Της Μυρτούς Κατσούλη,
Για ποια Δημοκρατία μπορούμε να κάνουμε λόγο μέσα σε μια αρκετά πολωμένη κοινωνία; Πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε τις αρχές και τις αξίες του πολιτεύματος, όταν δεν επικρατεί η απλή κοινή λογική; Όταν οι «πλευρές» χωρίζονται σε «στρατόπεδα» που αλληλοβομβαρδίζονται χωρίς προηγούμενο; Όταν καταπιάνονται με την παραμικρή αφορμή, για να να αναθερμάνουν χρόνιες αντιπαλότητες;
Η Δημοκρατία του σήμερα και του πάντοτε έδινε και δίνει περιθώρια για τέτοιες πρακτικές. Άφηνε ατιμώρητες συμπεριφορές που όχι μόνο κλόνιζαν και κλονίζουν την ίδια της την υπόσταση, αλλά και που την εκφυλίζουν στον χείριστο βαθμό.
Αναντίρρητα, στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας είναι εύλογο να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις που, ναι μεν συγκρούονται, λειτουργούν, όμως, εποικοδομητικά για την -όσο δυνατόν- αποτελεσματική αντιμετώπιση των καταστάσεων. Και αυτό είναι και το θεμιτό, άλλωστε, καθώς οι μονόπλευρες οπτικές οδηγούν αναπόφευκτα σε βιαστικές και αυθαίρετες αποφάσεις. Γι’ αυτό και η όποια διαφορετική ή/και εναλλακτική, και όχι υποχρεωτικά αντίθετη, γνώμη είναι πάντα ευπρόσδεκτη, κυρίως για να ταρακουνά και να βοηθά τους φανατικά κλειστόμυαλους να ξυπνούν από τον λήθαργο της δικής τους μεροληπτικής αντίληψης.
Στην πολιτική, η αντιπολίτευση αναλάμβανε ανέκαθεν τον ρόλο του «αντιλόγου» απέναντι σε όποια ενέργεια θέλει ή έχει ήδη προχωρήσει η εκάστοτε κυβέρνηση, και εξέφραζε προβληματισμούς, διαφωνίες και «προτάσεις», ενδεχομένως και για κάτι καλύτερο που μπορεί να μην το είχε σκεφτεί, προγραμματίσει, επιλέξει η κάθε τρέχουσα κυβέρνηση. Σε ένα πιο λαϊκό επίπεδο, η γνώμη της «αριστεράς» σε μια «δεξιά» και αντίστροφα, κυβέρνηση γίνεται αισθητή από πολλές απόψεις και για πολλά ζητήματα. Θα λέγαμε ότι ξεφεύγει από την έννοια του εποικοδομητικού σχολιασμού των περιστάσεων και παρερμηνεύει την έννοια της αντικειμενικής και ανεπηρέαστης κριτικής. Εμμένει σε έτοιμες -κατά κανόνα δογματικές- ιδέες και παπαγαλίζει πολιτικές και ιδεολογικές «κόντρες» παλαιότερων ετών.
Έχει ισχυρά και αδιάσειστα «πιστεύω», που τα στηρίζει σε ανυπόστατα επιχειρήματα και (ψευτο)δικαιολογίες, εφαρμόζοντας τις αρχές και τις αξίες της Δημοκρατίας κατά το δοκούν. Επικαλούμενη την ελευθερία της έκφρασης, χρησιμοποιεί βαρύγδουπους και αβάσιμους χαρακτηρισμούς, θίγοντας και προσβάλλοντας το «αντίπαλο άδικο», με σκοπό να αναδείξει τη σημασία και τη βαρύτητα, όχι και τόσο στέρεων πεποιθήσεων.
Είναι, λοιπόν, προφανές ότι σε μια σύγχρονη Δημοκρατία οι αμοιβαίες έχθρες εξακολουθούν να υφίστανται. Αν και, κατ’ εμέ, θα ήταν λάθος να έχουμε, τη σήμερον ημέρα, συγκεκριμένη κομματική ταυτότητα. Θα ήταν αρκετά παρωχημένο να εντασσόμαστε κάπου, έστω και ιδεολογικά, την ώρα που οι καιροί αλλάζουν, οι άνθρωποι εκσυγχρονίζονται και οι συνθήκες τα δεδομένα και οι ανάγκες της πολιτικής συνεχώς μεταβάλλονται.
Και σαφώς η στάση του σύγχρονου -και του όποιου σκεπτόμενου- ανθρώπου θα πρέπει να συμβαδίζει με τις εξελίξεις. Να είναι ανάλογη της εποχής και των αξιών της. Εξάλλου, και οι ίδιες οι κομματικές «πλευρές» δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρες στο τι ακριβώς πρεσβεύουν και πολλές φορές πρόσωπα, θέσεις, πρακτικές κ.λπ. «πάνε κι έρχονται», συγχέονται, μεταλλάσσονται, αναμορφώνονται. Γιατί, λοιπόν, να παραμένουμε άκαμπτοι σε όποια ιδεοληψία και να διαιωνίζουμε μακροχρόνιες νοσηρές αντιπαλότητες που οδηγούν μόνο σε αδιέξοδα;
Και δυστυχώς, εκ των πραγμάτων, η απόλυτη κομματική και πολιτική στάση που κρατάμε, επηρεάζει, ως εκ τούτου, και την ολότητα της προσωπικότητάς μας. Δεν μας αφήνει να ξεφύγουμε από τον μικρόκοσμο και την κοσμοθεωρία μας, που είναι άμεσα παράγωγα των πολιτικών μας συμπεριφορών, δεν μας επιτρέπει να δούμε και να κρίνουμε αμερόληπτα τις καταστάσεις και να διαμορφώσουμε έναν ακέραιο και σθεναρό χαρακτήρα, σίγουρο, αλλά και δίκαιο απέναντι στα θέματα που απασχολούν την κοινωνία.
Και ίσως, η συνέχιση των πολιτικών και κομματικών αντιπαραθέσεων των πολιτών σε όλα τα στρώματα, να τροφοδοτεί και τα ίδια τα κόμματα. Να ενισχύει την επίδρασή τους και να δημιουργεί, μάλιστα, και ένα «σασπένς» για τις πολιτικές εξελίξεις. Για το ποιος είπε τι, ποιος διαφώνησε με ποιον και ούτω καθ’ εξής. Και, αν ψάχναμε ποτέ τη λογική στο «γιατί» λειτουργούν έτσι τα πράγματα, δύσκολα θα βγάζαμε ποτέ άκρη. Τα συμφέροντα είναι πολλά, τα πρόσωπα ισχυρά και ο κόσμος ακόμα κοιμάται.
Και όσο και να βελτιώνονται κατά καιρούς οι συνθήκες, πάντα θα υπάρχει αυτό το «πνεύμα αντιλογίας» που θα διαφωνήσει για να διαφωνήσει, που θα αντιδράσει για να αντιδράσει, θα διαδηλώσει για να διαδηλώσει, θα παραπονεθεί απλώς για να παραπονεθεί…
Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πως μέσα σε μια πολυποίκιλη και πλουραλιστική κοινωνία υπάρχουν οι μεν και οι δε, οι «άσπροι» και οι «μαύροι», οι «κόκκινοι», οι «πράσινοι», οι «μπλε» και οι μεταξύ τους «συγκρούσεις» και «διαμάχες» είναι αναπόφευκτες, που αλλοιώνουν τη φύση της Δημοκρατίας. Ωστόσο, αν και εφόσον οι άνθρωποι ακούσουν τη φωνή της λογικής, ξεπεράσουν σύνδρομα και κωλύματα και αντιληφθούν τη σημασία του Πολιτεύματος, ίσως θα μπορέσει κάποια στιγμή η κοινωνία να ορθοποδήσει και να χτίσει γερά θεμέλια για κάτι πολύ πιο σύγχρονο, με προοπτικές για ένα καλύτερο και πιο ελπιδοφόρο αύριο.
Κλείνοντας, θα ήθελα να τελειώσω με μια αγαπημένη φράση από ένα ακαδημαϊκό μου εγχειρίδιο*: «Δημοκρατία δεν σημαίνει αυθαιρεσία της πλειοψηφίας ούτε απλώς ένα τυπικό σύνολο εκλογικών διαδικασιών, αλλά επιδίωξη της μεγαλύτερης δυνατής συναινέσεως βασιζόμενης στη δύναμη των επιχειρημάτων, συνεπώς ότι έχει και η ίδια μια ηθική βάση, διότι συνδέεται άρρηκτα με τον σεβασμό και του τελευταίου πολίτη ως αυτοκαθοριζόμενου ηθικού και πολιτικού υποκειμένου και ως φορέα απαραβίαστων θεμελιωδών δικαιωμάτων».
*Παύλος Κ. Σούρλας, Justi atque injusti Scientia, Μια εισαγωγή στην επιστήμη του δικαίου, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα Ε.Ε., σελ. 94-95.
