Της Νεφέλης Θεοφανοπούλου,
Η Αίγυπτος είναι μια αραβική χώρα, με καθεστώς που χαρακτηρίζεται από σημαντική προεδρική εξουσία και απόλυτο διοικητικό συγκεντρωτισμό. Η έντονη πολιτική της ιστορία τη φέρνει συνεχώς στο προσκήνιο, όπως έχει γίνει και τις τελευταίες ημέρες μετά από έκθεση που δημοσίευσε η Διεθνής Αμνηστία, θίγοντας το θέμα των μαζικών εκτελέσεων και κάνοντας λόγο για κρίση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα.
Η μαζικότητα των εκτελέσεων φαίνεται με απλά μαθηματικά. Τον Οκτώβριο και Νοέμβριο του 2020 έγιναν 57 εκτελέσεις γυναικών και ανδρών -σχεδόν ο διπλάσιος αριθμός που είχε καταγραφεί για όλο το 2019! Αυτές σχετίζονταν στο μεγαλύτερο αριθμό με καταδίκες που αφορούσαν ποινικές υποθέσεις, αλλά και με πολιτική βία. Η έκθεση αναφέρει πως οι αριθμοί είναι πολύ μεγαλύτεροι, αφού οι αιγυπτιακές αρχές δε δημοσιεύουν στατιστικά σχετικά με τον αριθμό των εκτελέσεων αλλά και ούτε τον αριθμό των κρατουμένων που θα αντιμετωπίσουν τη θανατική ποινή. Έτσι, η κοινή γνώμη δε μπορεί να ενημερώνεται πλήρως και να έχει επίγνωση του πραγματικού προβλήματος.
Η δικαστική εξουσία της Αιγύπτου θεωρείται μερικώς ανεξάρτητη, καθώς στην πράξη η εκτελεστική εξουσία την επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό. Το νομικό σύστημα βρίσκει τις βάσεις του στο αγγλικό κοινό δίκαιο, στους ναπολεόντειους κώδικες αλλά και στον ισλαμικό νόμο. Πού, όμως, βασίζονται οι αποφάσεις των δικαστηρίων για τις καταδίκες; Υπάρχουν καταγεγραμμένες, από διάφορες οργανώσεις που προασπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, συστηματικές παραβιάσεις στο δικαίωμα σε μια δίκαιη δίκη, καθώς και καταγγελίες πως για τις αποφάσεις χρησιμοποιήθηκαν διάφοροι μέθοδοι βασανισμού και εξευτελιστικής μεταχείρισης από τις αρχές για να αποσπάσουν ομολογίες από κρατούμενους, ενώ υπήρχε περιορισμένη πρόσβαση σε συνήγορο και νομική βοήθεια, πολλές φορές και η πλήρη απουσία αυτής. Ακόμα, οι ακτιβιστές που έχουν φέρει στο φως αυτές τις παραβιάσεις και τις καταγγελίες διώκονται συχνά από τις αρχές για τη δράση τους και βιώνουν τον περιορισμό των δυνατοτήτων των οργανισμών στους οποίους συμμετέχουν.
Συγκεκριμένα μέλη της Αιγυπτιακής Πρωτοβουλίας για τα Προσωπικά Δικαιώματα συνελήφθησαν και ανακρίθηκαν για το έργο τους από τις αρχές στα μέσα του Νοεμβρίου. Οι αρχές, ωστόσο, δε σταματούν εκεί. Πολλές είναι οι φορές που αρνούνται να αναγνωρίσουν την κράτηση ορισμένων ατόμων και να αποκαλύψουν τον τόπο κράτησής τους στις οικογένειες των κρατούμενων και σε δικηγόρους, υποβάλλοντας ουσιαστικά αυτούς σε αναγκαστική εξαφάνιση. Ο Joe Stork, διευθυντής στο Human Rights Watch για τη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, δήλωσε πως «η συστηματική απουσία δίκαιης δίκης για τα πολιτικά εγκλήματα κάνει κάθε θανατική ποινή παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή.»
Η θανατική ποινή είναι μια διαδικασία απάνθρωπη και παραβιάζει άμεσα το δικαίωμα στη ζωή που κατοχυρώνεται σε διεθνείς συνθήκες, όπως είναι η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και ο Αφρικανικός Χάρτης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, αλλά και άλλα περιφερειακά σύμφωνα. Η ίδια η ποινή έχει απαγορευτεί μέχρι στιγμής σε 141 χώρες από τις 195 ανεξάρτητες. Ο σκοπός της δεν είναι ο σωφρονισμός αλλά η τιμωρία, ενώ έχει αποδειχτεί ότι δεν έχει καμία αποτρεπτική δράση στη διάπραξη εγκλημάτων και πολύ συχνά χρησιμοποιείται ως όπλο εναντίον πολιτικών αντιφρονούντων και αντιπάλων, στερούμενων παράλληλα το δικαίωμα σε μια δίκαιη δίκη. Ακόμη, υπάρχει η πιθανότητα εκτέλεσης ανθρώπων που καταδικάστηκαν λανθασμένα για κάποιο έγκλημα. Η θανατική ποινή αμφισβητεί την ικανότητα των ανθρώπων για βελτίωση και μεταμέλεια, εισάγει διακρίσεις και τελικά εξευτελίζει το κράτος που ουσιαστικά διαπράττει φόνο και προετοιμάζει την κοινωνία να μεταλλαχθεί σε πιο βίαιη, αφού έρευνες έχουν αποδείξει ότι μετά από εκτελέσεις τα ποσοστά εγκλημάτων αυξάνονται.
Πέρα από τις μαζικές εκτελέσεις, οι αιγυπτιακές αρχές προχωρούν και σε άλλες παραβιάσεις κατά των κρατουμένων, δημιουργώντας απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες σε φυλακές. Μετά τον Σεπτέμβριο, στις φυλακές Al Aqrab, οι αρχές μείωσαν τις μερίδες φαγητού, έδειραν φυλακισμένους με σωλήνες και ράβδους, κατάσχεσαν προσωπικά τους αντικείμενα, περιόρισαν τις επικοινωνίες τους και τους αφαίρεσαν μέχρι και τα κλινοσκεπάσματα.
Μετά την ανατροπή από τον αιγυπτιακό στρατό το 2013 του ισλαμιστή Προέδρου Mohamed Morsi και την εκλογή στην εξουσία του Προέδρου Abdel Fattah el-Sisi, η Αίγυπτος έχει αναδειχθεί μέσα στις πρώτες δέκα χώρες για εκτελέσεις και για την εφαρμογή της θανατικής ποινής. Μετά το 2013, οι μαζικές πολιτικές δίκες της αντιπολίτευσης, ισλαμικής ή μη, έγιναν και αυτές συχνό φαινόμενο, όπως και οι διάφορες παραβιάσεις μιας μεγάλης γκάμας ανθρωπίνων δικαιωμάτων που τα κράτη θα πρέπει να σέβονται, να τηρούν και να προστατεύουν. Διάφορες οργανώσεις κάνουν τον τελευταίο καιρό έκκληση για την παύση αυτού του είδους ποινών.
Η θανατική ποινή είναι μια αναχρονιστική ποινή και δε μπορεί να εφαρμόζεται στις σύγχρονες κοινωνίες. Η εκτέλεση, ακόμα και του πιο στυγερού εγκληματία, αποτελεί παραβίαση δικαιωμάτων, τη μέγιστη ηθική και φυσική βλάβη που το κράτος νομιμοποιημένα μπορεί να προκαλέσει στο άτομο. Η ανθρώπινη ζωή είναι απαραβίαστο αγαθό και η κρατική εξουσία με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να επεμβαίνει σε αυτό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Steep rise in executions in Egypt in past two months: Amnesty, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Egypt: 49 Executions In 10 Days, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- Egypt: Eight men put to death in mass execution, Amnesty International, διαθέσιμο εδώ
- Egypt: 8 executed in one day, Middle East Monitor, διαθέσιμο εδώ
