Του Αυγέρη Αυγέρη,
Ωμή βία, ανεξέλεγκτη βία, παντού βία
Είμαστε στο 2003. Ο λαός του Ιράκ είναι ακόμα μουδιασμένος από τον πόλεμο. Ζωές χάθηκαν, σπίτια καταστράφηκαν, άνθρωποι παρακολούθησαν σοκαρισμένοι να χάνεται εμπρός τους κάθε έννοια κανονικότητας. Η νέα κανονικότητα ήταν η έλλειψή της. Η Δύση ακόμα είναι ζαλισμένη από τη μέθη της νίκης, δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι το Ιράκ δεν ήταν μόνο ο Saddam και το καθεστώς του, αλλά ότι οι περήφανοι άνθρωποι της χώρας θα έπρεπε τώρα να σηκώσουν ένα βάρος, το οποίο δεν επεδίωξαν. Το κόστος της «ελευθερίας» θα αποδειχθεί ασήκωτο. Θα έπρεπε να χτίσουν από την αρχή μια κατά το δυνατόν φυσιολογική καθημερινότητα. Έργο δύσκολο και, μέχρι σήμερα, ημιτελές.
Μετά τον πόλεμο ξημέρωσε μια καινούργια κατάσταση. Το Ιράκ ήταν υπό κατοχή και οι κατοχικές δυνάμεις έπρεπε να το «σταθεροποιήσουν». Λίγους μήνες, εξάλλου, μετά την πτώση του Saddam, είχε αρχίσει και η αντίσταση. Οργανωμένες και ανοργάνωτες ομάδες, ελαφρά και βαριά εξοπλισμένες, με πολιτικές στοχεύσεις και μη, άρχισαν να αντιδρούν στην κατοχή. Πολλές από αυτές τις ομάδες σχηματίστηκαν από πρώην στελέχη του Ιρακινού στρατού. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για την ξένη εμπλοκή στην οργάνωση της αντίστασης, αλλά κάτι τέτοιο θα απαιτούσε τη συγγραφή ολόκληρου βιβλίου.
Η αντίσταση σταδιακά δημιούργησε πολλούς πονοκεφάλους στην αμερικανική ηγεσία. Παρά το γεγονός ότι ο πόλεμος είχε θεωρητικά λήξει, τα κατοχικά στρατεύματα μάχονταν ακόμη. Από λόφο σε λόφο, χωριό σε χωριό και γειτονιά σε γειτονιά, οι αμερικανικές απώλειες πλήθαιναν. Οι Αμερικανοί συμμάχησαν με την Κουρδική μειονότητα του νότου και μαζί ξεκίνησαν να καταστέλλουν άγρια τα αντιδραστικά στοιχεία. Αν και μέχρι τότε ο πόλεμος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κόσμιος, τα πράγματα έμελλε να αλλάξουν γρήγορα.
Με το πέρασμα του χρόνου, παρακολουθούμε πως μια αποστολή «εξάπλωσης της δημοκρατίας» και των Δυτικών αξιών γίνεται πιο βίαιη μέρα με τη μέρα. Μια εμπόλεμη ζώνη δεν είναι το θεμιτό περιβάλλον για οποιονδήποτε άνθρωπο. Τον κάνει ζωώδη, άγριο. Η ευρεία αποδοχή της βίας μεταπολεμικά κατάφερε να ωθήσει πολλούς σε εγκληματική συμπεριφορά. Ακόμα και αν ο νόμος στο Ιράκ τότε ήταν, και παραμένει μέχρι σήμερα, μόνο ένα κομμάτι χαρτί, η ανθρώπινη νόηση από μόνη της καταδικάζει αυτά που συνέβησαν.
Οι φυλακές του Abu Ghraib είχαν ιδιαίτερα κακή φήμη και πριν την εισβολή των Η.Π.Α. στο Ιράκ. Τον Απρίλιο του 2004, όμως, κυκλοφόρησαν δημοσιεύματα που αποδείκνυαν όχι μόνο ότι οι φυλακές παραμένουν μια επίγεια κόλαση, αλλά ότι Αμερικανοί στρατιώτες διέπραξαν εγκλήματα πολέμου στο Ιράκ. Οι εικόνες που αναδύθηκαν μιλούν από μόνες τους. Δείχνουν την ταπείνωση του εχθρού, το αίσθημα ανωτερότητας, τον νοσηρό σαδισμό. Την βία, την απάθεια, την τρομοκρατία. Ο πόλεμος για την εξάπλωση των δυτικών αξιών κατάφερε να κάνει δυτικούς στρατιώτες να ξεχάσουν τι σημαίνει ανθρωπιά. Ο δυτικός ουμανισμός ξεχάστηκε. Η βία του πολέμου κέρδισε. Και οι εικόνες από εκεί μας το απέδειξαν περίτρανα.
Μαθήματα διαφθοράς
Το αμερικανικό κράτος είναι τεράστιο. Μέσα σε αυτό, το μεγαλύτερο υπουργείο είναι το Υπουργείο Άμυνας. Η στρατιωτική βιομηχανία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι επίσης τεράστια. Είναι καλά οργανωμένη και κάνει πολύ αποτελεσματικό lobbying. Μετά τη δεκαετία του 1970, επιτράπηκε σε εταιρείες «ασφάλειας», στους λεγόμενους contractors, τέκνα της στρατιωτικής βιομηχανίας, να αναλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερους ρόλους μέσα στο στράτευμα. Η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν είναι απαραιτήτως κακή. Όπως απέδειξε, όμως, ο 2ος πόλεμος του Κόλπου, οι εταιρείες αυτές δεν έχουν στόχο να βελτιώσουν τις οικονομικές και πολεμικές επιδόσεις του στρατεύματος, αλλά να διογκώσουν τα κέρδη τους.
Κάπως έτσι, φτάνουμε στον αντιπρόεδρο Dick Cheney. Ο «ισχυρότερος αντιπρόεδρος στη σύγχρονη Αμερικανική ιστορία» είναι ένας άνθρωπος που εργάστηκε σκληρά, για να φτάσει εκεί που έφτασε. Προτού ανέλθει στο αξίωμα του αντιπροέδρου, ο Cheney απέκτησε μεγάλη εμπειρία δουλεύοντας στην Αμερικανική πρωτεύουσα. Όχι μόνο σαν πολιτικός, αλλά και σαν διοικητικό στέλεχος σε ιδιωτικές εταιρείες. Εξάλλου, μέχρι να εκλεγεί αντιπρόεδρος, εργαζόταν για την Halliburton, σε μια εταιρεία με ένα αρκετά επιβαρυμένο παρελθόν. Και μια εταιρεία που κατάφερε να αποκομίσει τεράστια κέρδη χάρη στον πόλεμο του Ιράκ.
Μετά τις εκλογές του 2000, το πρώην διευθυντικό στέλεχος της τεξανής πετρελαϊκής επιχείρησης ανήλθε στο δεύτερο ισχυρότερο αξίωμα της αμερικανικής κυβέρνησης και αποφάσισε να κάνει μια «χάρη» στους παλιούς του φίλους και συνεργάτες. Η χάρη ήταν να αναλάβει η Halliburton να χτίσει την στρατιωτική υποδομή στην εμπόλεμη ζώνη και… να αναλάβει την ανοικοδόμηση της ιρακινής πετρελαϊκής βιομηχανίας (!). Οι υπηρεσίες, μάλιστα, της εταιρείας χρεώθηκαν στο δημόσιο σε τιμές διπλάσιες από ότι αν αναλάμβαναν τα ίδια έργα φορείς του στρατεύματος και του κράτους.
Δεν είναι, όμως, μόνο η Halliburton που έκανε πάρτι στις πλάτες των Αμερικανών φορολογουμένων, αλλά και πατώντας πάνω στα δεκάδες χιλιάδες θύματα του πολέμου με εξοργιστική απάθεια. Σύμφωνα με έρευνα του Κογκρέσου, μέχρι το 2011, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν από το Ιράκ, στους πολέμους του Ιράκ και του Αφγανιστάν οι ιδιωτικές εταιρείες είχαν σπαταλήσει γύρω στα 60 δισ. δημόσιου χρήματος, ένα ποσό πραγματικά συγκλονιστικό.
Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να αρνηθεί ότι η συμπεριφορά των ιδιωτικών συμφερόντων και της κυβέρνησης Bush ήταν στα όρια της παρανομίας. Οι πράξεις τους, όμως, δεν έφτασαν ποτέ στη δικαιοσύνη. Ο στρατός των Η.Π.Α. γίνεται όλο και περισσότερο εξαρτημένος από αυτές τις εταιρείες για την ομαλή του λειτουργία και άτομα όπως ο Dick Cheney, είναι σε θέση να απολαμβάνουν σε ηρεμία τη ζωή τους ως συνταξιούχοι.
Ένα τραγικό τέλος, που δεν έφτασε ποτέ
Παραπάνω εξετάσαμε τέσσερα επεισόδια μιας κακόγουστης σειράς γεγονότων. Αυτό είναι ο πόλεμος του Ιράκ: κακόγουστος και, στη πραγματικότητα, ένα έκτρωμα. Είδαμε πώς ένας λαϊκός άνθρωπος κατέκτησε την εξουσία σε μια ισχυρή χώρα της Μέσης Ανατολής και άλλαξε όχι μόνο τη χώρα του, ίσως και για πάντα, αλλά και ολόκληρη την περιοχή. Μια περιοχή πλούσια, όχι μόνο σε φυσικούς πόρους, αλλά και σε πολεμοχαρή στοιχεία. Μια περιοχή που μέχρι και σήμερα δεν μπορεί να ορθοποδήσει, σε μεγάλο βαθμό, λόγω της συνεχούς προσπάθειας της Δύσης να την εκμεταλλευτεί και την υποτάξει ξανά.
Είδαμε, επίσης, πώς η πτώση του Saddam άνοιξε το κουτί της Πανδώρας στο Ιράκ. Η βία εξώθησε πολλούς να κηρύξουν, με τη σειρά τους, έναν πόλεμο. Μια αντίσταση στους κατακτητές. Αλλά και ένα Τζιχάντ, που μοιάζει αχνά στη βάση με τον πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας. Η αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής από το Ιράκ το 2011 και ο εμφύλιος της Συρίας κατάφεραν να δημιουργήσουν τόσο χάος, ώστε να αναζητηθούν νέες μορφές διακυβέρνησης στον Μουσουλμανικό κόσμο. Η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) δεν είναι τυχαία. Βρίσκει τις ρίζες της σε μια αλληλουχία γεγονότων και λαθών που θα μπορούσαμε να χρεώσουμε εν μέρει στις δικές μας κυβερνήσεις.
Πλέον έχουμε την ικανότητα να μιλήσουμε για τον πόλεμο του Ιράκ με μια πιο κριτική ματιά. Μπορούμε να εξετάσουμε τις αποφάσεις του παρελθόντος και να συζητήσουμε αν η εμπλοκή στο Ιράκ ήταν θεμιτή και αν είχε καλά αποτελέσματα. Μπορούμε, επίσης, να μάθουμε από το παρελθόν, κάτι που το Αμερικανικό κράτος δεν φαίνεται να έκανε, καθώς η διαφθορά, στο κομμάτι που εξετάσαμε, φαίνεται να κρατά καλά. Με την άνοδο του ΙΚ, οι Η.Π.Α. επέστρεψαν στο Ιράκ, για να πολεμήσουν τον νέο εχθρό. Μπορεί ο Cheney και οι συνεργάτες του να αποχώρησαν από την εξουσία το 2009, οι εταιρείες, που πλούτισαν με τον πόλεμο κατά του Saddam, όμως, συνεχίζουν ανενόχλητες το καταστρεπτικό τους έργο.
Εν κατακλείδι, καλό θα ήταν να επιστρέψουμε σε αυτόν τον στρατιώτη που φεύγει από τον πόλεμο. Πήγε εκεί με την εντύπωση ότι πολεμά για κάτι καλό. Ίσως τον έπεισαν ότι προστατεύει έτσι την οικογένειά του. Δεν ξέρουμε αν κατάλαβε ότι ο ρόλος του στο Ιράκ ήταν μάλλον διαφορετικός. Ήταν εκεί για να εξυπηρετήσει κάποια συμφέροντα, που λίγο είχαν να κάνουν με την ασφάλεια των οικείων του. Ήταν εκεί και διέπραξε αμαρτίες. Όχι μόνο κόντρα στη χριστιανική ηθική, αλλά κόντρα σε πανανθρώπινες αξίες. Ήταν εκεί για να εγκληματήσει. Ήταν εκεί για να σκοτώσει. Και τώρα, επιστρέφει στη χώρα του. Στη χώρα του που τον πρόδωσε και τον έκανε δολοφόνο. Σε μια χώρα που ακόμα να μάθει από τα λάθη της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Use of Military Contractors Shrouds True Costs of War, Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- Contractors Reap 158B$ from Iraq War, CNN Business, διαθέσιμο εδώ
- Examining Halliburton’s Sweetheart Deal in Iraq, NPR, διαθέσιμο εδώ
- Halliburton Makes a Killing on Iraq War, Corpwatch, διαθέσιμο εδώ
