Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου
Η ψυχική υγεία των φοιτητών αποτελεί ένα θέμα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Με την πλειοψηφία αυτών να θεωρούνται «ευάλωτη ομάδα», καθώς είναι άτομα που προσπαθούν να ανεξαρτητοποιηθούν και να βρουν τη θέση τους στον κόσμο, η ψυχολογία τους και οι μεταπτώσεις αυτής εν μέσω καραντίνας αποτελούν ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και καίριο ζήτημα. Άλλωστε, οποιαδήποτε αναστάτωση κατά τη διάρκεια των σπουδών μπορεί να έχει σημαντικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη ζωή τους.
Η πανδημία του κορωνοϊού έχει προκαλέσει αναταραχή σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, με τις κυβερνήσεις να επιβάλλουν αυστηρά μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας, μεταξύ αυτών και το lockdown. Φυσικά, οι πανεπιστημιακές σπουδές δεν έχουν μείνει ανεπηρέαστες. Πραγματοποιούνται διαρκώς αλλαγές στο ακαδημαϊκό περιβάλλον και στις μεθόδους διδασκαλίας και εξέτασης. Οι αλλαγές αυτές αναμένεται να έχουν προκαλέσει την εμφάνιση συναισθημάτων φόβου, άγχους και ανησυχίας στον φοιτητικό πληθυσμό.
Πιο συγκεκριμένα, στη χώρα μας πραγματοποιήθηκαν δύο έρευνες με στόχο να μελετηθεί η επιρροή του lockdown στην ψυχική υγεία των Ελλήνων φοιτητών.
Η πρώτη έρευνα πραγματοποιήθηκε ανώνυμα σε 1000 άτομα μέσω ενός διαδικτυακού ερωτηματολογίου, το οποίο περιλάμβανε απογραφή κατάστασης άγχους, μια κλίμακα κατάθλιψης και μια κλίμακα εκτίμησης του κινδύνου αυτοκτονικότητας. Οι υπόλοιπες ερωτήσεις αφορούσαν τη σεξουαλικότητα, τον ύπνο και την ποιότητα ζωής των φοιτητών, καθώς και τις πεποιθήσεις τους σχετικά με θεωρίες συνωμοσίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τον κορωνοϊό.
Τη χρονική περίοδο από 4 έως 9 Απριλίου συλλέχθηκαν τα πρώτα στοιχεία, σχεδόν δύο βδομάδες μετά την ανακοίνωση της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Το 68% των συμμετεχόντων στην έρευνα ήταν γυναίκες και το 32% άνδρες, ενώ ο μέσος όρος ηλικίας όλων των ερωτηθέντων ήταν τα 22 έτη.
Συνολικά στην έρευνα σημειώθηκε σημαντική αύξηση του άγχους (42,5%), της κατάθλιψης (74,3%) και των αυτοκτονικών σκέψεων (63,3%). Η ποσότητα του ύπνου αυξήθηκε κατά 66,3%, αλλά η ποιότητά του μειώθηκε κατά 43%. Παράλληλα, σύμφωνα με τις δηλώσεις των φοιτητών, η σεξουαλική τους ζωή χειροτέρεψε και η γενική ποιότητα ζωής τους μειώθηκε κατά 57%.
Σχεδόν το 35% των φοιτητών δήλωσε ότι πιστεύει σε θεωρίες συνωμοσίας, ενώ το 20% διατηρεί ουδέτερη στάση αλλά είναι ανοιχτό σε τέτοιες αντιλήψεις. Έπειτα, όσον αφορά τον κορωνοϊό, το 29% των φοιτητών πιστεύει ότι αποτελεί εργαστηριακό προϊόν, το 25% πιστεύει ότι η διάδοσή του ήταν μια σκόπιμη μυστική δράση και το 24% πιστεύει ότι αποτελεί ένα βιολογικό όπλο.
Η δεύτερη έρευνα είχε ως βασικό στόχο να ερευνήσει το εύρος της κλινικής κατάθλιψης στον φοιτητικό πληθυσμό της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Δευτερεύων στόχος ήταν να παρατηρηθούν αλλαγές στα επίπεδα του άγχους, της δυσφορίας και στις σκέψεις περί αυτοκτονίας.
Οι πληροφορίες της δεύτερης έρευνας συλλέχθηκαν από τις 5 Απριλίου έως τις 2 Μαΐου, μια περίοδο πλήρους εφαρμογής των μέτρων της καραντίνας και χρησιμοποιήθηκε παρόμοια μεθοδολογία με αυτήν της πρώτης έρευνας.
Στην έρευνα συμμετείχαν 1104 γυναίκες και 431 άνδρες. Κατηγοριοποιήθηκαν σε 3 ομάδες με βάση το αντικείμενο σπουδών τους. Η ομάδα Α περιλάμβανε τους φοιτητές Επιστημών Υγείας και Βιολογίας, η ομάδα Β περιλάμβανε φοιτητές Τεχνικών Επιστημών και η ομάδα Γ φοιτητές Τεχνών, Φιλολογίας, Παιδαγωγικών και σχετικών Επιστημών.
Αυξημένο άγχος λόγω του lockdown δήλωσαν όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα και μάλιστα πάνω από το 65% ανέφερε μεγάλη αύξησή του. Σημαντική κατάθλιψη εντοπίστηκε στο 12,43% ενώ το 13,46% βίωσε έντονη δυσφορία. Μεγαλύτερη επιρροή παρατηρήθηκε στις γυναίκες και στους φοιτητές της Β και Γ ομάδας. Οι γυναίκες είχαν επίσης διπλό ρίσκο ανάπτυξης κατάθλιψης σε σχέση με τους άνδρες. Οι πεποιθήσεις στις θεωρίες συνωμοσίας φαίνεται να είναι ευρέως διαδεδομένες με την αποδοχή τους να κυμαίνεται από 20% ως και 68%. Στους ερωτηθέντες παρουσιάστηκαν 15 θεωρίες συνωμοσίας και λιγότερο από το 50% απέρριψε 6 από τις 15 θεωρίες. Οι γυναίκες, ιδιαίτερα αυτές με κατάθλιψη, πίστευαν πιο πολύ σε τέτοιες θεωρίες. Επίσης, οι ομάδες σπουδών διαφοροποίησαν πολύ τα αποτελέσματα στις απαντήσεις σχετικά με τις θεωρίες συνωμοσίας, με την ομάδα Γ να έχει τα πιο αυξημένα ποσοστά δεκτικά σε συνωμοσίες.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το εύρημα ότι οι φοιτητές σπουδών που οδηγούν σε επαγγέλματα που θα στελεχώσουν τη δημόσια διοίκηση, το πολιτικό σύστημα και το εκπαιδευτικό σύστημα εκδηλώνουν σε κοινωνικά, πολιτικά και ιδεολογικά θέματα τα υψηλότερα ποσοστά όσον αφορά τις πεποιθήσεις σε θεωρίες συνωμοσίας. Ένα ακόμα εύρημα είναι η θετική συσχέτιση των θεωριών συνωμοσίας με την παρουσία κατάθλιψης. Καθώς η συσχέτιση δεν συνεπάγεται αιτιώδη συνάφεια, η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας θα μπορούσε να οφείλεται είτε σε κατάθλιψη είτε να αποτελεί έναν μηχανισμό διαχείρισης της κατάθλιψης.
Οι άμεσες επιπτώσεις της καραντίνας φαίνονται ξεκάθαρα, όμως οι μακροπρόθεσμες συνέπειές της είναι ακόμα άγνωστες. Παρόλο που οι σκέψεις αυτοκτονίας έχουν αυξηθεί σημαντικά, φαίνεται απίθανο το γεγονός αυτό να οδηγήσει σε θανάτους. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών αποτελούν ένα σαφές μήνυμα ότι οι ευάλωτοι πληθυσμοί χρειάζονται αυτή την κρίσιμη περίοδο συγκεκριμένες παρεμβάσεις σχετικά με τα θέματα ψυχικής υγείας τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Kaparounaki, C., K., Patsali, M., E., Mousa, D., P., V., Papadopoulou, E., V., K., Papadopoulou, K.,K.,K. and Fountoulakis, K., N., 2020. University students’ mental health amidst the COVID-19 quarantine in Greece. Psychiatry Research, [e-journal] volume 290: 113111. Doi: 10.1016/j.psychres.2020.113111
- Patsali, M., E., Mousa, D., P., V., Papadopoulou, E., V., K., Papadopoulou, K.,K.,K., Kaparounaki, C., K., Diakogiannis, I. and Fountoulakis, K., N., 2020. University students’ changes in mental health status and determinants of behavior during the COVID-19 lockdown in Greece. Psychiatry Research, [e-journal] volume 292:113298. Doi: 10.1016/j.psychres.2020.113298
