Της Σοφίας Χρηστακίδου,
Η Λιβερία βρίσκεται στα βορειοδυτικά της Αφρικής. Συνορεύει με τη Σιέρα Λεόνε, τη Γουινέα και την Ακτή Ελεφαντοστού, ενώ βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 5 εκατομμύρια περίπου και η επίσημη γλώσσα της είναι τα αγγλικά. Νόμισμά της είναι το λιβεριανό δολάριο, το οποίο εκδίδεται από την Κεντρική Τράπεζα της χώρας. Για κάποιο διάστημα το νόμισμα αυτό είχε προσδεθεί με το αμερικανικό δολάριο. Η διαφθορά, όμως, οδήγησε σε υπερβολικό πληθωρισμό και σε πολλές χρονικές περιόδους επέφερε οικονομική κρίση. Οι κάτοικοι της Λιβερίας χρησιμοποιούσαν αρκετά και το αμερικανικό δολάριο καθαυτό, καθότι το θεωρούσαν πιο αξιόπιστο από το τοπικό νόμισμα. Επίσης, λόγω των παλαιότερων δεσμών της χώρας με τις ΗΠΑ το αμερικανικό δολάριο φαινόταν πιο οικείο στους κατοίκους της χώρας. Η Λιβερία είναι μέλος της Αφρικανικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, της Διεθνούς Ένωσης Ατομικής Ενέργειας, των Ηνωμένων Εθνών, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου κ.ά.
Πρόκειται για ένα κράτος το οποίο ξεκίνησε ως οικισμός απελευθερωμένων έγχρωμων σκλάβων από τις ΗΠΑ. Πιο συγκεκριμένα, μετά τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών ενάντια στη Μεγάλη Βρετανία, ο αριθμός των ελεύθερων έγχρωμων ανθρώπων πολλαπλασιάστηκε. Οι κάτοχοι σκλάβων, λοιπόν, σκέφτηκαν ότι πολυάριθμοι ελεύθεροι μαύροι που υπήρχαν στις ΗΠΑ θα προκαλούσαν εξεγέρσεις και θα υποδαύλιζαν τα επαναστατικά αισθήματα των ανθρώπων που συνέχιζαν να βρίσκονται υπό καθεστώς σκλαβιάς. Από την άλλη, μεγάλη μερίδα των λευκών Αμερικανών (ανεξάρτητα από το αν είχαν στην κατοχή τους σκλάβους ή όχι) πίστευε ότι οι έγχρωμοι άνθρωποι είναι φυλετικά κατώτεροι και ως εκ τούτου η πλήρης ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία των ΗΠΑ δεν είναι ρεαλιστική. Υπήρχε, βέβαια, και μία σημαντική μερίδα ανθρώπων οι οποίοι πίστευαν ότι η αντιμετώπιση των λευκών προς τους έγχρωμους ανθρώπους δεν ήταν ηθική και δεν συμβάδιζε με τα κηρύγματα του Θεού. Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, δημιουργήθηκε το 1816 η Αμερικανική Εταιρεία Αποικισμού. Στόχος της Εταιρείας ήταν να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει τον επαναπατρισμό των ελεύθερων μαύρων στην Αφρικανική Ήπειρο. Είχε πολλούς υποστηρικτές από όλο το κοινωνικό φάσμα για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω. Ανάμεσα στους ανθρώπους που στήριζαν την Εταιρεία ήταν και ο Αβραάμ Λίνκολν. Ωστόσο, όταν η Λιβερία κήρυξε την ανεξαρτησία της το 1847, οι ΗΠΑ δεν την αναγνώρισαν αμέσως. Αυτό συνέβη το 1862.
Η νεότερη ιστορία της χώρας χαρακτηρίζεται επίσης από αναταραχές. Το 2003 το Κίνημα για τη Δημοκρατία στη Λιβερία (Movement for Democracy in Liberia/ MODEL) καθαίρεσε τον πρόεδρο Charles Taylor. Ο τελευταίος είχε κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου, καθώς και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Μετά τη σύγκρουση του 2003 εξορίστηκε στη Νιγηρία. Από εκεί και έπειτα άρχισαν να διενεργούνται πιο ελεύθερες εκλογές στη χώρα. Πλέον πρόεδρος της Λιβερίας είναι ο George Weah, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2018. Ήταν αρκετά διάσημος ποδοσφαιριστής παγκόσμιου βεληνεκούς και ασχολήθηκε με την πολιτική αμέσως μετά την απόσυρσή του από το ποδόσφαιρο. Προσπάθησε να κατακτήσει την προεδρία της χώρας άλλες δύο φορές χωρίς επιτυχία, μέχρι που τα κατάφερε τον Ιανουάριο του 2018.
Όσον αφορά την οικονομία της χώρας, μπορεί να πει κανείς ότι σε γενικές γραμμές υπάρχει μία σταθεροποίηση, αλλά η χώρα πρέπει να διανύσει πολύ δρόμο ακόμη προκειμένου να περάσει στην ανάπτυξη.
Πιο συγκεκριμένα, το παραπάνω διάγραμμα μας δείχνει γενικότερα μία ανοδική τάση του ΑΕΠ. Σε απόλυτους αριθμούς, όμως, το ΑΕΠ παραμένει χαμηλό, καθιστώντας τη Λιβερία μία από τις πιο φτωχές χώρες στον κόσμο. Βλέπουμε δύο απότομες κάμψεις στην πορεία του ΑΕΠ κατά το 2003 και το 2007, χωρίς αυτές ωστόσο να είναι μεγάλες. Το 2003 έλαβε χώρα η εξέγερση του MODEL και η καθαίρεση του προέδρου Charles Taylor, όπως αναφέρεται στις προηγούμενες παραγράφους. Λόγω τον πολιτικών αναταραχών, λοιπόν, είναι λογικό να υπάρξει κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Αντίστοιχα το 2007, σύμφωνα με την Έκθεση του Human Rights Watch για τη χρονιά εκείνη, υπήρξε μεγάλη έκπτωση των θεσμών σε όλο το φάσμα της πολιτείας και κυρίως στην αστυνομία. Η τελευταία πολλές φορές δεν ήταν κατάλληλα εξοπλισμένη προκειμένου να μπορέσει να επιλύσει τις συνεχώς αυξανόμενες ένοπλες ληστείες, τα βίαια εγκλήματα και τους βιασμούς. Υπήρχαν βασικές ελλείψεις σε δομές μεταφοράς και σε εγκληματολογικό εξοπλισμό. Επίσης πολλές φορές η ίδια η αστυνομία εμπλεκόταν σε αυτές τις υποθέσεις ή λάμβανε δωροδοκίες προκειμένου να μην αποκαλύψει τους ενόχους.
Όταν, λοιπόν, οι θεσμοί μίας οικονομίας υπολειτουργούν, οι νέες επενδύσεις παγώνουν (τόσο οι εγχώριες όσο και οι ΑΞΕ) με αποτέλεσμα να μειώνονται οι Ρυθμοί Ανάπτυξης μίας οικονομίας. Οι ήδη λειτουργούσες επιχειρήσεις αντίστοιχα δεν επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους. Όλα αυτά οδηγούν σε οικονομική στασιμότητα. Ευτυχώς τα παραπάνω επιλύθηκαν σχετικά γρήγορα και το ΑΕΠ συνέχισε να αυξάνεται τις επόμενες χρονιές.
Όπως βλέπουμε, όμως, από τους Ρυθμούς Ανάπτυξης, το ΑΕΠ αυξάνεται με πολύ μικρότερο ρυθμό από το 2013 και μετά. Εκείνη τη χρονιά έλαβε χώρα το ξέσπασμα της πανδημίας του Ebola. Αντίστοιχα για το 2020 προβλέπεται ότι οι Ρυθμοί Ανάπτυξης θα είναι αρνητικοί εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού.
Όσον αφορά τον πληθωρισμό, βρισκόταν πάντα σε υψηλά επίπεδα μεταξύ του 5% και του 10%. Στο παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε μία διόγκωση από το 2018 και μετά, ενώ προβλέπεται πτώση για το 2020. Η αύξηση του πληθωρισμού κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών δεν συνοδεύτηκε από αντίστοιχη αύξηση της παραγωγικότητας και είναι λογικό, καθότι δύσκολα μία χώρα θα μπορούσε να την αυξήσει κατά 20% με 30%. Αυτό, λοιπόν, είχε ως αποτέλεσμα να διαβρωθεί η αγοραστική δύναμη των πολιτών σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Ο λόγος που αυξήθηκε ο πληθωρισμός είναι η παράνομη τύπωση χρήματος από την Κεντρική Τράπεζα της Λιβερίας. Η τελευταία εκτύπωσε 16 δις λιβεριανού δολαρίου και τα εισήγαγε στην οικονομία την περίοδο 2016-2018!
Για να καταλάβουμε για ποιον λόγο η Κεντρική Τράπεζα της χώρας προέβη σε τέτοιες ενέργειες, θα πρέπει να εξετάσουμε και ένα άλλο μέγεθος: τον λόγο του Χρέους προς το ΑΕΠ. Στο παραπάνω διάγραμμα βλέπουμε ότι ο λόγος αυτός ακολουθεί πτωτική πορεία μέχρι και το 2014. Από εκεί και έπειτα αρχίζει να αυξάνεται με κάποιες διακυμάνσεις κατά το 2015 και το 2016. Γενικότερα, ο λόγος Χρέους προς ΑΕΠ της Λιβερίας είναι από τους πιο χαμηλούς που υπάρχουν. Πώς, λοιπόν, μία κυβέρνηση που έχει στη διάθεσή της ένα σχετικά μικρό ΑΕΠ μπορεί να χρηματοδοτήσει τον προϋπολογισμό της χωρίς να δανειστεί από το εξωτερικό; Η απάντηση είναι ο Εσωτερικός Δανεισμός. Σύμφωνα με αυτή την πρακτική, η Κεντρική Τράπεζα εκδίδει χρήμα μέχρι να «κλείσουν» οι τρύπες στον προϋπολογισμό της κυβέρνησης. Αν βέβαια τα χρήματα αυτά δεν επενδυθούν ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα της οικονομίας, όπως και συνέβη, τότε έχουμε αλόγιστη αύξηση του πληθωρισμού και δραματική μείωση της αγοραστικής δύναμης.
Επειδή η νομισματική πολιτική χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές ως πολιτικό εργαλείο αντί για οικονομικό-επιστημονικό προκειμένου κάποια συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα να εξασφαλίσουν την επανεκλογή τους, πλέον οι Κεντρικές Τράπεζες των ανεπτυγμένων χωρών είναι ανεξάρτητες από την Εκτελεστική Εξουσία και η ανεξαρτησία τους προστατεύεται από τον νόμο. Αν μάλιστα κάποιο πολιτικό πρόσωπο επέμβει στη χάραξη της νομισματικής πολιτικής, τιμωρείται πάραυτα. Προφανώς, κάτι τέτοιο δεν ισχύει στην περίπτωση της Λιβερίας, όπου η Κεντρική Τράπεζα έχει γίνει απλά ένα μέσο επίτευξης των σκοπών των πολιτικών προσώπων.
Κλείνοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κύριος παράγοντας που παρεμποδίζει την ανάπτυξη στη Λιβερία είναι η διαφθορά. Οι ένοπλες συγκρούσεις δεν έχουν εκλείψει από την ιστορία της, όπως και στις περισσότερες αφρικανικές χώρες φυσικά. Η διαφθορά, όμως, υπονομεύει με διαφορά όλους τους τομείς της πολιτείας και κατά συνέπεια της οικονομίας. Για να εξασφαλιστεί, λοιπόν, η ανάπτυξη στη χώρα θα πρέπει πρώτα να θεμελιωθεί η σωστή λειτουργία των θεσμών και η απονομή δικαιοσύνης. Επιπλέον, θα πρέπει η οικονομική και η νομισματική πολιτική να ασκούνται από επιστημονικό προσωπικό και όχι να εξυπηρετούν τα συμφέροντα της εκάστοτε κυβέρνησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- John Hopkins University Studies, Education, History and Politics, Chapter X, History of Liberia, J.H.T. McPherson Ph.D., Retrieved from here
- A brief history of Liberia, Peter Dennis, The International Center for Transitional Justice, Retrieved from here
- Those without history: Recaptured Africans, American free blacks, and the US-Liberia connection, Jacob Koehler, Senior Honors Thesis, History, University of North Carolina at Chapel Hill, April 30, 2020, Retrieved from here
- Human Rights Watch, Liberia Events of 2007, Retrieved from here
- Determinants of Inflation in Liberia: An Econometric Analysis Using ARDL Bounds Testing Approach, Roosevelt S. Prowd, Department of Economics, College of Business and Public Administration, University of Liberia; Capitol Hill, Monrovia, Liberia, Retrieved from here
