Της Άντζελας Γκρέκου,
Tο performance συνιστά ένα καλλιτεχνικό μέσο που έκανε την εμφάνισή του ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα. Μέσα από το ρεύμα του Φουτουρισμού, ανάγεται η παρούσα τεχνική ως ένας μη παραδοσιακός τρόπος έκφρασης που απελευθερώνεται από τα κλασικά πρότυπα, όπως η βιντεοσκόπηση, η ζωγραφική, η γλυπτική κλπ. Αναλυτικότερα, η performance art αποτελεί μια παράσταση, ένα προσχεδιασμένο ή μη σενάριο, που παρέχει μια ζωντανή πράξη με σκοπό να επηρεάσει και να προκαλέσει.
Ήδη από το 1950, η performance art χρησιμοποιήθηκε για να αμφισβητήσει την έννοια της τέχνης ως ένας τρόπος ενίσχυσης του καπιταλιστικού συστήματος μέσα από την αγοραστική δύναμη που είχε αποκτήσει λόγω της αγοραπωλησίας διάσημων έργων. Με αυτόν τον τρόπο, οι καλλιτέχνες μπορούν να εμποδίσουν την αγορά του έργου τους και στη συνέχεια να ευαισθητοποιήσουν το κοινό τους για το περιεχόμενο της πράξης τους. Μέσα από το ήδη πολιτικοποιημένο περιβάλλον της δεκαετίας του 1960, πολλοί καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν την τέχνη του performance για να αναδείξουν κοινωνικά ζητήματα τα οποία υποδαυλίζονταν στη σκιά της υπερκατανάλωσης της παραδοσιακής τέχνης.
Διάσημα Παραδείγματα
Μια από τις δημοφιλέστερες σκηνές της performance art, που μπορούμε να ανακαλέσουμε, είναι η σκηνή που ο John Lennon και η Yoko Ono παρέμειναν επί πολλές ημέρες στο κρεβάτι ενός ξενοδοχείου στο Άμστερνταμ. Όπως αναφέρει ρητά και η Goldberg στο δοκίμιό της, “Performance: Live art since the 60s”, το παρόν αποτέλεσε μορφή ειρηνικής διαδήλωσης, με χαρακτηριστικά performance.
Για τους καλλιτέχνες, με κύριο πρόσημο την έμφυτη ισότητα, η χρήση του σώματός τους ως μέρος της καλλιτεχνικής τους έκφρασης αποδείχτηκε αποτελεσματική στη σύνθεση ιστορικών έργων. Σύμφωνα με την παρούσα παράδοση, καλλιτέχνες, όπως η Carolee Schneemann (1939-2019), η Valie Export (1940) και η Hannah Wilke (1940-1993), παρουσίασαν τα γυμνά τους σώματα για το βλέμμα του θεατή, αλλά αντιστάθηκαν στην εξιδανικευμένη έννοια των γυναικών ως παθητικά αντικείμενα ομορφιάς και επιθυμίας. Μέσα από τα λόγια και τις πράξεις τους, αντιμετώπισαν το κοινό τους και έθεσαν ζητήματα σχετικά με τη σχέση της γυναικείας εμπειρίας με τις πολιτιστικές πεποιθήσεις και τους θεσμούς, τη φυσική εμφάνιση και τις σωματικές λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της εμμήνου ρύσεως και της τεκνοποίησης. Η πρωτοποριακή ερμηνεία τους άνοιξε τον δρόμο για άντρες και γυναίκες καλλιτέχνες στη δεκαετία του 1980 και του 1990, οι οποίοι χρησιμοποίησαν ομοίως το σώμα και την τέχνη για να εξερευνήσουν θέματα φύλου, φυλής και σεξουαλικής ταυτότητας.
Η performance art έφτασε να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά μέσα κατά τη διάρκεια του μεταμοντερνισμού, δίνοντας έμφαση στην κινησιολογία και τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος. Σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί η παρούσα πρακτική να προσδιορίζεται με την έννοια του “Body Art”. Σε αυτή την περίπτωση, δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε ένα από τα πιο επίκαιρα ονόματα της performance art σκηνής, την Marina Abramović (1946). Η ίδια εμπνέεται από ποικίλες καλλιτεχνικές ερμηνείες, όπως του Chris Burden (1946-2015) και του Hermann Nitsch (1938), οι οποίοι, όπως και αυτή, εκτέθηκαν σε κινδύνους ή τελετουργικό πόνο για να δοκιμάσουν τις αισθήσεις τους. Όπως και η τέχνη του σώματος, τα έργα της εμφανίζουν γυμνό, πόνο και σοκαριστικές σκηνές. Η Abramović δημιούργησε πολλά έργα μαζί με τον τότε σύντροφό της, τον Γερμανό καλλιτέχνη Ulay (1943-2020), με τον συλλογικό τίτλο του “Relation Works”. Το περίφημο έργο της “The Artist is Present” παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MOMA) στη Νέα Υόρκη το 2010 και αποτελεί πρότυπο για τον χώρο της performance art σκηνής. Κάθε μέρα, από το άνοιγμα του μουσείου μέχρι το κλείσιμο, και χωρίς να αφήσει ποτέ τη θέση της, η Marina Abramović γνώρισε τα μάτια κάθε νέου επισκέπτη που καθόταν απέναντί της.
Η RoseLee Goldberg, σε μια προσπάθειά της να ορίσει το καλλιτεχνικό performance, αναγνωρίζει πως πρόκειται για μια τακτική που προσαρμόζεται ανάλογα με την περίσταση και πως δεν υπάρχει ένα βασικό πρότυπο για την παρούσα τεχνική. Αυτό που υπογραμμίζει η Goldberg είναι το στοιχείο της πρόκλησης. Σε κάθε περίπτωση, για τους καλλιτέχνες η τέχνη του performance είναι μια μέθοδος για να δηλώσουν το συναίσθημα του φόβου και να αναζητήσουν την πηγή του.
H παρούσα ανάλυση εξετάζει την έννοια του καλλιτεχνικού performance, δηλώνοντας τις πολυποίκιλες εκδοχές της. Μέσα από την performance art, η ανθρώπινη δράση γίνεται πράξη που είναι στενά συνδεδεμένη με τον ακτιβισμό, την ανάδυση των νέων κοινωνικών κινημάτων και τη γέννηση της φεμινιστικής τέχνης.
Βιβλιογραφία
- Harris Geraldine (1999) Staging Femininities: Performance and Performativity, Manchester: Manchester University Press.
- Lippard, L.R. (1995). The pink glass swan: selected essays on feminist art. New York: New Press.
- Martin Bradford D. (2004) The Theater Is in the Street: Politics and Public Performance in 1960s America, Massachusetts: University of Massachusetts Press.
- McKenzie John. (2001) Perform Or Else: From Discipline to Performance, 1st edn., London: Routledge.
- RoseLee Goldberg (2018) Performance Art: From Futurism to the Present, 3th edn., London: Thames & Hudson.
Ιστογραφία
- Κύρια Ιστοσελίδα για το Tate Galleries. “Institutional critique.” Τελευταία επίσκεψη 5 Δεκέμβριου, 2020. Διαθέσιμο εδώ
- Κύρια Ιστοσελίδα του MOMA. Τελευταία Επίσκεψη 5 Δεκεμβρίου 2020. Διαθέσιμο εδώ
- Κύριο Ιστοσελίδα του “MARINA ABRAMOVIĆ Institute” Τελευταία επίσκεψη 2 Δεκεμβρίου, 2020. Διαθέσιμο εδώ
