Της Γεωργίας Βέλμαχου,
Αν και τα βιντεοπαιχνίδια έχουν κατηγορηθεί, ουκ ολίγες φορές, από γονείς, εκπαιδευτικούς και επιστήμονες για την κακή επιρροή και τον εθισμό που επιφέρει η πολύωρη ενασχόληση των παιδιών με αυτά, δεν αμφισβητείται και η προσφορά τους. Παρόλο που ο αντίκτυπος των βιντεοπαιχνιδιών δημιούργησε σύγχυση στους μελετητές, σήμερα υπάρχουν στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη θετική επίδραση αυτών στη μείωση συμπτωμάτων της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ). Τι είναι, όμως, η ΔΕΠ-Υ; Ποια τα συμπτώματα; Ποια είναι η αιτιοπαθογένεια της; Και πως αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Η ΔΕΠ-Υ είναι μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής ηλικίας με εμφάνιση, κυρίως, σε παιδιά μεταξύ 3 και 7 ετών. Τα ποσοστά που προσβάλει είναι 5-7% του μαθητικού πληθυσμού και συνήθως, συνοδεύει το άτομο και μετά την ενηλικίωσή του. Τα συμπτώματα της διαταραχής είναι η απροσεξία, η υπερκινητικότητα/παρορμητικότητα και γίνονται αντιληπτά κατά την έναρξη της σχολικής περιόδου του παιδιού. Η διαταραχή εκδηλώνεται με τρείς τύπους, οι οποίοι είναι οι εξής: η ΔΕΠ-Υ με κύριο χαρακτηριστικό την ελλειμματική προσοχή, η ΔΕΠ-Υ με κύριο χαρακτηριστικό την υπερκινητικότητα και την παρορμητικότητα, και ο συνδυαστικός τύπος, όπου τα παιδιά φαίνεται να μην μπορούν να εστιάζουν την προσοχή τους, αλλά να είναι ταυτόχρονα υπερκινητικά και παρορμητικά. Για την σωστή διάγνωση πρέπει το παιδί να επιμείνει τουλάχιστον για έξι μήνες σε κάποια από τις παραπάνω μορφές συμπτωμάτων και να παρατηρείται, σε βαθμό δυσπροσαρμοστικό, έκπτωση στις κοινωνικές, ακαδημαϊκές/επαγγελματικές του δραστηριότητες.
Πολλοί νομίζουν πως η ΔΕΠ-Υ είναι συχνότερη στα αγόρια. Οι ειδικοί, όμως, επισημαίνουν ότι είναι περίπου η ίδια και στα δυο φύλα με τη μόνη διαφορά πως τα κορίτσια μπορούν και διαχειρίζονται καλύτερα την διαταραχή τους και την υπερκινητικότητά τους, με αποτέλεσμα να αργεί να γίνει η διάγνωση. Όσον αφορά τα αίτια εμφάνισης της διαταραχής, αυτά ποικίλουν. Το 76% των παιδιών με ΔΕΠ-Υ έχουν κληρονομήσει την διαταραχή από κάποιον συγγενή, φανερώνοντας μια πιθανή γενετική αιτιολογία. Μελέτες, βέβαια, έχουν δείξει πως οι παράγοντες μπορεί να είναι νευροβιολογικοί και περιβαλλοντικοί. Μέχρι σήμερα δεν έχουν εντοπιστεί οι ακριβείς λόγοι εμφάνισής της διαταραχής, όμως η γρήγορη και σωστή διάγνωση μπορεί να συμβάλλει στη αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή της.
Η εξέλιξη της επιστήμης, με τη πάροδο των χρόνων, φαίνεται να ανοίγει όλο και περισσότερους δρόμους που έρχονται πιο κοντά στην αποδοτικότερη θεραπεία των συμπτωμάτων. Παραδοσιακά, οι γονείς απευθύνονταν σε εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, γνωστικούς-συμπεριφορικούς ψυχοθεραπευτές και παιδοψυχίατρους για να θεραπεύσουν τα παιδιά τους. Ακόμα και οι ίδιοι έκαναν συμβουλευτική για γονείς, για να μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση και να την αποδεχτούν. Σε συνδυασμό με τα παραπάνω, αν και εφόσον η κατάσταση της διαταραχής του παιδιού το επέβαλε, χορηγούταν και φαρμακευτική αγωγή. Το πρώτο μη-διεγερτικό που εγκρίθηκε για ΔΕΠ-Υ είναι η ατομοξετίνη (Strattera), η οποία αύξανε τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών. Ωστόσο, η απλή δοσολογία είχε σημαντικές επιπτώσεις στο άτομο, κάποιες από αυτές είναι: η μειωμένη όρεξη, ηπατικές βλάβες, ίκτερο, αυτοκτονικός ιδεασμός και μεταβολές στην συμπεριφορά και τα συναισθήματα.
Οι ερευνητές για πολλά χρόνια προσπαθούσαν να βρουν εναλλακτικές θεραπείες, με λιγότερες παρενέργειες και περιορισμούς από ότι οι φαρμακευτικές αγωγές. Κι όμως, οι προσπάθειες απέδωσαν καρπούς. Η Akili Interactive, με έδρα την Βοστώνη, είναι η υπεύθυνη εταιρία ψηφιακής ιατρικής που φέρνει στον κόσμο το EndeavouRX, το πρώτο συνταγογραφούμενο βιντεοπαιχνίδι που εγκρίθηκε από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. Η Akili χρειάστηκε επτά ολόκληρα χρόνια και ακατάπαυστες, κλινικές δοκιμές σε πάνω από 600 παιδιά για να φτάσει στην έγκριση της συνταγογράφησης του βιντεοπαιχνιδιού. Η εταιρία ψηφιακής ιατρικής παρατήρησε πως το 1/3 των παιδιών που έλαβαν την θεραπεία με το παιχνίδι για ένα μήνα, πέντε μέρες της εβδομάδας, από 25 λεπτά τη φορά, «δεν είχε πλέον μετρήσιμο έλλειμμα προσοχής σε τουλάχιστον μια μέτρηση αντικειμενικής προσοχής», ενώ τονίζουν πως οι βελτιώσεις διατηρήθηκαν για πάνω από ένα μήνα μετά τη θεραπεία.
Στο EndeavouRX, οι παίκτες αποφεύγοντας τα εμπόδια και μαζεύοντας στόχους, υπό την καθοδήγηση εξωγήινων που πετάνε γύρω τους με ιπτάμενους δίσκους, θεραπεύουν ευχάριστα τη διαταραχή τους. Αυτό γίνεται γύρω από παγωμένα τοπία ή ποτάμια λάβας. Το παιχνίδι καταγράφει την επίδοση του παιδιού κάθε φορά, για να παρακολουθούν οι φροντιστές την πρόοδο του. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το παιχνίδι δημιουργεί μια νευροανάδραση η οποία συνυπάρχει με την ικανότητα προσοχής. Ωστόσο, οι συχνές παρενέργειες που έχει αυτή η μέθοδος θεραπείας είναι η απογοήτευση και ο πονοκέφαλος. Η συνταγογράφηση της θεραπείας θα γίνεται σε παιδιά 8 έως 12 ετών, ενώ η Akili δεν έχει ανακοινώσει ακόμη την ημερομηνία κυκλοφορίας του βιντεοπαιχνιδιού, όμως, αυτό θα αφορά συμπληρωματική μέθοδο, πλαισιώνοντας άλλες θεραπείες.
Είναι αδιαμφησβήτητο πως το βιντεοπαιχνίδι, σε αντίθεση με την φαρμακευτική αγωγή, έχει πολύ λιγότερες ανεπιθύμητες παρενέργειες. Η κίνηση από την εταιρία ψηφιακής ιατρικής είναι πρωτοποριακή και πολλά υποσχόμενη για το μέλλον. Οι έρευνες, αν και σε εμβρυικό στάδιο, έχουν ραγδαίες εξελίξεις. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, λοιπόν, μπορεί να έχουν δυσκολίες στον αυτοέλεγχο, να μιλάνε πολύ, να διακόπτουν, να είναι υπερδραστήρια και να μην ακούν τι τους λένε οι άλλοι, όμως πρέπει να τα κατανοήσεις, να τα αποδεχτείς και να τα βοηθήσεις πρώτα εσύ που είσαι γονιός, έπειτα εσύ που είσαι εκπαιδευτικός και τέλος όλοι εσείς που είστε μέλη της κοινωνίας. Άλλωστε, δεν μπορούμε να είμαστε όλοι ίδιοι. Ε και τι έγινε πειράζει; ΔΕΠ-Υράζει!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- American Psychiatric Association, Διαγνωστικά Κριτήρια από DSM-5, 2015 Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, ΜΕΡΟΣ ΙΙ Νευροαναπτυξιακές Διαταραχές- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας
- Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), «Τι είναι ΔΕΠΥ;», www.adhdhellas.org, διαθέσιμο εδώ
- Δήμητρα Διορίτου, Παιδοψυχίατρος, «ΔΕΠ (Υ). Φαρμακευτική αγωγή των παιδιών με ΔΕΠΥ», paidiatros.com, διαθέσιμο εδώ
- Εύη Τσιριγωτάκη, 2020, «ΗΠΑ: Συνταγογραφήθηκε το πρώτο βιντεοπαιχνίδι για παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής», ert.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αγγελική Λάλου, 2020, «Ένα βιντεοπαιχνίδι πήρε έγκριση ως θεραπεία για παιδιά με ΔΕΠ-Υ», www.childit.gr, διαθέσιμο εδώ
