Της Παρή Στεφανή,
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει αρχίσει να καταλαμβάνει ολοένα και κεντρικότερο ρόλο στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Η εκατονταετία της τεχνολογίας, ο αιώνας δηλαδή τον οποίο διανύουμε, μας έχει φέρει αρκετές εκπλήξεις, οι οποίες όμως ενδέχεται να μην είναι τόσο αθώες όσο φαίνονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence), την είσοδο της οποίας στην καθημερινότητά μας πολλοί έχουν χαρακτηρίσει ως 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Είναι, όμως, πράγματι έτσι; Ποιο θα είναι το μέλλον της εργασίας άραγε;
Ο κίνδυνος εξοβελισμού του ανθρώπου από το χώρο της εργασίας μακροπρόθεσμα είναι παρών. Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος πως η Τεχνητή Νοημοσύνη δε θα υπερβεί τα όρια και δε θα μετουσιώσει τον άνθρωπο σε ουραγό και υπηρέτη του ίδιου του δημιουργήματός του. Κατά πάσα πιθανότητα, θα κληθεί να διαχειριστεί την απώλεια της μοναδικότητάς του ως του ευφυέστερου όντος στον πλανήτη. Τίθεται φρένο στην ανθρώπινη σκέψη από τη στιγμή που ολοένα και περισσότερες αρμοδιότητες έχουν αρχίσει να παραχωρούνται στα χέρια της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτό δεν είναι από μόνο του αρνητικό στοιχείο. Ο κίνδυνος παρουσιάζεται, όταν μελλοντικά αυτές οι ενέργειες λάβουν άλλες διαστάσεις και ο ανθρώπινος νους θα αντικαθίσταται σε ακόμη περισσότερες εργασίες.
Ζήτημα προκύπτει και στο χώρο των προσωπικών δεδομένων. Τα συστήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης πάσχουν από τη λεγόμενη “data-bulimia”, σύμφωνα με την οποία τα δεδομένα αποτελούν το καύσιμό τους. Με την εισαγωγή της Τεχνητής Νοημοσύνης, λοιπόν, στο χώρο της εργασίας τίθενται τα θεμέλια για την υπέρμετρη παρέμβαση στον ιδιωτικό χώρο του εργαζομένου υπό την επίφαση της νομιμότητας, καθώς το οποιοδήποτε θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων αποτελεί νάνο μπροστά στην τερατώδη δύναμη των μεγάλων τεχνολογικών παικτών.
Πέραν όμως των προαναφερθέντων, θα ήταν εύλογο να εστιάσουμε σε μία ακόμη παράμετρο. Η Τεχνητή Νοημοσύνη αφήνει μεγάλη μερίδα του πληθυσμού εκτός της παραγωγικής διαδικασίας. Είναι αλήθεια πως με την είσοδο ή για κάποιους εισβολή του αυτοματισμού στον εργασιακό χώρο, ευνοείται ένα στρώμα ανθρώπων, δηλαδή μια ελίτ εργαζομένων. Τι ακριβώς θα γίνει με όσους μείνουν άνεργοι εξαιτίας των συστημάτων της Τεχνητής Νοημοσύνης; Μπορούν όλα να λυθούν με πρόσκαιρα επιδόματα; Πώς θα καταφέρουν να απορροφηθούν σε όσες τυχόν νέες θέσεις εργασίας προκύψουν; Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός πως μια ενδεχόμενη επανεκπαίδευση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα. Ταυτόχρονα, δε διαθέτουν όλοι ίσες ευκαιρίες απέναντι στη γνώση. Και αυτό γιατί η εκπαίδευση αποτελεί αντικατοπτρισμό των κοινωνικών ανισοτήτων οι οποίες ανέκαθεν υπήρχαν. Παράλληλα, δε θα έπρεπε να κλείσουμε τα μάτια μας απέναντι στις κοινωνικές συγκρούσεις, οι οποίες θα προκύψουν εξαιτίας αυτών των εξελίξεων. Θα δούμε οδηγούς ταξί να πυρπολούν τα αυτοματοποιημένα αυτοκίνητα που θα τους έχουν «κλέψει» το εισόδημα με το οποίο βιοπορίζονταν. Το ίδιο θα συμβεί και με τους πρώην εργαζομένους στον τομέα της καθαριότητας. Πέραν όμως των κοινωνικών συγκρούσεων, θα ήταν εύλογο να αναλογιστούμε και τις πολιτικές συγκρούσεις. Επικεφαλής νεοναζιστικών κινημάτων θα εμφανισθούν ως νέοι «Ρομπέν των Δασών» προκειμένου να «βοηθήσουν» τους «ανυπεράσπιστους» ανέργους…
Εκτός από τις πλείστες επιπτώσεις που θα παρατηρηθούν στον τομέα της παραγωγικής διαδικασίας, θα προκύψει επίσης μεγάλος αριθμός προβλημάτων στον τομέα της δικαιοσύνης. Με την Τεχνητή Νοημοσύνη απορρίπτεται οποιαδήποτε προσπάθεια εξατομίκευσης ενόχων. Με ποιον τρόπο άραγε θα υπάρχει η δυνατότητα εύρεσης ενός υπαιτίου μέσα σε όλη αυτή τη χαοτική αλυσίδα κατασκευής; Ταυτόχρονα, κανένα επάγγελμα δεν είναι ασφαλές. Ακόμη και αυτό των δικηγόρων. Ακούγεται παράξενο. Πώς μπορεί ο δικηγόρος να αντικατασταθεί από την Τεχνητή Νοημοσύνη; Κι όμως, στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχουν ήδη λάβει χώρα ορισμένα πειράματα τέτοιου είδους. Και είναι πράγματι λυπηρή οποιαδήποτε προσπάθεια και απόπειρα μετουσίωσης των δικηγόρων σε «νομολογιακούς παπαγάλους».
Μια τελευταία παράμετρος, η οποία θα ήταν εύλογο να αναφερθεί προς επίρρωση των προαναφερθέντων, είναι η αναπαραγωγή και η διαιώνιση στερεοτυπικών αντιλήψεων μέσω του αυτοματισμού. Ορισμένοι δεν εντοπίζουν καμία διαφορά. «Αφού και ο άνθρωπος δύναται κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης να παρακινείται από στερεοτυπικές αντιλήψεις, το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την Τεχνητή Νοημοσύνη». Η απάντηση είναι πως ανάμεσα στα δύο αυτά στοιχεία υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά. Ο άνθρωπος αδυνατεί να διαιωνίσει μια συγκεκριμένη αντίληψη. Απλώς την αναπαράγει. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, όμως, τη διαιωνίζει, και αυτό είναι πολύ πιο επικίνδυνο. Οι υπερ-προνομιούχοι είναι εκείνοι που καθορίζουν τις ιδέες, οι οποίες προωθούνται μέσω του αυτοματισμού. Ας λάβουμε ως παράδειγμα την Alexa της Amazon. Είναι «γυναίκα», και υπακούει σε οποιαδήποτε εντολή της δίνει ο καθένας. Ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε ό,τι τη διατάζουν, απολογείται για την αδυναμία της να πραγματοποιήσει την εκάστοτε επιθυμία του εντολέα της. Ως παρόμοιο παράδειγμα, μπορούμε να θέσουμε και τη Siri της Apple, όπως και πολλές άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις. Η υποτιθέμενη «αντικειμενικότητα» λοιπόν ως προς την πρόσληψη των εργαζομένων μέσω αυτόματων συστημάτων δεν μπορεί παρά να είναι επιφανειακή και αναληθής.
Χρειάζεται, επομένως, τεράστια προσοχή ως προς το πόσες αρμοδιότητες παραχωρούμε στην Τεχνητή Νοημοσύνη και ως προς το όριο που είναι αναγκαίο να τεθεί. Εάν χαθεί το μέτρο, ο άνθρωπος θα πέσει θύμα στη δική του παγίδα και οποιαδήποτε αρνητικά αποτελέσματα έχουν δημιουργηθεί εξαιτίας αυτού, θα είναι μη αναστρέψιμα. «Ο άνθρωπος υποφέρει πρώτα απ’ όλα από τον άνθρωπο», όπως γράφει ο Αλμπέρ Καμύ στον Καλιγούλα του. Ας μην τον επιβεβαιώσουμε.
ΥΓ: «Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως πολέμιος ή σύμμαχος του εργαζομένου» αποτέλεσε το θέμα του αγώνα νομικής επιχειρηματολογίας που διοργανώθηκε το Νοέμβριο 2020 από την Ευρωπαϊκή Ένωση Νέων Νομικών Αθήνας (ELSA Athens), στον οποίο είχα τη χαρά να συμμετέχω. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την ομάδα στην οποία ήμουν μέλος, την Κατερίνα Παπαθεοδώρου και τη Βίκυ Κεφάλα, όπως και τους προπονητές μας, Τάσο Γιαννόπουλο και Στάθη Γιαννιδάκη για τη συνεργασία μας και για την εύρεση επιχειρημάτων για την υποστήριξη της θέσης μας η οποία ήταν: «Η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί πολέμιο του εργαζομένου».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- Το φαινόμενο της Τεχνολογικής Ανεργίας: Προβληματικές πτυχές της Τεχνολογικής Επανάστασης, Constitutionalism, διαθέσιμο εδώ
- Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην εργασία προκαλεί στους Έλληνες ελπίδες αλλά και ανησυχία, Ναυτεμπορική, διαθέσιμο εδώ
