Της Ιωάννας Μήτση,
Μπορεί να μην συμμετείχε στον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1821, μπορεί η δράση του να μην είναι τόσο γνωστή, όσο πολλών άλλων επιφανών ηρώων, ωστόσο το προεπαναστατικό του έργο υπήρξε αδιαμφισβήτητα καθοριστικό για τις μετέπειτα εξελίξεις. Ο λόγος για τον Νίκο Τσάρα, ο οποίος έγινε γνωστός με το προσωνύμιο καπετάν Νικοτσάρας. Γεννήθηκε γύρω στα 1768, στη Λάρισα, στο χωριό Γιαννωτά, το οποίο βρισκόταν στις πλαγιές του Ολύμπου. Θεωρείται ένας από τους πιο διακεκριμένους αρματολούς της περιοχής του Θεσσαλικού Ολύμπου, ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα του, Πάνου Τσάρα, ο οποίος ήταν ισχυρός καπετάνιος του Ολύμπου.
Εκτός από το δυναμισμό και την ανδρεία, που απέκτησε από τον πατέρα του, κληρονόμησε τις έριδες και τις αντιπαραθέσεις για τον έλεγχο και την αρχηγία των αρματολικιών. Δεν ήταν ο μόνος που διεκδικούσε αυτό το αξίωμα, ενώ οι αποφάσεις των διοικητών για την αρχηγία του αρματολικιού έπαιζαν εξέχουσας σημασίας ρόλο. Εν τέλει, θα διαδεχτεί τον πατέρα του προσωρινά στην αρχηγία του αρματολικιού, σε ηλικία 18 χρονών. Ο Νικοτσάρας αποτέλεσε, αναμφίβολα, μια ηρωική μορφή της πρώιμης εποχής της Επανάστασης. Διακρίθηκε, μεταξύ άλλων, για την ευσυνειδησία του, την τιμιότητα και την αφιλοχρηματία του, ενώ ταυτόχρονα συνδύαζε την πνευματική δύναμη με τα σωματικά χαρίσματα. Γύρω στα 1792, ο ένοπλος βίος του θα αρχίσει, προκειμένου να αγωνιστεί για τη διεκδίκηση του αρματολικιού, ένα αξίωμα, που οι προύχοντες του Αλή πασά είχαν αποδώσει στον Βλαχοθόδωρο.
Στο μεταξύ, ο Νικοτσάρας είχε αναπτύξει επαφές με τον Λάμπρο Κατσώνη, Έλληνα Ναύαρχο στον ρωσικό στόλο, προκειμένου να αποδυναμώσουν, παράλληλα, την τουρκική δύναμη, τόσο από στεριά, όσο και από θάλασσα. Όμως, ο Αλή Πασάς ξεκίνησε να κατατρέχει όσους προσπάθησαν να βοηθήσουν τους Ρώσους, με αποτέλεσμα ο Νικοτσάρας να καταφύγει μαζί με τους υπόλοιπους κλέφτες στις Σποράδες, από όπου πλέον οργάνωναν πειρατικές δράσεις εναντίον του Αλή Πασά. Ο Νικοτσάρας παρέμεινε πειρατής μέχρι και το 1801, οπότε του αποδόθηκε και πάλι το αρματολίκι από τον Πασά στο Βλαχολίβαδο. Ωστόσο, οι σχέσεις τους ψυχράνθηκαν ξανά, γεγονός που είχε ως συνέπεια την επανέναρξη των μεταξύ τους ενόπλων συγκρούσεων.
Το 1802 συμμετέχει στην Επανάσταση της Σερβίας. Το 1804, σκοτώνει έναν υψηλόβαθμο αξιωματούχο του Αλή Πασά και μετά αρχίζει να παρενοχλεί τα στρατεύματα των Οθωμανών διοικητών του Ολύμπου. Την περίοδο εκείνη, βρισκόμενος κατηγορούμενος και επικηρυγμένος από Τούρκους, κοτζαμπάσηδες και αντιπάλους του πατέρα του, καταφεύγει κακήν κακώς στην Ύδρα. Εκεί, συναντιέται με τον Λάζαρο Κουντουριώτη, ο οποίος του χορηγεί την υπηκοότητα της νεοϊδρυθείσας τότε Ιονίου Πολιτείας.
Το 1807, η κατάσταση ήταν εξαιρετικά κρίσιμη, εξαιτίας της εξέγερσης με τη Σερβία και του Ρωσοτουρκικού πολέμου. Έτσι, ο Νικοτσάρας στην προσπάθειά του να έρθει σε επαφή με τον Ρώσο Ναύαρχο Σενιάβιν, τον συναντά στην Τένεδο και του ζητά να συμμαχήσουν εναντίον των Τούρκων. Το σχέδιό τους ήταν η διάσχιση των Βαλκανίων και στη συνέχεια το χτύπημα των Τούρκων στη Μολδοβλαχία, ταυτόχρονα με τον ρωσικό στρατό, που ήδη είχε έρθει σε σύγκρουση εκεί. Στόχος όλων αυτών των σχεδίων ήταν η ένωση με τους Σέρβους και η εκδίωξη των Τούρκων. Ακολούθως, μαζί με τον ρωσικό στόλο θα απελευθέρωναν και τα νησιά.
Έχοντας καταλήξει σε συμφωνία με τον Nαύαρχο, ξεκινά να προετοιμάζει πολεμική επιχείρηση, στην οποία γίνεται συντονιστής 550 ανδρών, με αποτέλεσμα τη νίκη του στο Νευροκόπι της Βουλγαρίας. Φτάνοντας στον Αίμο, για κακή του τύχη, δεν βρήκε ούτε Ρώσους, αλλά ούτε και Σέρβους. Εν αντιθέσει, βρέθηκε αντιμέτωπος με μια μεγάλη τουρκική δύναμη. Στις 12 Αυγούστου, η Ρωσία, μαζί με τη σύμμαχό της, Γαλλία, συνθηκολογεί με τους Τούρκους. Εξαιτίας της συμφωνίας, που είχε υπογραφεί, οι Ρώσοι είχαν ήδη υποχωρήσει, ενώ ο Νικοτσάρας, που αγνοούσε τα νέα δεδομένα, συνέχισε να προχωρά, προκειμένου να συναντήσει τον ρωσικό στόλο.
Φτάνοντας, λοιπόν, στα παράλια, βρέθηκε αντιμέτωπος με πολυάριθμα τουρκικά στρατεύματα, τα οποία με εντολή του Αλή Πασά κινούνταν εναντίον του. Λόγω της διασταύρωσής του με τουρκικές δυνάμεις, υποχρεώθηκε να οπισθοχωρήσει, φτάνοντας στη Ζίχνη και στη συνέχεια, με διαρκείς συγκρούσεις, προσπαθώντας να σπάσει τον τουρκικό κλοιό, φθάνει στη γέφυρα του Αγγίτη ποταμού, κοντά στο Πράβι, τη σημερινή Ελευθερούπολη της Καβάλας. Εκεί πολιορκείται για τρεις ημέρες από τον Πασά των Σερρών, Ισμαήλ Μπέη, με το ασκέρι του να αριθμεί 8.000 άνδρες και ο Νικοτσάρας να διαθέτει περίπου 450 και 120 Αλβανούς, οι οποίοι είχαν συμμαχήσει μαζί του. Μόλις οι τελευταίοι παραδόθηκαν, εξαναγκάστηκε σε έξοδο. Αν και αυτή ήταν επιτυχής, μόλις 60 κατάφεραν να διασωθούν, καταφεύγοντας με κόπο στη Σκιάθο και από εκεί στον Όλυμπο.
Ο Νικοτσάρας συνέχισε να αγωνίζεται τόσο σε ξηρά, όσο και σε θάλασσα. Ανακηρύχτηκε υπαρχηγός στη «Μαύρη Μοίρα», τον πειρατικό στόλο του Γιάννη Σταθά, ενώ, ταυτόχρονα, πραγματοποίησε αρκετές τελεσφόρες επιχειρήσεις εναντίον του τουρκικού στόλου σε Εύβοια και Μακεδονία. Στις ακτές του Λιτόχωρου, κατακερμάτισε υπέρτερες τουρκοσλαβικές δυνάμεις. Η μοίρα δεν ήθελε να λάβει μέρος στον Αγώνα του ’21, καθώς, αναχωρώντας για τα πλοία του, πυροβολήθηκε και τραυματίστηκε σοβαρά. Απεβίωσε στο πλοίο του και οδηγήθηκε στη Σκιάθο, όπου και ετάφη κοντά στη μονή της Ευαγγελίστριας. Εκεί υπάρχει και το επονομαζόμενο «Ρέμα του Νικοτσάρα».
Ο Νικοτσάρας αποτέλεσε μια ηγετική προσωπικότητα, έναν αποφασιστικό ήρωα, ο οποίος ήταν σε θέση, με την ευφυΐα, που τον διακατείχε, να λάβει σωστές αποφάσεις στις κρίσιμες στιγμές. Η σωματική του ρώμη του έδινε τη δυνατότητα να συμμετάσχει με θάρρος και ανδρεία στην οποιαδήποτε επιχείρηση είχε ως στόχο την ελευθερία των Ελλήνων και την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού.
Βιβλιογραφία
- Σάθας Κ. (1869), Τουρκοκρατούμενη Ελλάς, Αθήνα: Τυπογρ. Τέκνων Α. Κορομηλά
- Κασομούλης Ν. (1939), Ενθυμήματα στρατιωτικά της επαναστάσεως των Ελλήνων (1821-1833) τόμος Α΄. Αθήνα.
-
Βακαλόπουλος Ε. Α. (1992), Ιστορία της Μακεδονίας 1354–1833. Θεσσαλονίκη: Εκδ. Βάνιας
-
Αγιαννίδης Π. (2020) Της Πατρίδας μου η σημαία από την Αρχαιότητα έως σήμερα Αθήνα: Εκδ. Αλτερ Έγκο
