Της Σοφίας Σιδερίδου,
Κάποια στιγμή στο παρελθόν, με αφορμή κυρίως πολιτικές συζητήσεις, είχα σκεφτεί ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που αγαπά τα οξύμωρα σχήματα. Άλλα λέμε προεκλογικά, άλλα κάνουμε μετεκλογικά. Άλλα πιστεύουμε ως υποψήφιοι και άλλα ως εκλεγμένοι. Ψηφίζεται «όχι», γίνεται «ναι». Και πολλά ακόμα πηγαίνοντας πίσω στο χρόνο. Πριν λίγες μέρες έμαθα για μια ακόμα οξύμωρη πρωτοτυπία της χώρας μας, που αφορά την εκπαίδευση, η οποία πολλάκις έχει γίνει έρμαιο πολιτικών επιλογών. Κι αν έχει γίνει έρμαιο η γενικότερη εκπαίδευση μία φορά, η διαπολιτισμική εκπαίδευση έχει γίνει 10!
Η Ελλάδα αποτελεί τα τελευταία χρόνια μια χώρα υποδοχής ενός τεράστιου αριθμού προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι συνθέτουν ένα κομμάτι της χώρας που δεν μπορεί να μείνει αρρύθμιστο. Οι ανήλικοι ή και ενήλικοι αλλοδαποί μαθητές δεν μπορούν αυτομάτως να μπουν σε μια οποιαδήποτε τάξη! Χρειάζονται ορισμένες ιδιαίτερες συνθήκες, έτσι ώστε να γίνουν σεβαστές οι γλωσσικές διαφοροποιήσεις και να αξιοποιηθούν οι θρησκευτικές και πολιτισμικές τους καταβολές. Πρόκειται για ομάδες με ξεχωριστές εκπαιδευτικές ανάγκες, που χρειάζονται κοντά τους ανθρώπους που μπορούν να χειριστούν το πιο απλό, όπως ότι αυτά τα παιδιά θα ανοίξουν το βιβλίο από την αντίθετη πλευρά, αλλά και το πιο σύνθετο, φέρνοντας τα ένα βήμα πιο κοντά στην ουσιαστική τους μόρφωση και ενσωμάτωση.
Αρχικά, η Ελλάδα σύμφωνα με το νόμο 4540/2018 προβλέπει την πρόσβαση των ανήλικων πολιτών τρίτων χωρών στην δημόσια εκπαίδευση κατά την παραμονή τους στη χώρα, και τα τελευταία χρόνια έχει προνοήσει για την δημιουργία διαπολιτισμικών σχολείων, ΔΥΕΠ (Δομές Υποδοχής και Εκπαίδευσης Προσφύγων) και ΖΕΠ (Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας-τάξεις υποδοχής). Παράλληλα, τα Πανεπιστήμια της προσφέρουν αρκετά μεταπτυχιακά και προγράμματα επιμόρφωσης στην διαπολιτισμική εκπαίδευση, δηλώντας την σημασία ύπαρξης εκπαιδευτικών που ξέρουν να προσεγγίσουν τις επικοινωνιακές ανάγκες αυτών των παιδιών.
Και κάπου εδώ είναι η στιγμή που έχεις καταφέρει σχεδόν να χτίσεις το κάστρο στην παραλία και ξαφνικά το κλωτσάς. Σε μια χώρα που υπάρχουν όλα τα παραπάνω, λοιπόν, οι εκπαιδευτικοί με εξειδικευμένες γνώσεις και την διάθεση να ασχοληθούν με τις ιδιαιτερότητες αυτών των παιδιών σβήνονται από το χάρτη, και τις δομές αυτές στελεχώνουν κανονικά δάσκαλοι και καθηγητές της γενικής εκπαίδευσης. Κι αν θεωρούμε αυτονόητο ότι στα ειδικά σχολεία θα προτιμηθούν εκπαιδευτικοί με τις ανάλογες γνώσεις και τα παιδιά αυτά θα λάβουν την ιδιαίτερη προσοχή που αξίζουν και τους αναλογεί, όσον αφορά την διαπολιτισμική εκπαίδευση καμία ανάλογη σκέψη δεν υπάρχει. Έχει, άραγε, να κάνει με τους εκπαιδευτικούς ή με τους μαθητές; Όπως και να ‘χει, το αποτέλεσμα είναι ένα. Τα πτυχία απλώς σκονίζονται, όλοι οι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται και τα παιδιά υποφέρουν.
Η όλη κατάσταση μου θυμίζει το επιτραπέζιο γκρινιάρη. Κάνεις 10 βήματα μπροστά και τελικά στο ενδέκατο παίρνεις τη σκάλα που σε πάει πίσω 15 βήματα. Γιατί το τελευταίο που χρειάζονται αυτά τα παιδιά είναι να νιώσουν ακόμα πιο άσχημα, με έναν δάσκαλο γενικής που δικαίως δεν ξέρει να διαχειριστεί τις επικοινωνιακές δυσκολίες του παιδιού, την διαφορετική κουλτούρα του και ό,τι άλλο αυτό κουβαλάει μέσα του. Με έναν δάσκαλο που το Υπουργείο ξαφνικά τον βάζει σε έναν χώρο όπου δεν έχει εκπαιδευτεί για να ανήκει, αναγκάζοντάς τον σε πειραματισμούς. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν την ελληνική ως μητρική τους γλώσσα και ένας δάσκαλος που δεν ξέρει να χειριστεί την κατάσταση, μπορεί εξίσου να πάθει και να κάνει μεγάλο κακό!
Οι πειραματισμοί, ακόμα και μιας κυβέρνησης, είναι πολλές φορές δικαιολογημένοι. Αλλά αυτό σε συνθήκες πρωτόγνωρες και άλυτες ακόμα. Όταν, όμως, εσύ ο ίδιος έχεις βρει τη λύση, εκπαιδεύοντας ανθρώπους και δημιουργώντας δομές, το να την αγνοείς και να συνεχίζεις τις παλιές, μη αποτελεσματικές πρακτικές, νομίζω λέγεται ανευθυνότητα.
Άραγε, αντιλαμβάνεται κανείς ότι μακροπρόθεσμα αυτό μπορεί να αποβεί δύσκολο ίσως και επικίνδυνο, όταν τα συγκεκριμένα παιδιά γίνουν ενήλικες σε μια χώρα που δεν τα δίδαξε καταλλήλως; Άραγε, αν αντί για εκπαίδευση ήταν ένα ακανθώδες ζήτημα υγείας, θα μιλούσαμε για τέτοιου είδους πειραματισμούς;
Όταν ένα πρόβλημα κάνεις ότι δεν το βλέπεις, δεν σημαίνει ότι παύει και να υπάρχει. Όσο και αν αυτά τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως αόρατα, μπορείτε κάνοντας μια βόλτα σε μερικές γειτονιές, να συνειδητοποιήσετε ότι είναι παραπάνω από ορατά.
Ευτυχώς, όμως, η ιστορία δεν τελειώνει απλώς έτσι, και ένα σώμα εκπαιδευτικών έχει φροντίσει ώστε τα πράγματα να μη αφεθούν απλώς στην τύχη τους. Εκπαιδευτικοί της διαπολιτισμικής συσπειρώθηκαν από το Σεπτέμβριο και μέσω της εξωδικαστικής οδού διεκδικούν το αυτονόητο, να αξιοποιηθεί το πτυχίο τους, οι εξειδικευμένες γνώσεις τους, αλλά πάνω από όλα να αναδειχθεί το δικαίωμα αυτών των παιδιών στην ουσιαστική μόρφωση. Οι δομές που το ίδιο το κράτος έχει δημιουργήσει χρειάζονται ανθρώπους που ξέρουν να τις χειριστούν, και είναι η στιγμή να καταρτιστεί ένας διακριτός πίνακας διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, με εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς. Αν σταματήσουμε να βλέπουμε κοντόφθαλμα, ίσως και να αντιληφθούμε ότι δεν μιλάμε για κάποια απαίτηση, αλλά για απλή λογική!
ΥΓ: Ευχαριστώ θερμά τις εκπαιδευτικούς διαπολιτισμικής εκπαίδευσης Αναστασία Κουκίδου, Κατερίνα Παρτσαλάκη για τις χρήσιμες πληροφορίες και την Πασχαλιά Τσολάκη για την πολύτιμη βοήθεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- «Έχουμε πραγματική διαπολιτισμική εκπαίδευση στην Ελλάδα;», Inside Story, διαθέσιμο εδώ
