Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Στην εποχή της πανδημίας, η τεχνολογία είναι πραγματικά πιο απαραίτητη από ποτέ. Η εκτόξευση της τηλεργασίας δημιούργησε την αναγκαιότητα της ενεργότερης ένταξης του ψηφιακού κόσμου και στα νομικά επαγγέλματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε, λοιπόν, να προχωρήσει στην σύνταξη καινοτόμων κανονισμών που εγκαινιάζουν την εποχή ψηφιοποίησης για το σύστημα της δικαιοσύνης. Είναι καιρός να εναρμονιστούμε με τις επιταγές του 21ου αιώνα και να δοθεί μία νέα ώθηση στο ευρωπαϊκό ιδεώδες της δημοκρατίας.
Το σχέδιο της Ε.Ε. για την ψηφιακή αναβάθμιση της δικαιοσύνης και της μεθόδου απονομής της δικαιοσύνης περικλείει βασικά τις εξής θεματικές: την καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος, την καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες, δηλαδή σε νομικές βάσεις δεδομένων, τη δημιουργία εργαλείων που προωθούν τη συνεργασία των κρατών και τη δικαστική κατάρτιση.
Τα εργαλεία που προσφέρονται και αναμένεται να παίξουν βασικό ρόλο στην προαγωγή της δημοκρατίας και του εκσυγχρονισμού της δικαιοσύνης είναι το e-CODEX και το eEDES. Το μεν εστιάζει στον τομέα της ανταλλαγής δεδομένων σε διασυνοριακές υποθέσεις αστικού, ποινικού και εμπορικού δικαίου και το δε στην ηλεκτρονική ανταλλαγή πειστηρίων. Τα παραπάνω αποτελούν μια αξιόλογη προσπάθεια ανάπτυξης ηλεκτρονικών εργαλείων στο πλαίσιο της διασυνοριακής συνεργασίας των κρατών-μελών της Ένωσης. Φυσικά, συνοδεύονται από επαρκή χρηματοδότηση των κρατών-μελών από την Ε.Ε. και τις προσήκουσες νομοθετικές πρωτοβουλίες.
Η νέα δέσμη μέτρων θίγει επιτέλους και το ζήτημα πλήρους τεχνολογικής κατάρτισης του δικαστικού προσωπικού. Ιδιαίτερα στη χώρα μας, η εξοικείωση με νέα πληροφοριακά συστήματα και σύγχρονες βάσεις δεδομένων είναι ελάχιστη, αν όχι σχεδόν ανύπαρκτη. Απογοητευτικό είναι ότι η χώρα μας δεν χρησιμοποίησε κανένα ψηφιακό εργαλείο στον τομέα της δικαιοσύνης κατά τη διάρκεια έξαρσης του κορωνοϊού. Βέβαια, ήδη υπάρχει η διαδικτυακή πύλη e-justice που παρέχει πόρους για την κατάρτιση των ασκούντων νομικά επαγγέλματα, αλλά αυτή η πρωτοβουλία αποτελεί μονάχα το προοίμιο για μία αποδοτικότερη μορφή επιμόρφωσης. Η ύπαρξη μαθημάτων, όπως αυτά της Νομικής Πληροφορικής και της Τεχνητής Νοημοσύνης θα πρέπει να συνιστούν ακρογωνιαίους λίθους των σπουδών των νεοεκκολαπτόμενων φοιτητών της νομικής επιστήμης. Οι δικαστικοί οφείλουν να προσαρμοστούν στα δεδομένα της εποχής της πληροφορίας, ιδιαίτερα αυτή τη χρονική στιγμή, που οι διαδικασίες είναι πρακτικά αδύνατο να διεκπεραιωθούν παραδοσιακά.
Πώς μπορεί, όμως, το άνοιγμα σε μία εντατικά ψηφιοποιημένη πραγματικότητα να επηρεάσει ωφέλιμα τους ευρωπαίους πολίτες; Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ε.Ε., η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης της δικαιοσύνης θα οδηγήσει σε ύπαρξη νέων θέσεων εργασίας, σε προαγωγή της εκπαίδευσης που βασίζεται ιδίως στην πληροφορική, σε τόνωση της καινοτομίας, αλλά κυρίως θα απλοποιήσει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες. Για παράδειγμα, δεν θα χρειάζεται να μεταφερθεί ο πολίτης για μία και μόνο υπογραφή, καθώς θα προτιμάται η ηλεκτρονική υπογραφή που ήδη υπάρχει στην πρακτική, αλλά δεν είναι ευρέως διαδεδομένη. Ουσιώδης είναι, επίσης, η παράμετρος της εύκολης πρόσβασης των πολιτών και των επιχειρήσεων σε διασυνοριακές υποθέσεις που τους αφορούν άμεσα.
Η νέα ψηφιακή εργαλειοθήκη που εξετάζεται θα ενισχύσει και τον πράσινο χαρακτήρα της Ένωσης. Λόγω της εκτεταμένης γραφειοκρατίας, στα δικαστήρια όλων των ευρωπαϊκών χωρών διακινείται καθημερινά πραγματικά πολύ χαρτί! Η μείωση χρήσης του χαρτιού συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και σταδιακά η Ε.Ε. θα καταφέρει να είναι κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050. Στόχος είναι η ηλεκτρονική διαβίβαση των εγγράφων για τη διεκπεραίωση των υποθέσεων, που θα έχει αξιοσημείωτη αποδοτικότητα και σε επίπεδο ταχύτητας μεταφοράς των δεδομένων, αξιοπιστίας, δυνατότητας παρακολούθησης των εγγράφων και φυσικά κόστους.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει επιπροσθέτως την ενεργή εμπλοκή της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) στη δικαστική διαδικασία στο μέλλον, σκεπτόμενη πάντα τους κινδύνους ή τα προβλήματα που θα μπορούσε να προκαλέσει. Άλλωστε, η τεχνολογία δεν έχει παρουσιάσει προς το παρόν κατάλληλες μηχανές που θα μπορούσαν να καλύψουν τέτοιου είδους ανάγκες. Πρώιμες μορφές που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι τα chatboxes, η μετάφραση και η αποτύπωση του προφορικού λόγου σε γραπτό κείμενο. Η πιο διαδεδομένη ανθρωπομορφική μορφή αυτή τη στιγμή στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης είναι αυτή του «μαύρου κουτιού». Συνοπτικά, η πληροφορία που εισάγεται στη μηχανή είναι εντελώς διαφορετική από αυτή που εξάγεται, με συνέπεια να μην γνωρίζουμε το αποτέλεσμα της επεξεργαστικής λειτουργίας που πραγματοποιείται. Κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς απαγορευτικό για το σύστημα της απονομής της δικαιοσύνης. Επομένως, με τα τωρινά δεδομένα, η πρακτική εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης θα ήταν καλύτερο να περιοριστεί σε πιο απλές διεργασίες και να συμβαδίζει πάντοτε με τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα που αρμόζει σε τέτοιου τύπου διλλήματα.
Η ψηφιακή δικαιοσύνη βρίσκεται υπό κατασκευή αυτή τη στιγμή και μέχρι το 2027 αναμένεται να έχει υλοποιηθεί το σύνολο του σχεδιασμού της Ε.Ε. Η πανδημία εμφάνισε τις αδυναμίες στη λειτουργία του δικαστικού συστήματος και επιτάχυνε την εισαγωγή του πλανήτη σε ένα εξ΄ ολοκλήρου ψηφιακό περιβάλλον. Ήρθε η ώρα, η δικαιοσύνη στην Ευρώπη να αποκτήσει το «e-».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Europarl.europa.eu. Νέοι κανόνες για τη ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης στην ΕΕ., διαθέσιμο εδώ
- Consilium.europa.eu. Ψηφιακή δικαιοσύνη: Το Συμβούλιο ενέκρινε συμπεράσματα για τη βελτίωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη μέσω της ψηφιοποίησης, διαθέσιμο εδώ
