Της Ελένης Διοΐλη,
Η τελευταία -εκτός απροόπτου- Σύνοδος Κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών για το 2020 που έλαβε χώρα στις Βρυξέλλες, στις 10-11 Δεκεμβρίου, είχε πλούσια ατζέντα, με αρκετό, πάντα, παρασκήνιο και σκληρές διαπραγματεύσεις. Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ για το 2021-2027 ήταν από τα πρωταρχικά θέματα συζήτησης, ειδικά μετά τις αντιρρήσεις Ουγγαρίας και Πολωνίας για το κράτος δικαίου και τον κίνδυνο του παγώματος των κονδυλίων. Από τη συζήτηση δεν έλειπε, βέβαια, και η διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού και του επικείμενου εμβολιασμού, ενώ, επίσης, συζητήθηκαν θέματα κλιματικής αλλαγής, ασφάλειας, αλλά και εξωτερικής πολιτικής, με κύριο θέμα τη σχέση Ε.Ε.-Τουρκίας. Για την Ελλάδα, η διαπραγμάτευση αποδείχτηκε, για ακόμη μια φορά, δύσκολη και η ικανοποίηση των θέσεων της για επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, ως αποτέλεσμα των παράνομων τουρκικών ενεργειών στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν επετεύχθη.
Από τις θετικές εξελίξεις αυτής της Συνόδου αξιολογείται ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα κατά 55% μέχρι το 2030, στον δρόμο για τις μηδενικές εκπομπές το 2050. Η εκλογή Biden στην Αμερική έχει δώσει μια σημαντική δυναμική για τα ζητήματα κλιματικής αλλαγής, καθώς ο νέος Πρόεδρος έχει δηλώσει ότι επιθυμεί να επιστρέψει τις ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Η επικείμενη αλλαγή στάσης των ΗΠΑ θα δρομολογήσει και άλλα μέτρα από πλευράς Ε.Ε., με το Green Deal να είναι υψηλά στην ευρωπαϊκή ατζέντα. Όσον αφορά, τώρα, την πανδημία του κορωνοϊού, η Ε.Ε., αφού χαιρέτησε τα νέα για τα εμβόλια, τόνισε την ανάγκη για έναν ελεγχόμενο εμβολιασμό και για ένα κοινό σχέδιο για τον συντονισμό των κρατών μελών.
Επιπλέον, μετά από πολλούς μήνες διαπραγμάτευσης εγκρίθηκε από τους ηγέτες το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της Ε.Ε. για την επταετία 2021-2027, το λεγόμενο Next Generation EU, με έναν προϋπολογισμό περί των 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Καθόλου εύκολη δεν ήταν η διαπραγμάτευση, με την Πολωνία και την Ουγγαρία να απειλούν με veto το προηγούμενο διάστημα, αντιδρώντας στην αιρεσιμότητα των κονδυλίων για παραβιάσεις του κράτους δικαίου από τα κράτη-μέλη. Ο συμβιβασμός λειτούργησε και πάλι με την Γερμανική Προεδρία να κάμπτει τις αντιρρήσεις των λαϊκιστών ηγετών Ουγγαρίας και Πολωνίας και με τον επικείμενο κανονισμό να μην φαίνεται να τίθεται σε ισχύ πριν το 2022. Δυστυχώς, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στις δυο αυτές χώρες θα καταπατούνται με την συνενοχή της Ε.Ε.
Όσον αφορά τα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου, οι δυσκολίες που θα αντιμετώπιζε η ελληνική κυβέρνηση είχαν φανεί πριν την Σύνοδο, καθώς αρκετά κράτη είχαν κάνει σαφές ότι δε θέλουν να υπάρξει αναφορά για κυρώσεις προς την Τουρκία. Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, φτάνοντας στη Σύνοδο χρησιμοποίησε τη φράση “pacta sunt servanda” για να τονίσει την ανάγκη, η Ε.Ε. να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να τηρήσει τα συμφωνημένα της Συνόδου του Οκτωβρίου. Όμως, η Ε.Ε. φάνηκε για άλλη μια φορά να δυσκολεύεται να υπερκεράσει τα εθνικά συμφέροντα των κρατών.
Παρά τη διπλωματική προσπάθεια της Ελλάδας για πιο αποφασιστικές κινήσεις της Ένωσης απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα, οι ηγέτες αποφάσισαν να μεταθέσουν για άλλη μια φορά, τις αποφάσεις για τη Τουρκία στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον προσεχή Μάρτιο. Κάλεσαν, επίσης, τον Ύπατο Αρμοστή, Josep Borrell, και την Επιτροπή να συντάξουν μια έκθεση που να καλύπτει το πολιτικό, οικονομικό και εμπορικό φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων, ενώ δήλωσαν ότι θα περιμένουν την ανάληψη της νέας ηγεσίας των ΗΠΑ υπό τον Joe Biden για τον συντονισμό της πολιτικής της Ένωσης με τις ΗΠΑ. Από τα θετικά, για την ελληνική πλευρά, αξιολογείται η διεύρυνση του καταλόγου των προσώπων και των εταιρειών που τους επιβάλλονται κυρώσεις για τις παράνομες γεωτρήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Γενικά, τονίστηκε η ανάγκη αποφυγής παράνομων ενεργειών από κάθε πλευρά και η έναρξη διαλόγου μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, εφόσον αποσυρθεί το ερευνητικό πλοίο Oruc Reis από την Ανατολική Μεσόγειο.
Τις ελληνοκυπριακές θέσεις για κυρώσεις στήριξαν αρκετές χώρες, όπως η Ολλανδία και η Αυστρία, ενώ κατά των κυρώσεων ήταν η Γερμανία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Μάλτα, όπως και η Ουγγαρία και η Πολωνία. Σημαντικό ρόλο, όμως, στη μη επιβολή κυρώσεων φαίνεται να έπαιξε η οπισθοχώρηση του Γάλλου Προέδρου Macron και ο συντονισμός του γαλλογερμανικού άξονα. Παρόλο που ο Γάλλος Πρόεδρος ακολούθησε μια αυστηρή ρητορική απέναντι στην τουρκική παραβατικότητα τους τελευταίους δύο μήνες, η ανάγκη για συμβιβασμό σε άλλα ζητήματα φαίνεται ότι οδήγησε τη Γαλλία να προχωρήσει σε μια αναδίπλωση της πολιτικής της. Πρέπει να τονιστεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που δείχνουν οι Γάλλοι για την νέα εμπορική σχέση Ε.Ε. – Ηνωμένου Βασιλείου ως αποτέλεσμα του Brexit και τη στήριξη που θέλουν από τους Γερμανούς για την προώθηση των συμφερόντων του.
Η Σύνοδος Κορυφής δεν επέφερε τα επιδιωκόμενα της ελληνικής πλευράς για καταδίκη της Τουρκίας και επιβολή κυρώσεων. Η Ε.Ε. προσπάθησε για ακόμη μια φορά να κρατήσει ισορροπίες και να μην προχωρήσει σε μια ρήξη στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Οι διατυπώσεις των Συμπερασμάτων του Συμβουλίου ήταν πολύ προσεκτικές, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αναφορά για τις ενέργειες των Τούρκων στα Βαρώσια της Κύπρου, τις οποίες χαρακτήρισαν ως μονομερείς, αποφεύγοντας τον όρο παράνομες. Η Ε.Ε. φαίνεται ότι θέλει να κερδίσει χρόνο επιδιώκοντας μια αποκλιμάκωση της έντασης, κρατώντας όσο το δυνατόν μια στάση ίσων αποστάσεων.
Η Γερμανική Προεδρία απέτυχε να επιφέρει μια αποκλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο και η Καγκελάριος Merkel φαίνεται να περιμένει τις νέες εξελίξεις που θα φέρει η αποχώρηση Trump από τον Λευκό Οίκο. Η ξεκάθαρη αναφορά στις ΗΠΑ και η επιθυμία της εναρμόνισης των ευρωπαϊκών αποφάσεων με την πολιτική που θα ακολουθήσει η νέα ηγεσία της Αμερικής, μας αποκαλύπτει την αδυναμία της Ένωσης να λάβει αποφασιστικές αποφάσεις απέναντι στην παραβατική Τουρκία.
Τελικά, κατά πόσο μπορεί η Ένωση να παράσχει ένα ικανοποιητικό πεδίο λύσεων στις ελληνοτουρκικές διαφορές; Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι εξελίξεις αναμένονται πολύ ενδιαφέρουσες, ειδικά αν η Αμερική αποφασίσει τελικώς να προχωρήσει σε κυρώσεις προς την Τουρκία για την αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400. Είναι πολύ σημαντικό όμως, από ελληνικής πλευράς, να μην εγκλωβιστούμε στη ρητορική των κυρώσεων, η οποία, λαθεμένα χρησιμοποιούμενη, θα φέρει ως αποτέλεσμα την εμμονοποίηση της πολιτικής μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Συμπεράσματα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 10-11 Δεκεμβρίου 2020, διαθέσιμο εδώ
- “EU agrees €1.8 tr budget – but what brought Hungary & Poland onboard?”, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- “EU27 leaders agree to cut greenhouse gas emissions at least 55% by 2030”, Euronews, διαθέσιμο εδώ
