Του Δημήτρη Τόλια,
Μέσα στην βύθιση της προσωρινότητας που προστάζει η πανδημία, πριν λίγες εβδομάδες, εμφανίστηκε ένας πυλώνας ο οποίος αναμένεται να στηρίξει το πολιτικό «αύριο». Εδώ και έναν χρόνο σχεδόν, η λέξη «κορωνοϊός» έχει ακουστεί πιο πολλές φορές από την λέξη «ανάπτυξη» από τα χείλη των αξιωματούχων της ελληνικής κυβέρνησης. Είναι ένα δείγμα του πόσο η πραγματικότητα του ιού έχει περιλάβει σε μια παρένθεση το διάστημα από τα πρώτα κακά μαντάτα της Γιουχάν μέχρι την ημέρα (ελπίζω κοντινή) που ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού θα έχει εμβολιαστεί. Μια παρένθεση προσωρινότητας, η οποία επιτάσσει το πάγωμα κάθε μακροπρόθεσμου σχεδίου στήνοντας ένα όλο και θολότερο πέπλο άγνοιας για την επόμενη ημέρα.
Οι πολιτικές συνέπειες της κατάστασης αυτής είναι η παρεκτροπή από το κυβερνητικό πρόγραμμα σε μια ατζέντα ειδικής περίστασης. Η κυβέρνηση αντιδρά στα ερεθίσματα μιας άγνωστης πραγματικότητας, η αντιπολίτευση αντιδρά στην αντίδραση και έτσι κυλά ο παράλληλος κύκλος πολιτικής-πολιτικών τον τελευταίο χρόνο. Έχει χαθεί η ενεργή ατζέντα, η δράση αντί της αντίδρασης και το πολιτικό σύστημα «χορεύει» στους ρυθμούς της πανδημίας στην προσωρινή σκηνή. Όμως, όπως ανέφερα παραπάνω -και αυτό θα πραγματευτεί- το άρθρο, σιγά σιγά, με το στάδιο του εμβολιασμού να πλησιάζει, έχουμε ένα σημαντικό δείγμα του αύριο.
Στις 25 Νοεμβρίου ο αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών Θ. Σκυλακάκης, ανάρτησε το κείμενο των στρατηγικών κατευθύνσεων του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, θέτοντας το κείμενο προς δημόσια διαβούλευση. Πρόκειται για ένα σχέδιο που χαρτογραφεί την κυβερνητική ατζέντα της επόμενης -μετά την πανδημία- ημέρας. Επάνω σε αυτό θα κουμπώσουν οι επόμενες δράσεις-εκροές της κυβέρνησης και με αυτές θα (επαν)οικοδομηθεί ο πολιτικός ανταγωνισμός. Με μια πρώτη ματιά φαίνεται πως στα ζητήματα αυτά θα εκφραστούν πολιτικές-ιδεολογικές τομές, καθώς και ενδεχόμενες διακομματικές συναινέσεις που θα αναδιαμορφώσουν το πολιτικό σύστημα και θα προκαλέσουν μεταβολές στην σύνθεση των κομμάτων.
Το σχέδιο περιλαμβάνει τέσσερεις πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις και τον θεσμικό μετασχηματισμό ως προϋπόθεση, επάνω στον οποίο θα στηριχθούν οι άλλοι τρείς. Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή. Και εδώ ερχόμαστε στην νέα εποχή: Ο τρίτος πυλώνας αφορά τον ψηφιακό μετασχηματισμό και ο τέταρτος το περιβάλλον. Ο πρώτος και ο δεύτερος πυλώνας αναμένεται να αναδείξουν τα μεγαλύτερα χάσματα μεταξύ των κομμάτων. Ο τρίτος και ο τέταρτος ωστόσο, λόγω του επιτακτικού τους χαρακτήρα, ενδέχεται να στρώσουν ένα έδαφος συναίνεσης των τολμηρών.
Ο άξονας των θεσμικών μεταρρυθμίσεων περιλαμβάνει στόχους όπως η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου, μεγάλες αλλαγές στις συναλλαγές, κωδικοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας, ενοποίηση των διαδικασιών στο εμπόριο με τις αρχές του δημοσίου και ενίσχυση της διαφάνειας. Το σχέδιο αναφέρεται ακόμη σε μεγάλες αλλαγές στην δικαιοσύνη, στον πολιτισμό, στον τουρισμό και στην βιομηχανική παραγωγή. Από την άλλη, ο άξονας της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής προβλέπει μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, την σύνδεση αυτής με τα πανεπιστημιακά ιδρύματα, δημιουργία νέων θέσεων από δημόσιες επενδύσεις, ενώ υπάρχει αναφορά σε πρόνοια για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Ο άξονας του ψηφιακού μετασχηματισμού περιλαμβάνει τη δημιουργία υποδομής οπτικών ινών, την ανάπτυξη διαδρόμων δικτύου 5G στους ελληνικούς αυτοκινητόδρομους, ψηφιακό μετασχηματισμό επιχειρήσεων, ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης, πολλαπλασιασμό των «έξυπνων πόλεων» και άλλα. Ο τέταρτος άξονας αφορά μεγάλες επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα. Στόχος σύμφωνα με το σχέδιο είναι να επιτευχθεί μια πράσινη μετάβαση, μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο σήμερα στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται οι ενεργειακοί πόροι με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος.
Οι δράσεις ποικίλλουν, θα αναφερθώ σε λίγες εξ αυτών: Εκτεταμένο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών, επιχειρήσεων, δημοσίων κτιρίων και υποδομών, ανάπτυξη προσβάσιμων σταθμών φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα, μεταρρύθμιση του πολεοδομικού σχεδιασμού, προώθηση στρατηγικών αστικών αναπλάσεων, επενδύσεις σε αρδευτικά και αντιπλημμυρικά έργα και αποκέντρωση της πολιτικής προστασίας. Είναι αυτονόητο πως το σχέδιο στηρίζεται στο ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης. Η χρήση των πόρων αυτών αναμένεται να κινητοποιήσει ιδιωτικές επενδύσεις, καθώς εμφανίζεται σε όλο το σχέδιο μια διττή – ταυτόχρονη διαδικασία υλοποίησης των στόχων μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων.
Στην ουσία, με μια καλύτερη ανάγνωση του σχεδίου διαπιστώνει εύκολα κανείς πως οι δύο τελευταίοι πυλώνες, ο πράσινος και ο ψηφιακός καθορίζουν σχεδόν ολοκληρωτικά τους άλλους δύο. Πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι τα εργαλεία, τα μέσα ενώ οι δύο πρώτοι πυλώνες αποτελούν τον τομέα που θα μεταρρυθμιστεί. Θα πρέπει ωστόσο να σταθούμε στην πράσινη μετάβαση. Οι δύο πρώτοι πυλώνες είναι σίγουρο θα πως θα αποτελέσουν το σημείο της πολιτικής διαμάχης, ενώ η ψηφιακή μετάβαση εάν και επιτακτική και καινοτόμα, έχει βρει το μονοπάτι πάνω στο οποίο θα εξελιχθεί με την απαραίτητη συναίνεση.
Η πράσινη μετάβαση όμως είναι μια πραγματική και συνάμα επιτακτική καινοτομία. Η ανθρωπότητα εξαντλεί τα τελευταία χρόνια την θεσμική τάξη προκειμένου να υπάρξει μια κοινή στόχευση για την προστασία του περιβάλλοντος. Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει σαφώς και ρητά την ανάγκη αυτή. Οι διατυπώσεις για έναν θεσμικό μετασχηματισμό και για επενδύσεις εκσυγχρονισμού με κύριους γνώμονες την ψηφιοποίηση και την πράσινη μετάβαση αποτελούν κάτι το καινούριο για το ελληνικό κράτος.
Στο νέο μετα-κορωνοϊού πολιτικό σκηνικό οι θέσεις των κομμάτων για την πράσινη μετάβαση είναι πολύ πιθανό να συγκλίνουν, όπως συμβαίνει και σε πολλές περιπτώσεις με την ψηφιοποίηση. Βέβαια, θα πρέπει να κατανοούμε πως αυτό εάν επιτευχθεί θα επιτευχθεί επί της αρχής, συναίνεση στον στόχο. Οι λύσεις, οι μέθοδοι, οι διαδικασίες υλοποίησης και τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν από την κυβέρνηση θα αποτελέσουν ένα σημείο ανάδειξης επιχειρηματολογίας και πολιτικού διαλόγου. Ακριβώς ωστόσο επειδή το ζήτημα, είναι ένας στόχος υπό τον οποίο υπάρχει συναίνεση, οι διατυπώσεις των θέσεων κομμάτων και προσώπων θα είναι πολύ πιο προσεκτικές και μετριοπαθείς. Έτσι, νέα κομματικά προγράμματα και νέα σημεία αντιδικίας θα αναδειχθούν από το σχέδιο αυτό.
Επομένως, είναι αυτή αρχή (στο τέλος) της μετά-πανδημίας εποχής; Είναι η αρχή της μετά κορωνοϊού εποχής; Η εποχή δηλαδή που η παρένθεση των προσωρινών διαχειριστικών αντιδράσεων θα κλείσει με την εκκίνηση δράσεων και πρωτοβουλιών; Η εποχή που τα κόμματα επιδρώντας από τη μια με ζητήματα συναίνεσης και ταυτόχρονα με ζητήματα έντονης αντιδικίας θα μεταβάλουν στοιχεία της ταυτότητάς τους για να προσαρμοστούν στις τριβές; Σίγουρα είναι ο χάρτης της νέας δημόσιας ατζέντας που θα θέσει σε κίνηση εκ νέου το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας. Ίσως και σε νέες βάσεις.
