Ο «ιερός πόλεμος» μετατοπίζεται στην Αφρική

Του Νικόλαου Τσελέντη,

Δεν υφίσταται ένας επαρκής ορισμός για το φαινόμενο της τρομοκρατίας. Στη συνείδηση της κοινής γνώμης, όμως, πρωτοεμφανίστηκε μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11^ης Σεπτεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έκτοτε, κηρύχθηκε από την πλανητική υπερδύναμη ο περίφημος πόλεμος εναντίον των υπαίτιων, δηλαδή των τρομοκρατών. Εν τοις πράγμασι, αυτό σήμαινε καταδίωξη των εξτρεμιστικών οργανώσεων, οι οποίες δραστηριοποιούνταν στη Μέση Ανατολή και, πρωτίστως, στο Αφγανιστάν.

Στη συγκεκριμένη χώρα εντοπίζεται η Al-Qaeda, η οποία αποτελείται στο μεγαλύτερο βαθμό από Αφγανούς Mujahideen και ως αρχηγός-ιδρυτής της αναγνωρίζεται ο Osama bin Laden. Γρήγορα απέκτησε επιρροή σε ομοϊδεάτες της ανά τον κόσμο, αποτελώντας έτσι ένα τρομοκρατικό δίκτυο ισλαμιστών που δρα ανεξαρτήτως κρατών και ηπείρων. Καθώς φαίνεται, η ύπαρξη της Al-Qaeda έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία αντίστοιχων οργανώσεων, με χαρακτηριστικότερο, πλέον, παράδειγμα τον ISIS (Islamic State of Iraq and Syria).

Και στις δύο προαναφερθέντες περιπτώσεις, το κοινό στοιχείο τους έγκειται στη βαθύτατη πίστη τους για την ανάγκη επικράτησης μίας κυρίαρχης θρησκείας, του μουσουλμανισμού. Κατά την άποψή τους, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω του «ιερού πολέμου» (τζιχάντ), στον οποίο επιτρέπεται κάθε μορφής ευτελισμού του ανθρώπινου είδους. Οι αποτρόπαιες πράξεις των τζιχαντιστών δεν περιορίζονται, δυστυχώς, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά εμφανίζονται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια στην αφρικανική ήπειρο, μέσω των θυγατρικών ομάδων του ISIS και της Al-Qaeda.

Σαχέλ

Η λέξη Σαχέλ (Sahel=ακτή) χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη στεπική λωρίδα γης στο νότιο τμήμα της ερήμου Σαχάρα. Σε αυτήν, κείνται οι λεγόμενες G5 του Σαχέλ: το Μάλι, το Τσαντ, ο Νίγηρας, η Μπουρκίνα Φάσο και η Μαυριτανία. Πέραν της γεωγραφικής τους εγγύτητας, τα πέντε αφρικανικά κράτη παρουσιάζουν ομοιομορφία ως προς τους σκοπέλους που ανακύπτουν. Η ανεργία, και κατ’ επέκταση η φτώχεια, η διαφθορά και η ξηρασία ταλανίζουν τον πληθυσμό των χωρών, καθώς καλλιεργούν ένα αυξανόμενο αίσθημα ανασφάλειας και καταπίεσης. Η τζιχαντιστική θυγατρική της Al-Qaeda, Jama’at Nusrat al-Islam wa’l-Muslimin (JNIM) εκμεταλλεύεται την αδυναμία ελέγχου όλων των εδαφών από τις κυβερνήσεις και κυριαρχεί στην περιοχή αυτή, αντιμετωπίζοντας παράλληλα την αντίστοιχη θυγατρική του «Ισλαμικού Κράτους στην Ευρύτερη Σαχάρα» (Islamic State in the Greater Sahara-ISGS). Μάλιστα, οι εντάσεις εντατικοποιούνται χρόνο με το χρόνο, προσμετρώντας το 2019 τουλάχιστον 4.000 νεκρούς, αριθμός πενταπλάσιος από εκείνον του 2016.

Βόρεια Αφρική

Η εξέγερση της Al-Qaeda στο τμήμα της βορείου Αφρικής ξεκίνησε από το κράτος της Αλγερίας. Ως αναγκαίο επακόλουθο, ο νεοδιορισμένος ηγέτης της στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ (Al-Qaeda in the Islamic Maghreb-AQIM) είναι ο Αλγερινός Abu Obaida Al-Annabi, ο οποίος αντικατέστησε τον θανόντα από τα γαλλικά στρατεύματα, Abdelmalik Droukdel, τον Ιούνιο στο Μάλι. Φυσικά, δε θα μπορούσε να εκλείπει η παρουσία και του Ισλαμικού Κράτους (Islamic State-IS), το οποίο χαίρει ιδιαίτερης υποστήριξης στην όμορη Τυνησία. Παρά το γεγονός ότι αποτελεί τη μικρότερη χώρα στην περιοχή αυτή, η οικονομική εξαθλίωση και η χρόνια κακοδιαχείριση έχουν οδηγήσει σε αφομοίωση του ισλαμικού φονταμενταλισμού, πράγμα που αποδεικνύεται από το πολύ σημαντικό αριθμό εθελοντών (20.000 στο σύνολο) που ταξίδεψαν στη Συρία για να υποστηρίξουν τον ISIS. Σε δυσχερέστερη κατάσταση βρίσκεται, όμως, η Λιβύη, καθώς η χώρα βιώνει έναν αέναο κύκλο εμφυλίου, ύστερα από την ανατροπή του αυταρχικού καθεστώτος του Muammar Gaddafi. Το IS όχι μόνο συνδράμει στις εχθροπραξίες με χιλιάδες τόνων όπλων και εκρηκτικών, αλλά έχει αποκτήσει πρόσβαση στα ανατολικά εδάφη του κράτους.

Νιγηρία

Η Νιγηρία έχει υποστεί μερικές από τις χειρότερες τζιχαντιστικές επιθέσεις, διότι στα εδάφη της δραστηριοποιείται η ισλαμιστική οργάνωση Boko Haram. Σκοπός της οργάνωσης είναι να αντιταχθεί στα πρότυπα ζωής που προβάλλει η δύση και μετέπειτα να προβεί στην ίδρυση ενός μουσουλμανικού χαλιφάτου, ανατρέποντας την υπάρχουσα κυβέρνηση. Για να μπορέσει να υλοποιήσει το όραμά της, ένα τμήμα της Boko Haram δεσμεύτηκε να ενταχθεί στην «Επαρχία Δυτικής Αφρικής του Ισλαμικού Κράτους» (Islamic State West Africa Province-ISWAP), καταλαμβάνοντας μία ζωτικής σημασίας βάση στις όχθες της λίμνης Τσαντ το 2018. Η ανάμειξή της στις ενέργειες του IS, της έχει προσδώσει σημαντικά οφέλη, όπως πλούτο και οπλισμό, βοηθώντας την, έτσι, να επεκτείνει τις ενέργειές της σε γειτονικές χώρες. Για του λόγου το αληθές, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τρομοκρατίας (Global Terrorism Index-GTI), η Boko Haram είναι υπεύθυνη για περισσότερους από 37.500 θανάτους, οι οποίοι προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια συρράξεων, και για τουλάχιστον 19.000 που σχετίζονται με τρομοκρατικά χτυπήματα. Σε όλον αυτό τον ορυμαγδό, τα δυτικά έθνη έχουν αποστείλει ελάχιστες στρατιωτικές δυνάμεις στη Νιγηρία, υποστηρίζοντας πως αδυνατούν να ενεργήσουν σε ένα καθεστώς με υψηλή διαφθορά.

Μοζαμβίκη

Στη Μοζαμβίκη η θυγατρική του IS εντοπίζεται, κυρίως, στο Cabo Delgado και ενεργεί κάτω από το έμβλημα της «Επαρχίας Κεντρικής Αφρικής του Ισλαμικού Κράτους» (Islamic State Central Africa Province-ISCAP). Αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα εξτρεμιστικής δράσης, δεδομένου ότι διοργανώθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσω του διαδικτύου. Οι αξιωματούχοι, δηλαδή, της παραπάνω οργάνωσης προσλήφθηκαν διαδικτυακά, δίχως τη φυσική παρουσία στελεχών από τη Συρία και το Ιράκ. Ωστόσο, η δομή της συγκεκριμένης ομάδας τρομοκρατών είναι αυστηρώς πειθαρχημένη και δεν επηρεάζεται από τις δράσεις άλλων δυνάμεων, εγχώριων και μη. Η πειθαρχία αυτή εξασφαλίζει τη λελογισμένη πράξη, στοχεύοντας σε περιοχές με πλούσια αποθέματα φυσικού αερίου. Η απόκτηση ενός τέτοιου αγαθού τη φέρνει σε πολύ ισχυρή θέση, δίνοντάς της τη δυνατότητα να καταστρέφει τα πάντα στο πέρασμα της. Χαρακτηριστικά, η ISCAP έχει προκαλέσει την καταναγκαστική φυγή 435.000 κατοίκων και τη θανάτωση τουλάχιστον 2.000 εξ αυτών.

Σομαλία

Η ομάδα al-Shabab της Σομαλίας έχει υπάρξει ένα από τα πιο επίμονα και επικίνδυνα τζιχαντιστικά κινήματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Συντονιστής της Αντιτρομοκρατίας στο Υπουργείο Εξωτερικών των Η.Π.Α., Nathan Sales, χαρακτηρίζει την al-Shabab ως «την πιο επιτυχημένη υποομάδα της Al-Qaeda». Αυτό τεκμαίρεται από την ικανότητά της να επιβιώνει, σε βάθος χρόνου, από την πληθώρα των διεθνών στρατιωτικών εκστρατειών, αλλά και από το τεράστιο εύρος επιχειρήσεών της, καθώς έχει χτυπήσει μέχρι την Κένυα και την Ουγκάντα. Τα χτυπήματα της al-Shabab στοχεύουν τα μεγάλα κέντρα των κρατών, με την πυροδότηση των τεράστιων βομβών στην πρωτεύουσα της Σομαλίας, Mogadishu, να αποτελεί το πρώτο και κύριο παράδειγμα. Η παρουσία της οργάνωσης αυτής στο εσωτερικό της Σομαλίας και η αυξομειούμενη ισχύς της έχουν οδηγήσει σε μία από τις σημαντικότερες ανθρωπιστικές κρίσεις, αποδίδοντας στην αφρικανική χώρα την ονομασία του αποτυχημένου κράτους (failed state).

Τρομοκρατία λοιπόν. Μία χιλιοειπωμένη λέξη, της οποία το νόημα δε γίνεται εύκολα κατανοητό. Μπορεί να χρησιμοποιείται αυθαίρετα σε αρκετές περιπτώσεις, αλλά δεν παύει να υφίσταται. Υφίσταται και, μάλιστα, εξαπλώνεται ραγδαία σε όλη την υφήλιο. Τώρα, ήρθε η σειρά της αφρικανικής ηπείρου να υποστεί τις φρικαλεότητες των «ιερών πολεμιστών», οι οποίοι φαίνονται αδίστακτοι ως προς την επίτευξη του σκοπού τους. Όσο, η διεθνής κοινότητα σφυρίζει αδιάφορα για αυτές τις περιοχές και στρέφει το βλέμμα της σε επικείμενους- ή και ανύπαρκτους εχθρούς-, τόσο η τρομοκρατία θα εδραιώνεται σε ασταθή κράτη. Και όταν οι τρομοκρατικές οργανώσεις αποκτήσουν περισσότερη ισχύ και στραφούν προς δυσμάς, τότε ίσως να είναι αργά.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Who are Somalia’s al-Shabab?, BBC, διαθέσιμο εδώ

• Is Africa overtaking the Middle East as the new jihadist battleground?, BBC, διαθέσιμο εδώ

• Africa’s Sahel becomes latest al-Qaeda-IS battleground, BBC, διαθέσιμο εδώ

• Boko Haram, Britannica, διαθέσιμο εδώ