοοτροπίας των λευκών προς τους μαύρους ανθρώπους. Κάτι που θα έπρεπε να ήταν αυτονόητο στην «προηγμένη» κοινωνία που ζούμε, αφού πρόκειται μονάχα για την ποσότητα μελανίνης στο δέρμα! Κι όμως, αυτά δεν ήταν αρκετά για να μην επαναληφθούν φαινόμενα αστυνομικής βίας. Αστυνομικοί δολοφόνησαν 25χρονο στην Αλβανία και 47χρονο και πάλι στην Αμερική, ενώ χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν κατά της αστυνομικής βίας στο Παρίσι. Τα κινήματα και οι διαδηλώσεις έστειλαν το μήνυμα «ΑΡΚΕΤΑ!» και η ανάγκη να εισακουστεί είναι επιτακτική.
Στις 4 Αυγούστου έγινε μεγάλη έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, στην πρωτεύουσα του Λιβάνου, που οφειλόταν σε ξεχασμένο απόθεμα νιτρικού αμμωνίου, το οποίο είναι εξαιρετικά εκρηκτικό υλικό. Σε μία χώρα που βρισκόταν ήδη σε πολιτική και οικονομική αστάθεια ακολούθησαν διαδηλώσεις και η πολιτική πίεση οδήγησε στην παραίτηση της κυβέρνησης, ενώ οι ζημιές ήταν ανυπολόγιστες εξαιτίας του μεγέθους της έκρηξης.
Οι πολιτικές κρίσεις αναζωπυρώθηκαν και στα κράτη της Λατινικής Αμερικής κατά το μήνα Νοέμβριο. Στη Χιλή, οι διαμαρτυρίες για αναθεώρηση του Συντάγματος, που κατά μεγάλο μέρος του είναι κληρονομιά από το δικτατορικό καθεστώς του Augusto Pinochet, συνεχίζονται και ο λαός της Χιλής διαδήλωσε και για την παραίτηση του Προέδρου Sebastiàn Piñera. Η αστυνομία στη χώρα λειτουργούσε επίσης ανεξέλεγκτα, καταχρώμενη το δικαίωμα άσκησης νόμιμης βίας, που απ’ ό,τι φαίνεται αποτελεί τη συνήθη τακτική κατευνασμού τους. Ταυτόχρονα, στο γειτονικό Περού χιλιάδες άνθρωποι είχαν πλημμυρίσει τους δρόμους για να δείξουν τη δυσαρέσκειά τους για την καθαίρεση του Προέδρου Martin Vizcarra και την αντικατάστασή του με το μεταβατικό Πρόεδρο Manuel Merino. Υποστήριζαν ότι πρόκειται για θεσμικό πραξικόπημα εκ μέρους του Κογκρέσου αλλά στο μεταξύ το Περού βυθίζεται στην κινούμενη άμμο της πολιτικής και οικονομικής κρίσης. Στη Βενεζουέλα η ισχυρή κόντρα για το ποιος είναι Πρόεδρος της χώρας δεν έχει πάψει και γι’ αυτό έχουν επίσης γίνει διαμαρτυρίες εναντίον του Nicolàs Maduro. Βέβαια, συνεχίζεται η αύξηση των τιμών στα βασικά αγαθά και η μετανάστευση των ανθρώπων λόγω της οικονομικής κρίσης που ταλανίζει τη χώρα εδώ και χρόνια. Τέλος, στη Γουατεμάλα έγιναν πορείες εναντίον της περικοπής του προϋπολογισμού που ψηφίστηκε από τη Βουλή, με αποτέλεσμα η οικονομική κρίση και η φτώχεια να γίνονται ακόμη πιο βαθιές πληγές. Η Λατινική Αμερική είναι εν ολίγοις ένα καζάνι που βράζει.
Πέρα από τις πολιτικές κρίσεις, η Υεμένη το 2020 ακόμη βιώνει τη σκληρή ανθρωπιστική κρίση που ξεκίνησε το 2015. Ο εμφύλιος πόλεμος δεν έχει καταπαύσει και οι προσπάθειες που έγιναν από την αρχή του έτους για εγκαθίδρυση της ειρήνης απέτυχαν παταγωδώς. Η Υεμένη υπέφερε και το 2020 από την πείνα και την εξαθλίωση και το ζήτημα είναι για πόσο ακόμη θα βιώνει τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση που έχει υπάρξει ποτέ. Στην όμορη αφρικανική ήπειρο, οι εγχώριες συρράξεις κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Στην Αιθιοπία εκτυλίσσεται εμφύλιος πόλεμος από το Νοέμβριο ανάμεσα στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και την τοπική κυβέρνηση του Tigray, με αφορμή την αναβολή των εκλογών, αλλά κυρίως επειδή εδώ και δύο χρόνια οι μεταξύ τους σχέσεις έχουν εκτραχυνθεί. Καίριο σημείο στη διαμάχη τους είναι και μία πόλη στα σύνορα με την Ερυθραία, η οποία δεν έχει ξεκάθαρο καθεστώς. Βορειότερα, στη Λιβύη, αυτό το έτος δεν έδωσε τη λύση στο γόρδιο δεσμό, που έχει προκαλέσει άλλον έναν πολύχρονο εμφύλιο πόλεμο. Μάλλον τα πράγματα περιπλέχτηκαν περισσότερο στη διαμάχη για την «ημισέληνο του πετρελαίου» και η έντονη ανάμειξη της Τουρκίας δημιούργησε παγκοσμίως μεγαλύτερο πονοκέφαλο.
Ο τεράστιος μαύρος κατάλογος δε θα μπορούσε να παραλείψει τον πόλεμο της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν. Ανάμεσα στις τόσες υπάρχουσες συμφορές, το 2020 προσέθεσε άλλη μία∙ άνοιξε ο ασκός του Αιόλου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και επιβεβαίωσε τους φόβους της διεθνούς κοινότητας. Στις 27 Σεπτεμβρίου ξέσπασε πόλεμος με αιτία τον αυτόνομο θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ που βρίσκεται στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά κατοικείται από Αρμένιους. Η Τουρκία φυσικά έσπευσε να ταχθεί στο πλευρό των Αζέρων. Εκτιμάται ότι 4.000 σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις και 40.000 εκδιώχθηκαν, αφού πρώτα έκαψαν τα σπίτια τους για να μην βρεθούν οι περιουσίες τους στα χέρια των Αζέρων. Το 2020 έφερε κι άλλο πόνο στον ήδη κατατρεγμένο αυτό λαό.
Το πρωτοσέλιδο για το 2020 ήταν ο κορωνοϊός. Επηρέασε τη διεθνή σκηνή σε όλους τους τομείς τόσο δραστικά που μοιάζει πως τίποτα δεν θα είναι ίδιο όπως πρωτύτερα. Μία αόρατη μικροσκοπική οντότητα κατάφερε να παραλύσει ολόκληρα κράτη, να δημιουργήσει πολιτικές και οικονομικές κρίσεις. Καθίσταται, επομένως, αδήριτη ανάγκη η πρόταξη της στενότερης συνεργασίας μεταξύ των κρατών, προκειμένου να μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο 2021, χωρίς πολέμους και, κυρίως, χωρίς πανδημία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Nagorno-Karabakh conflict: US-brokered ceasefire frays soon after starting, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Yemen crisis, Unicef, διαθέσιμο εδώ
- Venezuelan Opposition, Trying to Rekindle Protests, Is Pushed Back by Tear Gas, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Australia fires: A visual guide to the bushfire crisis, BBC, διαθέσιμο εδώ
- George Floyd death homicide, official post-mortem declares, BBC, διαθέσιμο εδώ
