Της Ελένης Σακκά,
Τα στατιστικά στοιχεία, που μάς παρέχει η Nielsen, σχετικά με τις πωλήσεις του αλκοόλ κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, είναι σχεδόν ανησυχητικά, ακόμη και αν λάβουμε υπόψη πως τα μπαρ ήταν κλειστά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι ηλεκτρονικές πωλήσεις αλκοολούχων ποτών αυξήθηκαν 6 φορές σε σχέση με τις αντίστοιχες πωλήσεις τις ίδιες εβδομάδες του προηγούμενου έτους. Συγκεκριμένα, μέχρι τις αρχές Ιουνίου, οι πωλήσεις των spirits σημείωσαν αύξηση της τάξεως του 30.5%, του κρασιού 20.1% και της μπύρας 11.1%. Επίσης, η Nielsen αναφέρει πως στη καραντίνα προτιμήθηκαν οι πολυσυσκευασίες.
Για αρκετό, δυστυχώς, κόσμο αυτό δεν σημαίνει μόνο ένα ποτήρι κρασί ή μία μπύρα ένα βαρετό Σάββατο της καραντίνας. Αδιαμφισβήτητα, η αύξηση της ανάγκης για αλκοόλ σε περιόδους εγκλεισμού μάς θυμίζει και τους ανθρώπους εκείνους που έχουν εθιστεί σε αυτό και που ίσως τώρα να τους είναι δυσκολότερο να το αποφύγουν: τους αλκοολικούς.
Η εξάρτηση
Γενικά οι φάσεις της εξάρτησης από το αλκοόλ είναι τέσσερις.
Στην πρώτη φάση, η κατανάλωσή του θεωρείται «φυσιολογική», εφόσον γίνεται σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως σε γιορτές και οικογενειακά τραπέζια. Επίσης, στην πρώτη φάση ανήκουν και όσοι καταναλώνουν αλκοόλ σχεδόν καθημερινά με κάποιο γεύμα τους. Εάν αυτή η δεύτερη κατανάλωση συνεχίζεται για μία περίοδο 5 μηνών – 2 ετών, μπορεί σε ένα ποσοστό της τάξεως του 5% να γίνει καθημερινή συνήθεια.
Στην δεύτερη φάση, ή αλλιώς «πρόδρομη», δεν φαίνεται αρχικά να καταναλώνεται πολύ μεγάλη ποσότητα και το άτομο μπορεί να πάρει μέρος σε κοινωνικές δραστηριότητες. Όμως, συχνά χάνει τον έλεγχο και φαίνεται πως, μετά από περιπτώσεις στις οποίες βρίσκεται σε κατάσταση μέθης ύστερα από μεγάλη κατανάλωση, έχει απώλεια μνήμης. Λίγο αργότερα, ξεκινά να σκέφτεται το αλκοόλ μέσα στην ημέρα. Με τον καιρό, επίσης, αρχίζει να διαφοροποιείται από το περιβάλλον του, ενώ σιγά σιγά ξεκινά και πίνει κρυφά μόνος του, αυξάνοντας και την ποσότητα.
Στην τρίτη φάση, η οποία χαρακτηρίζεται ως «κρίσιμη», το άτομο είναι επισήμως εξαρτημένο από το αλκοόλ. Αυτό κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή του, εφόσον ελέγχει πλέον τόσο τις κοινωνικές του δραστηριότητες, όσο και τη διατροφή του. Πολλές φορές μπορεί ο αλκοολικός να εμφανίσει αποκλίνουσα συμπεριφορά, μέχρι και να γίνει βίαιος απέναντι σε συγγενικά του πρόσωπα. Εμφανίζει επίσης κενά μνήμης και συχνά αδυνατεί να έρθει σε επαφή με το περιβάλλον. Γενικότερα, κάνουμε λόγο για έναν άνθρωπο που βρίσκεται σε μία διαρκή σύγχυση.
Στην τέταρτη φάση, την χρόνια, το αλκοόλ είναι ο βασικότερος άξονας της ζωής και της συμπεριφοράς του ατόμου, ενώ πλέον φαίνονται και οι σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του εθισμού.
Το 2009 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανέφερε περισσότερες από 30 ασθένειες, οι οποίες ή προκαλούνται από το αλκοόλ ή για την εκδήλωσή τους θεωρείται απαραίτητος παράγοντας. Κατά βάση, οι ασθένειες αυτές (Alcohol Use Disorders – AUDs) δεν είναι όσο ψηλά στις λίστες με τις θανατηφόρες ασθένειες όσο άλλες χρόνιες παθήσεις, μπορούν ωστόσο να προκαλέσουν σοβαρές αναπηρίες. Γενικά, φαίνεται πως οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στο να νοσήσουν από τις χρόνιες παθήσεις, οι οποίες οφείλονται στο αλκοόλ, σε σχέση με τους άνδρες.
Καρκίνος
To Monograph Working Group of the International Agency for Research on Cancer κατατάσσει τα αλκοολούχα ποτά στους παράγοντες που είναι ικανοί να προκαλέσουν καρκινογενέσεις, κυρίως σε ιστούς, όπως του φάρυγγα, του λάρυγγα, της στοματικής κοιλότητας, του οισοφάγου, του ήπατος και του στήθους. Οι ακριβείς μοριακοί και βιοχημικοί μηχανισμοί πίσω από την ανάπτυξη όγκων εξαιτίας της αιθανόλης (της αλκοόλης των ποτών) δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητοί. Έχει όμως παρατηρηθεί πως μπορεί να προκαλεί μεταλλάξεις σε γονίδια που κωδικοποιούν ένζυμα, τα οποία ευθύνονται για τον μεταβολισμό της, αλλά και για τις επιδιορθώσεις των λαθών του DNA. Παράλληλα, η ακεταλδεΰδη, η οποία είναι προϊόν της διάσπασης του αλκοόλ στο ανθρώπινο σώμα και συστατικό των αλκοολούχων ποτών, είναι μεταλλαξιογόνος παράγοντας και φαίνεται να ευθύνεται για καρκινογενέσεις στο πεπτικό σύστημα.
Νευροψυχικές διαταραχές
Η ακεταλδεΰδη, επίσης, είναι ικανή να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Το αλκοόλ θεωρείται πως έχει τη δυνατότητα να αναστέλλει την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών, δηλαδή μορίων που συμβάλλουν στη μετάδοση των μηνυμάτων από τον φλοιό του εγκεφάλου προς τα όργανα μέσω των νευρικών κυττάρων. Παρατηρούνται έτσι διαταραχές στη μνήμη, στο βάδισμα ενώ, επίσης, παρατηρούνται εκδηλώσεις ψύχωσης, άγχους και κατάθλιψης από πολλούς αλκοολικούς. Όσον αφορά τις ψυχικές διαταραχές, μπορεί αυτές είτε να προκαλούν τον αλκοολισμό ή να προκύπτουν από αυτόν. Τα δεδομένα, ακόμη, που έχουμε για την αλληλεπίδραση αλκοόλ και επιληψίας δείχνουν πως υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι (μεταβολικά μονοπάτια), για να προκληθούν επιληπτικές κρίσεις από την κατανάλωσή του.
Καρδιαγγειακές Παθήσεις
Έχει δειχθεί μια γραμμική αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε σχέση με την αύξηση της κατανάλωσης του αλκοόλ. Αυτό δεν ισχύει τόσο για τους ανθρώπους που πίνουν ελεγχόμενα, αλλά αναφέρεται κυρίως σε αυτούς που καταναλώνουν περισσότερα από περίπου 5 ποτά καθημερινά. Όσον αφορά τα εγκεφαλικά επεισόδια, τόσο τα ισχαιμικά όσο και τα αιμορραγικά, έχουν διεξαχθεί αρκετές έρευνες, για να φανεί εάν τελικά μπορούν να συσχετιστούν. Οι έρευνες, τελικά, δείχνουν πως πιο επιρρεπείς στο να πάθουν εγκεφαλικό είναι συνήθως οι άνθρωποι που πίνουν περισσότερο από 60g αλκοόλ την ημέρα. Επίσης, για αυτούς οι πιθανότητες να καταλήξουν από εγκεφαλικό είναι 1.5 φορά περισσότερες.
Μία άλλη ανάλυση, όμως, (Ζhang et al 2014) δείχνει πως σε σχέση με εκείνους που δεν καταναλώνουν καθόλου αλκοόλ, αυτοί που πίνουν λιγότερα από 2 ποτά ημερησίως, έχουν λιγότερες πιθανότητες να πάθουν κάποιο εγκεφαλικό επεισόδιο, ισχαιμικό ή αιμορραγικό αλλά και να καταλήξουν από αυτό.
Επιπλέον…
Εκτός από τους παραπάνω κινδύνους, δεν μπορούμε, φυσικά, να ξεχνάμε την επίδραση του αλκοόλ σε ήπαρ και πάγκρεας. Εδώ ισχύει, επίσης, ό,τι περίπου και για τα εγκεφαλικά επεισόδια, πως δηλαδή η ήπια κατανάλωση δεν επιφυλάσσει μεγάλους κινδύνους. Εντούτοις, εάν εμφανιστεί μία τέτοια νόσος, η συνεχιζόμενη κατανάλωση έστω και μέτριας ή μικρής ποσότητας αλκοόλ μπορεί να επιφέρει σοβαρές συνέπειες για τον ασθενή, ακόμη και θάνατο.
Είναι ξεκάθαρο πως ο αλκοολισμός αποτελεί σοβαρή απειλή, σε μια εποχή που οι καταστάσεις κάνουν τον άνθρωπο να κλείνεται ολοένα και περισσότερο στον εαυτό του, να αγχώνεται, να νιώθει μόνος και να ψάχνει κάποια διέξοδο από την πιεστική του πραγματικότητα. Είναι χρέος μας να αγκαλιάζουμε τους ανθρώπους μας που εθίζονται, να δείχνουμε την απαραίτητη κατανόηση και να τους ωθούμε στο να επιλέξουν την απεξάρτηση. Ο παραγκωνισμός και η αδιαφορία μπορεί να καταστούν έως και θανατηφόρες τακτικές.
«Σημασία δεν είχε εάν εγώ και οι γύρω μου θεωρούσαμε πως ο αλκοολισμός είναι ασθένεια, σημασία είχε πως όταν τον αντιμετωπίζαμε σαν ασθένεια, αυτοί που έπασχαν είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναρρώσουν».
-Craig Ferguson, American on Purpose: The Improbable Adventures of an Unlikely Patriot
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Rehm J. The risks associated with alcohol use and alcoholism. Alcohol Res Health. 2011;34(2):135-43. PMID: 22330211; PMCID: PMC3307043.
- Mostofsky E, Mukamal KJ, Giovannucci EL, Stamper MJ, Rimm EB. Key Findings on Alcohol Consumption and a Variety of Health Outcomes From the Nurses’ Health Study. Am J Public Health. 2016 Sep;106(9):1586-91. doi: 10.2105/AJPH.2016.303336. Epub 2016 Jul 26. PMID: 27459455; PMCID: PMC4981808.
- Sullivan EV, Harris RA, Pfefferbaum A. Alcohol’s effects on brain and behavior. Alcohol Res Health. 2010;33(1-2):127-43. PMID: 23579943; PMCID: PMC3625995.
- Davis VE, Walsh MJ. Alcohol, amines, and alkaloids: a possible biochemical basis for alcohol addiction. Science. 1970 Feb 13;167(3920):1005-7. doi: 10.1126/science.167.3920.1005. PMID: 5460776.
- Piano MR. Alcohol’s Effects on the Cardiovascular System. Alcohol Res. 2017;38(2):219-241. PMID: 28988575; PMCID: PMC5513687.
