Της Κωνσταντίνας Οικονόμου,
Στην Ισλαμική Δημοκρατία του Αφγανιστάν ή νεκροταφείο των αυτοκρατοριών όπως είθισται να αποκαλείται -ένας χαρακτηρισμός που ανάγεται στη διαρκή εναλλαγή κυβερνήσεων και στις αλλεπάλληλες, αποτυχημένες, προσπάθειες μεγάλων δυνάμεων για σταθερή κυριαρχία- ο πόλεμος μαίνεται εδώ και 40 χρόνια. Η διαρκής αύξηση των αμερικανικών στρατευμάτων στο έδαφός της, οι αιφνιδιαστικές εναέριες επιθέσεις αλλά και οι βίαιες επιδρομές των Taliban δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια ανησυχίας για άλλα, κυριολεκτικά, φλέγοντα ζητήματα. Και όμως, η κλιματική αλλαγή έχει εισβάλει για τα καλά στη ζωή των Αφγανών, απειλώντας να εξαλείψει τους τελευταίους πόρους ενός κράτους που φυτοζωεί.
Το Αφγανιστάν είναι μία από τις πιο σοβαρά πληγείσες περιοχές του κόσμου από την κλιματική αλλαγή, αλλά και μία χώρα με τεράστιες ελλείψεις σε εξοπλισμό και μέσα αντιμετώπισής της. Οι επιπτώσεις των συγκρούσεων και της ασφυκτικής αύξησης του πληθυσμού, σε συνδυασμό με την απρόβλεπτη τροπή των καιρικών φαινομένων, περιλαμβάνουν τεράστιες καταστροφές στο αρδευτικό σύστημα και στα μετεωρολογικά κέντρα, εκατομμύρια περιστατικά υποσιτισμού, καταστροφή των δασών και ανεπαρκή, έως ανύπαρκτη, εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επιπλέον, η μάστιγα της εκτεταμένης ξηρασίας κατά το διάστημα 1998-2006 έχει γονατίσει το πλέον 36% του πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Δεδομένου ότι όλα τα παραπάνω στοιχεία αφορούν τη βιωσιμότητα μίας χώρας που κατά ποσοστό 85% εξαρτάται από την αγροκαλλιέργεια, το ζήτημα δεν επιδέχεται άλλη αναβολή.
Οι κάτοικοι των ηπειρωτικών τμημάτων της επικράτειας αναγκάζονται να ανταλλάσσουν τις πιο θρεπτικές, απαιτητικές καλλιέργειές τους, με άλλες, φτωχότερες διατροφικά, που απαιτούν ωστόσο λιγότερη άρδευση, καθώς οι πρώτες αποτύγχαναν να ευδοκιμήσουν τις μεγάλες περιόδους ανυδρίας, μηδενίζοντας το εισόδημά τους. Οι αφύσικα υψηλές θερμοκρασίες, οδηγούν στο θάνατο τα περισσότερα ζώα τους, που τους παρέχουν καίρια προϊόντα για την επιβίωσή τους.
Από την άλλη πλευρά, όσοι αναζήτησαν μία καλύτερη τύχη στις πεδιάδες με την ελπίδα των πιο εύφορων εδαφών λόγω της ύπαρξης ποταμών, αργά ή γρήγορα είδαν με τα μάτια τους τους κόπους χρόνων να παρασύρονται μέσα σε μία στιγμή από τις ανεξέλεγκτες πλημμύρες. Το πρώιμο και γρήγορο λιώσιμο των παγετώνων οδηγεί στην υπερχείλιση των ποταμών και των λιμνών, μετακινώντας τόνους νερού που στο διάβα τους καταστρέφουν σπίτια, σχολεία και καλλιέργειες, ξεκληρίζοντας ολόκληρες οικογένειες. Η τραγική ειρωνεία της κατάστασης έγκειται στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού οι παγετώνες διατηρούν ζωντανές ολόκληρες κοινότητες με τη δημιουργία συστηματικής ροής. Ωστόσο, λόγω της κλιματικής αλλαγής το άμεσο λιώσιμο του χιονιού αυξάνει τον κίνδυνο πλημμυρών την άνοιξη και της ξηρασίας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Οι επιπτώσεις της ξηρασίας, βέβαια, δε σταματούν εδώ. Τα κορίτσια και οι γυναίκες, που είναι παραδοσιακά υπεύθυνες για τη μεταφορά του νερού στα νοικοκυριά, αναγκάζονται να περπατούν πολλά επιπλέον χιλιόμετρα καθημερινά για την εύρεση πόσιμων αποθεμάτων. Το αποτέλεσμα είναι, συνήθως, η διακοπή της εκπαίδευσης και οποιαδήποτε άλλη ενασχόλησή τους για να αφοσιωθούν στη συντήρηση της οικογένειας, όπως υπαγορεύει η αυστηρά πατριαρχική κοινωνία του Αφγανιστάν. Οι αγροτικές οικογένειες επωμίζονται συχνά υπέρογκα χρέη για την επιβίωσή τους, τα οποία ενίοτε αποπληρώνουν με παιδικούς γάμους, άλλη μία πολιτισμική μάστιγα του Αφγανιστάν. Και όταν αυτό δεν είναι πλέον αρκετό, ολόκληρα χωριά μετακινούνται προς τα «προστατευμένα» αστικά κέντρα, όπως η Kabul, σε αναζήτηση ασφάλειας. Με τη σειρά τους οι μεγάλες πόλεις πνίγονται από την ξαφνική εισροή πληθυσμού, ανίκανες να εξυπηρετήσουν την ανάγκη για εργασία, διατροφή και πρωτίστως παροχή νερού. Συγκεκριμένα μόνο το 20% του πληθυσμού της Kabul έχει πρόσβαση στο υδρευτικό της σύστημα. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται σπασμωδικά με την εκσκαφή πηγαδιών που δεν ανταποκρίνονται στους κανονισμούς και την αγορά υπερτιμημένων πλαστικών μπουκαλιών που συντελούν μόνο στην περεταίρω ρύπανση.
Το πλήγμα φυσικά για το ποικιλόμορφο οικοσύστημα της χώρας είναι ανυπολόγιστο. Το Αφγανιστάν διαθέτει σημαντική βιοποικιλότητα, πράγμα άγνωστο στο ευρύ κοινό, με πάνω από 3.000 ενδημικά φυτά, σχεδόν 4 φορές περισσότερα από την Ευρώπη! Η υποκίνηση της ρύπανσης άλλα και η αποψίλωση περιοχών, που αποτελούν καταφύγιο για χιλιάδες είδη, επιβαρύνουν την υπάρχουσα κατάσταση. Παράλληλα, οι φυσικοί δίοδοι του νερού, όπως ο ποταμός Helmand, βρίσκονται στο επίκεντρο κυβερνητικών συγκρούσεων αλλά και διεθνών παρεμβάσεων, με αποτέλεσμα την εσφαλμένη διαχείριση των ήδη περιορισμένων αποθεμάτων.
Δυστυχώς, η βοήθεια που παρέχεται στο Αφγανιστάν για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι συνήθως βραχυπρόθεσμη και κρέμεται από έναν πενιχρό προϋπολογισμό. «Οι άνθρωποι επιβιώνουν, αλλά η πιθανότητα να ανακάμψουν είναι μηδενική», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Andrew Scanlon, Διευθυντής του UN Environment Programme (UNEP). Παρά τις κατά διαστήματα προσπάθειες διάσωσης της αφγανικής αγροτικής καλλιέργειας, η χώρα παραμένει σοβαρά υποανάπτυκτη, ενώ οι προβλέψεις των ειδικών για τη μείωση της βροχόπτωσης και την αύξηση των ετήσιων θερμοκρασιών αναδύονται βλοσυρές. Οι απλοί άνθρωποι του Αφγανιστάν μπορεί να μη γνωρίζουν την επιστημονική έννοια του όρου της κλιματικής αλλαγής, την αισθάνονται, όμως, καθημερινά να «κλέβει» χρόνο από τη ζωή τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
In Afghanistan, climate change complicates future prospects for peace, National Geographic, διαθέσιμο εδώ
-
How climate change is a ‘death sentence’ in Afghanistan’s highlands, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
Afghanistan’s Biggest Fight: Climate Change, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- Climate Change Adaptation Afghanistan, United Nations Development Programme in Afhanistan, διαθέσιμο εδώ
