Της Τερψιχόρης Κουδούνα,
Η πιο ζεστή, όμορφη και λαμπερή περίοδος της χρονιάς πλησιάζει… Τα Χριστούγεννα είναι ευρέως διαδεδομένα και, όντας άρρηκτα συνδεδεμένα με την Πρωτοχρονιά, γιορτάζονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη, μοιράζοντας δισεκατομμύρια χαμόγελα. Είναι εκείνες οι μέρες που επιζητάμε να περνούμε με την οικογένεια και που με αγαπημένα πρόσωπα και φίλους ανεξαρτήτως ηλικίας μικραίνουμε, παίζουμε, γελάμε, ανταλλάσσουμε δώρα και γλυκές εμπειρίες. Μία απλή βόλτα στην πόλη, υπό συνθήκες κανονικότητας, αρκεί για να πάρουμε μία γεύση και μυρωδιά Χριστουγέννων, καθώς στολισμένα μαγαζιά και δρόμοι ζωγραφίζουν το τοπίο και ζεσταίνουν τις καρδιές μας δίχως λογική εξήγηση πολύ πριν από την ημέρα εορτασμού της «γέννησης του Χριστού», αλλά και της αλλαγής του χρόνου.
Χαρούμενα παιδικά πρόσωπα στολίζουν τα σχολεία με κατασκευές και ελπίδα, οι θέσεις εργασίας αυξάνονται, αλλά και οι εργαζόμενοι λαμβάνουν καλύτερες ποσοτικά απολαβές, οι χώροι γεμίζουν με χρώμα και αισιοδοξία, ενώ οι άνθρωποι προετοιμάζονται υλικά και ψυχολογικά για τη «most wonderful time of the year». Τραγούδια εποχής, διαχρονικά, ταινίες και βιβλία, θέατρα, όπερες, κινηματογράφος και κάθε είδους έκφραση κορυφώνονται κατά την περίοδο των εορτών σαν κύμα ελπίδας.
Ιεραρχικά αλλά και αντικειμενικά, πρόκειται για μία περίοδο γευστικής, οικονομικής και ιδιαίτερης ψυχικής ιεροτελεστίας. Το στοιχείο που προσδίδει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον αλλά και δημιουργεί εξαίρετο ενθουσιασμό είναι τα πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους έθιμα τόσο ανά περιοχές όσο και ανά χώρες ολόκληρες, με προαπαιτούμενη οργάνωση έως και μηνών. Το διαφοροποιό στοιχείο αλλά και το σημείο έλξης είναι η μεγάλη ποικιλομορφία με την οποία είναι δυνατόν να παρουσιαστεί ένα έθιμο, με ένα μόνο στοιχείο να αλλάζει το σύνολο της εικόνας.
Η Ευρώπη, ως επί το πλείστον, θα έλεγε κανείς πως απαρτίζεται από χώρες του «φωτός» και του «ρομαντισμού» εις διπλούν κατά την ανωτέρω εορταστική περίοδο. Ταξιδεύοντας στη Μεγάλη Βρετανία και συναντώντας κανείς τον στολισμό από γκι αλλά και τα τζάκια από όμορφα φωτεινά κόκκινα Αλεξανδρινά, που σύμφωνα με το έθιμο κάτω από αυτά πρέπει να ανταλλάξει φιλιά με αγαπημένα πρόσωπα, θα γευτεί τη γαλοπούλα ή μπιφτέκια στο εορταστικό τραπέζι, δίχως να παραλείψει τη χριστουγεννιάτικη πουτίγκα που προσφέρει «τύχη».
Η είσοδός του στο Βέλγιο θα του καταστήσει σαφές ότι πλησιάζουν τα Χριστούγεννα από την οργάνωση (υπαίθριων) παραστάσεων, τις καλλιτεχνικές σκηνές έως και τις λιτανείες από τη Θεία Γέννηση και τις κρεμασμένες κάλτσες των παιδιών, που θα περιμένουν τον Sinterklaas -τον αντίστοιχο Άι Βασίλη- να τους μοιράσει τα δώρα τους.
Στην όμορφη Γαλλία, οι μέρες των Χριστουγέννων είναι παραδόξως άκρως οικογενειακές. Τα δώρα μοιράζονται από τον Pere Noel, τον Άι Βασίλη της Γαλλίας, στις 24 Δεκέμβρη, οπότε και το τραπέζι περιλαμβάνει θαλασσινά, ενώ στις 25 (ημέρα εργάσιμη) αποτελείται από γαλοπούλα, ενώ τα κόκκινα στολίδια – Αλεξανδριανά – δεν απουσιάζουν από τη διακόσμηση καθ’ όλη την εορταστική περίοδο.
Η Γερμανία με τα λαχταριστά κέικ και τα μπισκότα, που δίνουν ενέργεια στον κόσμο να ξεκινά τα ψώνια του από το πρώτο Σαββατοκύριακο του Δεκέμβρη, θεωρεί τα Χριστούγεννα ως κάτι μοναδικό μα και φοβερά σημαντικό γεγονός. Ο Ζαντ Νικολάους -αντίστοιχος Άι Βασίλης- προσφέρει, σύμφωνα με τον λαό, δώρα στα καλά παιδιά, ενώ στα πιο άτακτα μια βέργα… Οι Γερμανοί στολίζουν το σπίτι τους με λαμπάκια και έλατα, παράλληλα με την ύπαρξη του Adventskranz, του κηροπήγιου που αποτελείται από τέσσερα κλαδιά ελιάς με σκοπό να σχηματίζει ένα στεφάνι, το οποίο κορυφώνουν τέσσερα κεριά που ανάβονται κάθε Κυριακή, μετρώντας αντίστροφα από τη μέρα των Χριστουγέννων. Η Γερμανία παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία στα χριστουγεννιάτικα έθιμά της, ξεκινώντας από πολύ μικρά, όπως θεατρικές παραστάσεις στα σχολεία αλλά και την ανταλλαγή δώρων, με το καινοτόμο έθιμο του Wichteln, οπότε και τα παιδιά και κάθε άλλη κοινωνική ομάδα αφήνουν τα δώρα κάτω από το δέντρο τυλιγμένα και το κάθε παιδί που περνά παίρνει και ένα δώρο τυχαία. Ακόμη, το Adventskalendar, όπως φαίνεται, προέρχεται και αυτό από τη Γερμανία, όπου τα 24 πορτάκια καθημερινά ανοίγουν, προσφέροντας κάποιο γλυκό ή δώρο, ενώ από την εποχή του Λούθηρου ξεκίνησε ο Christmann. Το δέντρο στολίζεται την παραμονή Χριστουγέννων και από το τραπέζι δεν λείπουν η πέστροφα, ο κυπρίνος, η ψητή χήνα, αλλά και το κόκκινο λάχανο. Τέλος, από τις 26 Δεκεμβρίου έως και τις 7 Ιανουαρίου, 3 παιδάκια ντυμένα μάγοι (σαν να είναι από τη Βηθλεέμ) πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και τους προσφέρονται γλυκά ή χρήματα για έρανο και τα ίδια κάνουν μικρά γκράφιτι για γούρι.
Στη Δανία, όπως και στη Γερμανία, οι γυναίκες φτιάχνουν μόνες τους το Αλεξανδριανό στεφάνι αλλά και χειροποίητα στολίδια, ενώ δεν απουσιάζουν τα καλικαντζαράκια “Julenisser”. Η πίτα των Δανέζων είναι το γλυκό μέσα στο οποίο κρύβεται ένα μεγάλο αμύγδαλο, ο κάτοχος του οποίου δικαιούται «το δώρο του αμυγδάλου». Τέλος, ιδιαίτερα χαρούμενα κάνει τα παιδιά ένα έθιμο κατά το οποίο κάθε παιδί έχει ένα δικό του κερί και χωρίζεται σε 24 οριζόντιες γραμμές, με αποτέλεσμα κάθε μέρα να καίγεται ανάλογα, μέχρι αισίως να φθάσει η ημέρα των Χριστουγέννων.
Στην Ισπανία, στη Nochebuena -παραμονή Χριστουγέννων- μαζεύεται η οικογένεια και ανήμερα ακολουθεί η Λειτουργία των Χριστουγέννων, με την τοπική κουζίνα και τα Αλεξανδριανά. Ακολουθεί μία παράδοση δώρων από ανθρώπους ντυμένους μάγους (Cabalgata de Reyes) που ολοκληρώνεται στις 6 Ιανουαρίου, στα Θεοφάνια.
Στην Ιταλία, από τις 8 Δεκεμβρίου έως τις 6 Ιανουαρίου, ανελλιπώς γιορτάζονται τα Χριστούγεννα. Καθόλου δεν διαφέρει ο στολισμός της και οι αισθητικές επιλογές της με αυτές της Ελλάδας, με τη διαφορά ότι εορτάζεται η Befana μεταξύ 5 και 6 Ιανουαρίου, μοιράζοντας γλυκά στα φρόνιμα παιδιά και κάρβουνα στα άτακτα. Τον Φραγκίσκο της Ασίζης θυμίζει η Φάτνη της Γεννήσεως από τις 8 Δεκέμβρη.
Βορειότερα, η Νορβηγία με τα σκανδιναβικά Jul (Χριστούγεννα) και τον Julissen -τον Νορβηγό Άι Βασίλη-, που κουβαλά τα δώρα από τη Λαπωνία και που στο παρελθόν το εορταστικό τραπέζι της αποτελούνταν από εξήντα διαφορετικά φαγητά.
Η παραμυθένια Τσεχία απολαμβάνει την περίοδο των Χριστουγέννων από τις 4 Δεκέμβρη, οπότε και γιορτάζεται η Αγία Βαρβάρα, για τον διωγμό των Χριστιανών. Επίσης, κλαδιά κερασιάς μοιράζονται παντού και παραμένουν μέχρι την ημέρα των Χριστουγέννων και, αν έχουν ανθίσει, προμηνύεται καλός οιωνός για την επόμενη χρονιά. Αλεξανδρινά μέσα σε καλάθια για άλλη μία φορά στολίζουν το τοπίο.
Η Ελβετία έχει μεν ποικίλα παραδοσιακά και πολλά έθιμα, έχει όμως δε και τον «Samichlaus», όμοιος του Αγίου Νικολάου, ενώ πολλά της έθιμα συναντώνται και στην Ελλάδα…
Η Ελλάδα μας στο εορτολόγιό της αναβιβάζει την περίοδο των Χριστουγέννων και του Πάσχα ως τις μεγαλύτερες Χριστιανικές εορτές. Παιδιά με τρίγωνα τραγουδούν τα κάλαντα από πόρτα σε πόρτα και αμείβονται με αγάπη, γλυκά και χρήματα και ο Άγιος Βασίλης καραδοκεί στις 24 Δεκέμβρη για κάποιους και στις 31 για άλλους τη νύχτα. Το εορταστικό τραπέζι επιβάλλεται τετράκις, ενώ τα δώρα δεν παύουν να ανταλλάσσονται, η γαλοπούλα ψήνεται, η ατμόσφαιρα γεμίζει από θαλπωρή, κεριά, δέντρα και καραβάκια στολισμένα… Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα, πολλά είναι τα έθιμα που θα συναντήσει κανείς ανά περιοχές.
Κλείνοντας, μέσα σε όλα αυτά τα έθιμα και τις συνήθειες, μεγαλύτερη ένδειξη πίστης και σεβασμού σε κάτι ανώτερο είναι η ανθρωπιά μας, ο τρόπος συμπεριφοράς μας, η αυτοβελτίωση και η ευαισθησία μας. Ας μην ξεχνάμε λοιπόν άπορες οικογένειες, ιδρύματα που ζητούν πόρους, παιδιά που αξιώνουν ολική ανατροφή… όχι μόνο τώρα, πάντα!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χριστουγεννιάτικα έθιμα σε δέκα χώρες της Ευρώπης. Διαθέσιμο εδώ
- Ήθη κι έθιμα Χριστουγέννων στις χώρες της Ευρώπης. Διαθέσιμο εδώ
- Ήθη & έθιμα των Χριστουγέννων στην Ευρώπη. Διαθέσιμο εδώ
