Του Φίλιππου – Αθανάσιου Μισούλη,
Η πανδημία του κορωνοϊού έφερε τα ζητήματα που σχετίζονται με τον τομέα της υγείας στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Ζητήματα, όπως η πρόληψη και η αντιμετώπιση νοσημάτων, τα όρια και οι προοπτικές των εθνικών συστημάτων υγείας παγκοσμίως αλλά και η επιστημονική συνεργασία και αλληλεγγύη για την αντιμετώπιση των υγειονομικών προκλήσεων, βρίσκονται πλέον στον πυρήνα του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Δεν θα μπορούσε να συνιστά εξαίρεση από την τάση αυτή η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά το έτος 2020.
Η πανδημία του κορωνοϊού κατέστησε εξαιρετικά κρίσιμη τη δράση ενός αυτόνομου οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιστημονικού και τεχνοκρατικού χαρακτήρα, ο οποίος δεν βρισκόταν στο επίκεντρο της προσοχής κατά τα προηγούμενα έτη. Πρόκειται για το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων, με έδρα την πόλη Solna της Σουηδίας, που ιδρύθηκε το 2004.
Το κέντρο ιδρύθηκε με τον Κανονισμό 851/2004, ο οποίος ψηφίστηκε με πρωτοφανή ταχύτητα. Είχε προηγηθεί η επιδημία του ιού SARS το 2003, που κατέδειξε την ανάγκη συνεργασίας των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ζητήματα δημόσιας υγείας. Επικεφαλής του Οργανισμού είναι ο διευθυντής του, θέση την οποία κατέχει η δόκτωρ Dr. Andrea Ammon. Σύμφωνα με τον ιδρυτικό του Κανονισμό, ο Οργανισμός έχει τις εξής αρμοδιότητες: να αναζητεί, συλλέγει, αξιολογεί και διαδίδει τα σχετικά επιστημονικά και τεχνικά στοιχεία, να παρέχει επιστημονικές γνωμοδοτήσεις και επιστημονική και τεχνική υποστήριξη, να παρέχει έγκαιρη ενημέρωση στην Επιτροπή, στα κράτη μέλη, στους κοινοτικούς οργανισμούς και στους διεθνείς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της δημόσιας υγείας, και τέλος να συντονίζει το ευρωπαϊκό δίκτυο συνεργασίας στον τομέα της υγείας. Ως προς τον έλεγχο του Οργανισμού, αυτός διενεργείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία και προτείνει τον κατάλογο υποψηφίων βάσει του οποίου διορίζεται ο διευθυντής του.
Παράλληλα, για τη συνεργασία στον τομέα της υγείας σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων με έδρα το Άμστερνταμ της Ολλανδίας, ο οποίος ιδρύθηκε με τον Κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 2309/93 του Συμβουλίου της 22ας Ιουλίου του έτους 1993. Ο Οργανισμός έχει ως αρμοδιότητα την θέσπιση κοινών πανευρωπαϊκών όρων και προϋποθέσεων για την αδειοδότηση των φαρμακευτικών προϊόντων, που κυκλοφορούν εντός της εσωτερικής αγοράς, την συνεχή αξιολόγηση της ποιότητας των φαρμάκων, που βρίσκονται ήδη σε κυκλοφορία και την παροχή επιστημονικών δεδομένων και πληροφοριών στο κοινό και στις εθνικές αρχές για τις προδιαγραφές και τα κριτήρια αξιολόγησης. Σε αντίθεση με το ECDC, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων λειτουργεί σε επίπεδο σημαντικά στενότερης συνεργασίας, καθώς αφορά την εσωτερική αγορά, η οποία αποτελεί το κατεξοχήν πεδίο της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Παρά την ύπαρξη ωστόσο των προαναφερθέντων οργανισμών, η συνεργασία στον τομέα της υγείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπό την παρούσα μορφή κρίθηκε ανεπαρκής να αντιμετωπίσει την πανδημία του κορωνοϊού και τις επιπτώσεις που είχε στα εθνικά συστήματα υγείας των ευρωπαϊκών χωρών, κάποια από τα οποία οδηγήθηκαν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Για τον λόγο αυτό, η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατευθύνεται πλέον σε μια στενότερη συνεργασία στον χώρο της υγείας, που θα περιλαμβάνει κατάρτιση κοινού πανευρωπαϊκού σχεδίου αντιμετώπισης των υγειονομικών κρίσεων, υποστήριξη των εθνικών δομών υγείας από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Αντιμετώπισης Νόσων, επιτήρηση των εθνικών συστημάτων υγείας και καταχώρισης των δεδομένων για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται (όπως ο αριθμός διαθέσιμων κλινών ΜΕΘ, οι ανάγκες σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό και οι δυνατότητες εξειδικευμένης θεραπείας) σε κοινή πανευρωπαϊκή βάση δεδομένων. Ο σκοπός της τελευταίας ρύθμισης έγκειται στο να γνωρίζουν οι ευρωπαϊκές αρχές ανά πάσα στιγμή τις δυνατότητες και τις ανάγκες του κάθε εθνικού συστήματος υγείας.
Οι ως άνω άξονες τέθηκαν και στο μήνυμα τόσο του Επιτρόπου Μαργαρίτη Σχοινά, όσο και της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen. Η τελευταία μίλησε, ειδικότερα, για μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας, που θα καθιστά πιο ισχυρά και ανθεκτικά τα επιμέρους εθνικά συστήματα υγείας, με σκοπό την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση τυχόν κρίσεων, αλλά και την ταχύτερη δυνατή πρόληψη τυχόν επικείμενων.
Μια τέτοια ένωση, εντούτοις, δεν θα αγγίζει το επίπεδο της ενοποίησης, καθώς ο τομέας της υγείας ανήκει στην κυριαρχία των κρατών-μελών, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να περιορίζεται σύμφωνα με την Συνθήκη για την Λειτουργία της μόνο σε συντονιστικό και υποστηρικτικό της δράσης των κρατών-μελών. Κατά πάσα πιθανότητα συνεπώς, θα πρόκειται για ένα είδος αυξημένου και στενότερου σε σχέση με τον ισχύοντα συντονισμού των αρμόδιων εθνικών συστημάτων υγείας, με επιστημονική και χρηματοδοτική υποστήριξη της Ένωσης. Ένα ωστόσο γεγονός παραμένει σίγουρο: η δημόσια υγεία και η ανθρώπινη ζωή αναγνωρίζεται ως το σημαντικότερο αγαθό και άρα πρέπει τα μέσα για την προστασία της να τεθούν στον πυρήνα της εθνικής και ευρωπαϊκής στρατηγικής.
Πηγές
- Europa.eu, Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ), https://europa.eu/european-union/about-eu/agencies/ema_el
- Ec.Europa.eu, Remarks by Vice-President Schinas at the press conference on the Pharmaceutical Strategy for Europe, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_20_2212
- Ec.Europa.eu, Questions and Answers: Building a European Health Union: Stronger crisis preparedness and response for Europe, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_20_2042
- Ec.Europa.eu, European Health Union/ Protecting the health of Europeans and collectively responding to cross-border health crises, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/promoting-our-european-way-life/european-health-union_en
- Ecdc.Europa.eu, Director of ECDC – Dr Andrea Ammon, https://www.ecdc.europa.eu/en/about-us/who-we-are/director-ecdc
- Ecdc.Europa.eu, About ECDC, https://www.ecdc.europa.eu/en/about-ecdc
- Europa.eu, European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC), https://europa.eu/european-union/about-eu/agencies/ecdc_en
- Modern Diplomacy.eu, European Health Union: Stronger crisis preparedness and response for Europe, https://moderndiplomacy.eu/2020/11/13/european-health-union-stronger-crisis-preparedness-and-response-for-europe/
