Της Μαρίας Λεβέντη,
Ίσως με μια πρώτη ματιά, αυτές οι δύο λέξεις να φαίνονται διαμετρικά αντίθετες. Σ’ ένα θέατρο, σε μια αίθουσα χορού θα συναντήσει κανείς ανθρώπους με όρεξη για δημιουργία και εκλεπτυσμένους τρόπους. Αντιθέτως, σ’ ένα σωφρονιστικό κατάστημα το θέαμα είναι απελπιστικό. Καταστρατήγηση του δικαιώματος διαβίωσης σ’ ένα υγιές, ανθρώπινο περιβάλλον και της ελευθερίας για δημιουργική έκφραση δεδομένων των υπαρχουσών ανεπαρκειών που καθιστούν τη ζωή αυτών των ανθρώπων κολαστήριο…
Η επιβολή ποινών και κατ’ επέκταση η κράτηση των καταδικασθέντων σε απόσταση από το κοινωνικό σύνολο και τα αγαπημένα τους πρόσωπα είναι ατελέσφορη, εάν δεν λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα για την ηθικοποίηση και επανακοινωνικοποίηση του ατόμου που παρεξέκλινε της πορείας του εξαιτίας διαφόρων συγκυριών. Πυλώνας της εξυγίανσης της ψυχής αυτών των ανθρώπων, που εκτός όλων των άλλων θα έρχονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους αντιμέτωποι με το στίγμα της φυλακής, είναι η επαφή με τον καλλιτεχνικό κόσμο.
Ο χορός, λόγου χάριν, αποτελεί μια πολυπρισματική δραστηριότητα. Η συμβολή του έγκειται αρχικά στην εκγύμναση του σώματος με ψυχαγωγικό τρόπο, καθώς η μουσική και ο ρυθμός είναι συστατικά στοιχεία, τα οποία κάθε χορευτής οφείλει να ακολουθεί παράλληλα με την χορογραφία. Μείζονος σημασίας είναι οι θεραπευτικές ιδιότητες και εν προκειμένω η αρωγή στη διαδικασία αναπροσαρμογής του χαρακτήρα του καταδικασμένου.
Πιο συγκεκριμένα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμάει πως το ½ του πληθυσμού που βρίσκεται σε φυλακές παγκοσμίως νοσεί από κάποια ψυχική διαταραχή, με την κατάθλιψη να έχει την πρωτοκαθεδρία. Και επειδή, όπως προαναφέρθηκε, στόχος της εκάστοτε ποινής δεν είναι η τιμωρία αλλά ο σωφρονισμός, ο χορός κατ’ εμέ διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του σκοπού που δεν αφορά αποκλειστικά το άτομο που εκτίει την ποινή αλλά και την κοινωνία στο σύνολό της.
Άλλωστε, υπάρχει ο κλάδος της χοροθεραπείας, εναλλακτικής μορφής ψυχοθεραπείας της οποίας βασική συνιστώσα είναι ο άνθρωπος και η αποκατάσταση ψυχικών τραυμάτων ή αναπηριών δια μέσου του χορού. Η επιμονή, η υπομονή, η αυτοσυγκέντρωση και το πνεύμα συνεργασίας (αναλόγως το είδος του χορού) συντελούν στην απόκτηση πειθαρχίας, μιας αρετής ιδιαίτερα σημαντικής για τη συγκρότηση μιας ισορροπημένης προσωπικότητας.
Μ’ αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται η δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου του φυλακισμένου, καθώς ουσιαστικά πρόκειται για διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων. Η ένταξη του χορού σε υφιστάμενες δομές, παραδείγματος χάριν, απεξάρτησης εντός των φυλακών μπορεί να φαντάζει ένα φιλόδοξο σχέδιο δεδομένων των σοβαρών ελλείψεων σε θέματα υγιεινής και όχι μόνο. Όμως, η υλοποίηση ενός τέτοιου μέτρου θα αποτελούσε μια ρηξικέλευθη αλλαγή που θα επαναπροσδιόριζε την έννοια του σωφρονισμού, η οποία τείνει να αλλοιωθεί, μιας και η ποινή είναι συνυφασμένη με την τιμωρία και την εκδίκηση.
Κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα δρα συνεπικουρικά ως προς τη συνειδητοποίηση του σφάλματος εκ μέρους του φυλακισμένου, αφού αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την «περιαγωγή» του ατόμου από το κακό και τη διαφθορά προς το ωφέλιμο και αυτό που συμβάλλει στην προσωπική ανέλιξη. Αυτή την άποψη φαίνεται πως έχουν ενστερνιστεί σε ορισμένους χώρους κράτησης, όπως στο Γεντί Κουλέ. Ειδικότερα, στη συγκεκριμένη φυλακή παραδίδονταν μαθήματα ζωγραφικής, τα οποία βοήθησαν τους κρατούμενους να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους γι’ αυτή την πρωτόγνωρη συνθήκη που βίωσαν. Η ζωγραφική χρησιμοποιείται εν γένει ως μέσο απασχόλησης των κρατούμενων. Γιατί να μην συμβεί το ίδιο και με τον χορό; Γιατί να μην καθιερωθεί η παρακολούθηση μαθημάτων/σεμιναρίων χοροθεραπείας και μετά το πέρας της ποινής αυτών των ανθρώπων;
Βέβαια, εάν η πολιτεία (η εκάστοτε πολιτεία) μεριμνούσε για την ίδρυση περισσότερων και πιο οργανωμένων καλλιτεχνικών δομών, την παροχή επιδομάτων για την παρακολούθηση τέτοιου είδους μαθημάτων από άτομα που ανήκουν σε ασθενέστερα οικονομικά στρώματα και την προώθηση των τεχνών από το σχολικό περιβάλλον, ίσως να μην ήταν τόσο αναγκαία η συζήτηση για τις φυλακές…
Φυσικά και ο καθένας έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τις πράξεις του, ωστόσο πόσο δίκαιο και λογικό είναι να επιρρίπτουμε εξ ολοκλήρου την ευθύνη -για τη ροπή προς την εγκληματικότητα- σε ανθρώπους που δεν έχουν έρθει σε ικανοποιητικό βαθμό σε επαφή με τον καλλιτεχνικό κόσμο, έναν κόσμο που μόνο θετικά έχει να προσφέρει;
