Της Σοφίας Μηλιοπούλου,
Ο τελευταίος μήνας του 2020, παρά την έξαρση του κρουσμάτων του κορωνοϊού, σκιαγραφείται από πληθώρα εξελίξεων, συγκεκριμένα στο κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής των κρατών. Αυτή η αισιοδοξία αναδύεται από τις δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, ο οποίος, πατώντας σε δήλωση ομολόγου του από το Κουβέιτ, ανέφερε πως το μποϊκοτάζ που επιβλήθηκε στο Κατάρ, ίσως φτάνει στο τέλος του. Πάνω στο θέμα ωστόσο, δεν αναγνωρίστηκε σημάδι προόδου από τα άλλα 3 έθνη που συμμετείχαν στην απόφαση, με τη διεθνή σκηνή να ποντάρει στο διάλογο και τη συνεργασία.
Οι σχέσεις μεταξύ του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας, δεν ήταν ανέκαθεν τεταμένες, με τη λάθος στροφή να γίνεται το 1995, όταν έγινε η ανάληψη εξουσίας από τον Εμίρη Hamad bin Khalifa al Thani. Η επιδίωξή του να περιορίσει τη σαουδαραβική επιρροή, οδήγησε το κράτος του στο αντίπαλο στρατόπεδο, με τη Σαουδική Αραβία να ανακαλεί το 2002 τον πρέσβη της στη Doha, ως αντίδραση στον απομονωτισμό που προσπαθούσε να επιτύχει το Κατάρ. Η απόσυρση του πρέσβη δεν επέφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα, με την κατάσταση να επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο. Η επέλαση της Αραβικής Άνοιξης και η μετεξέλιξη της σε Αραβικό Χειμώνα, προκάλεσε βαθύτερο χάσμα και ένα κενό εξουσίας στις δυο χώρες, με τη σαουδαραβική κυβέρνηση να αντιτίθεται στο επαναστατικό αυτό κύμα. Το Κατάρ μάλιστα, για να δείξει την υποστήριξή του, προέβη σε μια σειρά ενεργειών, διαφορετικών από των άλλων κρατών της αραβικής χερσονήσου, με κυριότερη τη μετάδοση του Al Jazeera, δικτύου ενημέρωσης, υπέρμαχου των εξεγέρσεων. Παράλληλα, κατηγορήθηκε από πολλές αραβικές χώρες για χορήγηση βοήθειας σε τρομοκράτες και αντάρτες, μέσω παροχής όπλων και χρηματοδότησης, ενώ δεν έπαψε να διατηρεί διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν, βασικού ανταγωνιστή της Σαουδικής Αραβίας. Την άνοιξη του 2014, στο πλευρό των Σαουδαράβων, τάχθηκαν το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αποσύροντας τους πρέσβεις τους από το Κατάρ. Η κρίση αυτή στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, αποτέλεσε τον προάγγελο της ρήξης το 2017.
Τον Ιούνιο του 2017, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, μαζί με 10 ακόμα κράτη της βόρειας Αφρικής και του Περσικού κόλπου, αποφασίζουν ομόφωνα την απαγόρευση αεροσκαφών και πλοίων του Κατάρ στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο τους, διακόπτοντας έτσι κάθε είδους διπλωματικής σχέσεως που υπήρχε. Σε δήλωσή του λίγο αργότερα, ο Σαουδαραβικός Συνασπισμός, αναφέρει ως αιτίες της απόφασης, την εμπλοκή του Κατάρ στην τρομοκρατία και την εμπλοκή στις εσωτερικής υποθέσεις του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ), σε προσπάθεια αποσταθεροποίησής του. Εν συναρτήσει με τους υπόλοιπους όρους, οι χώρες του ΣΣΚ, που έλαβαν μέρος στην απόφαση, διέταξαν τους πολίτες τους, που ζούσαν στο Κατάρ, να γυρίσουν στις χώρες προέλευσής τους, με προθεσμία δυο εβδομάδων. Η απόφαση αυτή, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, με τη διεθνή κοινότητα να μεταδίδει μεικτά συναισθήματα. Άλλοι το θεώρησαν ευκαιρία, εκ της οποίας προσπάθησαν να επωφεληθούν, ενώ εξωτερικοί δρώντες, θέλησαν να επιτελέσουν το ρόλο διαμεσολαβητή σε μια προσπάθεια επίλυσης της διαμάχης. Οι Η.Π.Α. χαιρέτισαν τη στάση της Σαουδικής Αραβίας, μολονότι στο Κατάρ κείται η μεγαλύτερη και κύρια αεροπορική τους βάση επιχειρήσεων κατά του ISIS. Παρά τον αποκλεισμό του, το Κατάρ κατάφερε να ανταπεξέλθει οικονομικά και να επιτύχει αυτάρκεια με στροφή σε νέους συμμάχους (Τουρκία), ενώ ταυτόχρονα διακρίθηκε στην ενέργεια με το πλούσιο υπέδαφός του, όντας παγκόσμιος ηγέτης στο φυσικό αέριο. Οι δυο χώρες είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους. Το όμορο κράτος, προσέφερε καθοριστική βοήθεια στο Κατάρ, κατά την περίοδο της έντονης διπλωματικής κρίσης. Συνέδραμε στον εφοδιασμό της αποκλεισμένης χώρας και υπέγραψε μαζί της 15 εμπορικές συμφωνίες για τη στήριξή της, με το Κατάρ να προσφέρει σημαντική χρηματική αρωγή στην Τουρκία, το 2018 κατά τη νομισματική κρίση.
Προσπάθειες αναρίθμητες έχουν γίνει για την άρση του μποϊκοτάζ, όλες παρόλα αυτά μάταιες. Ίσως οι νέες δηλώσεις και η προθυμία των κρατών λύσουν το γόρδιο δεσμό μεταξύ τους. Η αποκατάσταση των σχέσεων, λοιπόν, είναι σίγουρο πως θα δημιουργήσει μια πολιτική και οικονομική ανακατάταξη και μια νέα πραγματικότητα όχι μόνο για τις χώρες του κόλπου, αλλά και για όσες έμμεσα ή άμεσα έχουν αναμειχθεί. Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και δείχνουν ένα μέλλον αισιόδοξο με διάλογο και ειρήνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Saudi FM says final agreement in Qatar dispute ‘in reach’, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Breakthrough in Qatar dispute after ‘fruitful’ talks to end conflict, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Rift with Arab allies, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- The new economics of Qatar-Turkey relations, Middle East Institute, διαθέσιμο εδώ
