Του Δημήτρη Τριανταφύλλου,
Η παρουσία των γυναικών στο εργατικό δυναμικό τις τελευταίες δεκαετίες έχει σημειώσει ανοδική πορεία, καθώς ενα αξιοσημείωτο ποσοστό των νέων θέσεων εργασίας έχουν δεσμευτεί από αυτές. ενώ αυξήθηκε ταυτόχρονα η εκπροσώπησή τους σε επαγγέλματα και ειδικότητες που θεωρούνται παραδοσιακά ανδροκρατούμενα.
Στην σύγχρονη εποχή, οι γυναίκες εφοδιάζονται με περισσότερες γνώσεις και επαγγελματικές δεξιότητες συγκριτικά με το παρελθόν. Σημαντικά τεκμήρια αποτελούν τα δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ τα οποία επικυρώνουν τον διπλασιασμό των γυναικών αποφοίτων τις τελευταίες δύο δεκαετίες από ελληνικά ΑΕΙ. Το παραπάνω φαινόμενο επιβεβαιώνεται και από τα δεδομένα που προκύπτουν από στοιχεία του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών των εισαχθέντων του ακαδημαϊκού έτους 2015-2016. Τα στοιχεία αυτά μπορεί με την πρώτη ματιά να φαίνονται ενθαρρυντικά για την επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών. Εντούτοις, παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο που έχει συντελεστεί, η αγορά εργασίας παραμένει ένα ιδιαίτερα εχθρικό περιβάλλον για τις γυναίκες. Συγκεκριμένα, έρχονται αντιμέτωπες με μια πληθώρα διακρίσεων και αρνητικών στερεοτύπων που υποδαυλίζουν την επαγγελματική τους εξέλιξη και σταδιοδρομία.
Ετσι, οι γυναίκες σήμερα εκτός από την ανεργία, καλούνται να έρθουν αντιμέτωπες με το φαινόμενο του εργασιακού διαχωρισμού. Ο επαγγελματικός διαχωρισμός αφορά την ύπαρξη «στεγανών» σε συγκεκριμένα επαγγέλματα ή ειδικότητες που δυσκολεύουν την πρόσβαση των γυναικών εργαζομένων. Ενώ, διακρίνεται σε οριζόντιο και κάθετο. Ο μεν πρώτος αφορά την παρουσία ανδρών και γυναικών σε συγκεκριμένους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, ενώ ο δεύτερος στις διαφορετικές θέσεις ιεραρχίας ανδρών και γυναικών στο εσωτερικό των κλάδων.
Οριζόντιος εργασιακός διαχωρισμός
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η ΕΛΣΤΑΤ σχετικά με τον οριζόντιο εργασιακό διαχωρισμό στην Ελλάδα προέρχονται από το έτος 2011.
Γενικά, από τις μεταβολές που έλαβαν χώρα αυτήν την περίοδο, προκύπτει ότι υφίσταται ο επαγγελματικός διαχωρισμός ανάμεσα στα δύο φύλα καθώς, στο μεγαλύτερο μέρος των ανώτερων ιεραρχικά επαγγελματικών ομάδων, αλλά και σε αυτά με τεχνικό περιεχόμενο η συμμετοχή των γυναικών στην αύξηση της απασχόλησης είναι περιορισμένη. Αντίθετα, η αύξηση της απασχόλησης των γυναικών εντοπίζεται κυρίως σε επαγγελματικές ομάδες που ανήκουν κατά κύριο λόγο σε μεσαία και κατώτερα επίπεδα της ιεραρχίας και σε επαγγέλματα με περιορισμένο τεχνικό περιεχόμενο.
Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, από πρόσφατα στοιχεία της EUROSTAT προκύπτει ότι στα 20 πιο συνηθισμένα επαγγέλματα, που καλύπτουν το 76% των εργαζομένων στην ΕΕ, η υψηλότερη εκπροσώπηση γυναικών το 2016 καταγράφεται σε επαγγέλματα που σχετίζονται με την προσωπική φροντίδα (89%), καθαριστές (84%), υπάλληλοι γραφείου (80%), τεχνικοί υγείας (78%) και εκπαιδευτικοί (71%). Αντίθετα, οι άνδρες υπερέχουν σε επαγγέλματα μεταξύ άλλων των κατασκευαστών (97%), των οδηγών και των χειριστών κινητών εγκαταστάσεων (96%), των εργαζομένων μετάλλων (96%) και των τεχνικών επιστήμης και μηχανικής (83%).
Συνεπώς, η Ελλάδα φαίνεται να ακολουθεί το μοτίβο που συμβαίνει και στις υπόλοιπες κατά πλειοψηφία Ευρωπαϊκές χώρες δηλαδη, η αύξηση της απασχόλησης των γυναικών εντοπίζεται κυρίως σε επαγγελματικές ομάδες που ανήκουν κατά κύριο λόγο σε μεσαία και κατώτερα επίπεδα της ιεραρχίας και σε επαγγέλματα με περιορισμένο τεχνικό περιεχόμενο.
Κάθετος εργασιακός διαχωρισμός
Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι γυναίκες οι οποίες έρχονται αντιμέτωπες με τον κάθετο εργασιακό διαχωρισμό. Συγκεκριμένα, απασχολούνται σε θέσεις εργασίας που χαρακτηρίζονται από έλλειψη σταθερότητας και μειωμένες προοπτικές εξέλιξης.
Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να καθηλώνονται σε εισαγωγικές χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας ή θέσεις μερικής απασχόλησης. Ενώ δεν είναι σπάνιο η εργασία των γυναικών να εκλαμβάνεται απλά σαν ένα συμπλήρωμα στην εργασία των ανδρών, κάτι που αντανακλάται άμεσα και στο μισθολογικό χάσμα που παρατηρείται μεταξύ των αμοιβών των δύο φύλων. Ακόμη κι όταν κάποιες γυναίκες καταφέρουν να υπερπηδήσουν όλα αυτά τα εμπόδια και να εξελιχθούν σε ανώτερες θέσεις, αυτές που τελικά θα κατορθώσουν να φτάσουν σε μισθολογικά και διοικητικά επίπεδα αντίστοιχα με αυτά των ανδρών συναδέλφων τους είναι πολύ λίγες. Το αόρατο αυτό φράγμα που εμποδίζει την εξέλιξη των γυναικών πέρα από κάποιο σημείο έχει επικρατήσει διεθνώς να ονομάζεται «Γυάλινη Οροφή».
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το μερίδιο των γυναικών στην ανώτερη διοίκηση αυξάνεται σταδιακά. Συγκεκριμένα, το 2019, το ποσοστό των γυναικών σε ρόλους ανώτερων στελεχών παγκοσμίως αυξήθηκε στο 29%. Είναι ο υψηλότερος αριθμός που καταγράφηκε ποτέ και το 2020, το ποσοστό αυτό παραμένει σταθερό. Για το 2020 σύμφωνα με την Mercer, οι γυναίκες παγκοσμίως αποτελούν το 23% των στελεχών, το 29% ανώτερων διευθυντών, το 37% των διευθυντών, το 42% των επαγγελματιών και το 47% του προσωπικού υποστήριξης. Συνεπώς, όσο υψηλότερα τα εταιρικά κλιμάκια, τόσο λιγότερες είναι οι γυναίκες.
O εργασιακός διαχωρισμός εξακολουθεί να βρίσκεται στο προσκήνιο και να σπιλώνει κάθε προσπάθεια για ισότητα των δύο φύλων στο κομμάτι της απασχόλησης. Αποτέλεσμα είναι η συνεχιζόμενη υποεκπροσώπηση των γυναικών, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να βιώνουν διαρθρωτικές ανισότητες. Πιο συγκεκριμένα, η παρουσία του προαναφερθέντος φαινομένου στον τομέα της απασχόλησης προκαλεί πληθώρα αρνητικών παρενεργειών, που μεταφράζονται σε σημαντικά χρηματοοικονομικές και όχι μόνο επιπτώσεις. Τέτοιες επιπτώσεις είναι η αδυναμία αξιοποίησης στο έπακρο του ανθρώπινου κεφαλαίου, συνεπώς και η σπατάλη ανθρωποδύναμης και η ελλιπής ποικιλομορφία στο περιβάλλον της απασχόλησης. Επίσης, αναφερόμενοι στις συνέπειες στην ψυχοσύνθεση των πληγωμένων γυναικών, αξίζει να σημειωθεί πως η απογοήτευση και η αγανάκτησή τους εξαιτίας της στασιμότητας, της υποβίβασης των προσπαθειών τους και του καταπιεστικού για αυτές εργασιακού περιβάλλοντος, εν τέλει έχει κόστος στην παραγωγικότητα των ιδίων και συνεπώς των επιχειρήσεων στις οποίες δουλεύουν.
Ως συμπέρασμα, λοιπόν, η άνιση αντιμετώπιση των γυναικών στην απασχόληση σε μια επιχείρηση είναι η άμεση αιτία για σημαντικά διαφυγόντα κέρδη από την επιχείρηση και έμμεσα πληγή στην οικονομία συνολικά.
Αναφορές
- Women employment in the EU, Eurostat.
- Employment women and men in the EU, Eurostat.
- Our World in data, World Bank.
- Εκπαιδευτικο επίπεδο και συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, ΚΕΘΙ.
- Μοτίβα απασχόλησης, ΕΛΣΤΑΤ.
- Έρευνα εργατικού δυναμικού, ΕΛΣΤΑΤ.
- “Γυναίκες στην επιχείρηση 2020: Βάζοντας το σχέδιο σε δράση“, Grant Thornton.
