Του Γιώργου Μοσχόπουλου,
Δε θα μπορούσε να διαφωνήσει κανείς για την ολοένα και ταχύτερη αύξηση των θεωριών συνωμοσίας τα τελευταία χρόνια, πράγμα που γίνεται εμφανές, πλέον, καθημερινά με τις συζητήσεις περί εμβολίων, κορωνοϊού, μέτρων κ.λπ.. Με την ίδια σιγουριά, δε θα διαφωνούσε κανείς όμως αντίστοιχα και για το γεγονός ότι ο καπιταλισμός συνέβαλε τα μέγιστα στην αύξηση του πλούτου παγκοσμίως, τη ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη και, το πιο σημαντικό, τη μείωση των ποσοστών ακραίας φτώχειας. Μήπως, όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και τι σχέση άραγε θα μπορούσε να έχει η διάδοση αυτών των ψευδών ειδήσεων με το οικονομικό σύστημα, κυρίως της δύσης, τη φτώχεια και τις ανισότητες;
Ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που βασίζεται στον ανταγωνισμό, σύμφωνα με τον οποίο τα άτομα και οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται μεταξύ τους, προκειμένου στο σύνολο να επιτευχθεί η μέγιστη ευημερία. Αυτός ο ανταγωνισμός, όμως, κάλλιστα μπορεί να καλλιεργεί στα άτομα τον ατομικισμό και να αποδυναμώνει την έννοια της συλλογικής συνείδησης, η οποία σύμφωνα με τον Durkheim, είναι απαραίτητη για τη συνοχή της κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, καθώς καλλιεργείται ο ατομικισμός από το σύστημα και οι ανισότητες οξύνονται, οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους σχεδόν σε οποιοδήποτε άλλο πέραν από τον εαυτό τους. Θεωρούν ότι όλοι κινούνται ιδιοτελώς στο όνομα μόνο και μόνο του κέρδους, αντιπροσωπεύοντας το σύστημα, από το οποίο αποκομμένος πια ο πολίτης, του είναι ευκολότερο να το θέσει απέναντί του παρά να αντιμετωπίσει την όποια δυσκολία σαν μέρος αυτού. Έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη τους στη δομή και τη λειτουργία της κοινωνίας, υιοθετούν άκριτα σε μεγάλο βαθμό θεωρίες είτε ψευδοεπιστημονικές είτε και παντελώς αίολες σαν μορφή εκδίκησης προς το σύστημα που τόσο απεχθάνονται. Τυφλά πορευόμενοι, υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσε κανείς να επιβιώσει χωρίς τον δικηγόρο, τον λογιστή, τον γιατρό, τον ερευνητή ή τον καθηγητή, αφού όλοι αυτοί ενδιαφέρονται μόνο για τη δική τους ζωή, αδιαφορώντας για τον συμπολίτη τους.
Τα πράγματα σαφώς και δεν είναι έτσι όπως ακριβώς τα αισθάνεται αυτή η μερίδα πολιτών, που ολοένα και μεγαλώνει, όμως το γεγονός ότι σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν ψήγματα αλήθειας πίσω από τον συλλογισμό τους, είναι απόδειξη ότι χρειάζονται αλλαγές γενικά, αλλά και ειδικά, γύρω από τον καπιταλισμό. Υπάρχει έντονος κοινωνικός διχασμός με τους ανθρώπους να ζουν σε μια πολιτεία, χωρίς να αισθάνονται πολιτικά όντα και ο καπιταλισμός ευθύνεται πιθανόν σε μεγάλο βαθμό γι’ αυτό, αφού τους απομακρύνει από την πολιτική τους ταυτότητα. Πιθανόν αυτό να αποτελέσει την επόμενη «πανδημία», για την οποία όμως πολύ δύσκολα θα βρεθεί άμεσα «εμβόλιο».
Αναφορές
- World Bank Open Data | Data. (2020). World Bank. Διαθέσιμο εδώ.
- Ritzer, G., & Stepnisky, J. N. (2017). Sociological Theory(10th ed.). SAGE Publications, Inc.
- Turner, B. S. (1988). Individualism, Capitalism and the Dominant Culture: A Note on the Debate. The Australian and New Zealand Journal of Sociology, 24(1), 47–64. Διαθέσιμο εδώ.
