Της Παναγιώτας Χριστοδουλοπούλου,
Ένα ζήτημα που απασχολεί τη διεθνή κοινότητα, αφορά την προστασία φυσικών πάρκων στην Αφρική από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Προστασίας και Διατήρησης του Περιβάλλοντος, τη WWF. O λόγος, που το ζήτημα αυτό χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, αποδίδεται στο γεγονός ότι συχνά παρατηρείται καταπάτηση θεμελιωδών δικαιωμάτων των αυτόχθονων πληθυσμών από τους οικοφύλακες της WWF, στο πρόσχημα προστασίας των εν λόγω περιοχών.
Πιο συγκεκριμένα, ο Josi Emerson, πρόεδρος του χωριού Seh της Baka, έγινε πρόσφατα μάρτυρας μιας σειράς βιαιοπραγιών που διεξήχθησαν από τους δασοφύλακες του οργανισμού. Ντυμένοι με στρατιωτικές στολές και οπλισμένοι πήγαιναν από καλύβα σε καλύβα, κατηγορώντας τους κατοίκους ότι σκότωσαν έναν ελέφαντα. Μάλιστα, βιαιοπράγησαν εναντίον των γηγενών, προκειμένου να τους δώσουν το ελεφαντόδοντο, παρόλο που οι ίδιοι επέμεναν πως δεν το είχαν. Το περιστατικό αυτό αποκαλύπτει τον απάνθρωπο τρόπο, με τον οποίο φέρονται οι φύλακες των πάρκων στους κατοίκους της Baka, αλλά ταυτόχρονα αποδεικνύει ότι οι δυτικές χώρες, στην προσπάθειά τους να προστατεύσουν περιοχές υψίστης σημασίας, αποτυγχάνουν να σεβαστούν τα δικαιώματα των ανθρώπων που ανέκαθεν διέμεναν σε αυτές.
Η περιοχή στη Messok Dja αποτελεί πόλο έλξης που «απορροφά» εκατομμύρια δολάρια προκειμένου να προστατευτεί. Η προστασία της στο λεκανοπέδιο του Κονγκό αποσκοπεί αρχικά στη δημιουργία ενός άξονα μεταξύ προστατευόμενων περιοχών του Καμερούν, της Καμπότζης και της Δημοκρατίας του Κονγκό και έπειτα στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου της άγριας φύσης που αναπτύσσεται εκεί. Η επικρατέστερη αντίληψη των παγκόσμιων οργανισμών για τη διατήρησή τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θεωρία ότι δεν πρέπει να είναι επανδρωμένες, δεδομένου ότι οι ιθαγενείς αποτελούν απειλή για αυτές. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα των Ηνωμένων Εθνών απέδειξε ότι η παραπάνω άποψη είναι παρωχημένη και ότι οι αυτόχθονες είναι απαραίτητοι για τη συντήρησή τους. Έρευνες και σε άλλες περιοχές αποκάλυψαν ότι η ενθάρρυνση των ντόπιων να διαχειριστούν την ποικιλομορφία των εδαφών τους, κατέληξε σε πιο αποδοτικούς τρόπους διαφύλαξής τους. Επομένως, η άποψη των οργανισμών που θέλει τους κατοίκους να απομακρύνονται από τις εστίες τους είναι αβάσιμη και, σύμφωνα με την Survival International, η ύπαρξή της οφείλεται στη διευκόλυνση των παράνομων ενεργειών της WWF, την οποία μάλιστα κατηγορεί για σφετερισμό της γης, εν ονόματι της προστασίας της φύσης, μέσα από τη δημιουργία νέων πάρκων, για κάλυψη των βιαιοπραγιών κατά των Baka και, συνεπώς, για ακούσιες καταπατήσεις των δικαιωμάτων τους. Η WWF από τη μεριά της, αρνείται αυτές τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας πως παρέχει εκπαίδευση στους φύλακες σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και σε περίπτωση που είχε ενημερωθεί για οποιαδήποτε άμεση συμμετοχή του προσωπικού της σε κακοποιήσεις εις βάρος των Baka, θα είχε αναλάβει αμέσως δράση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μελετώντας ενδελεχώς τα στοιχεία που έφερε στην επιφάνεια η έρευνα του ΟΗΕ για την WWF, προέβη σε αναστολή της χρηματοδότησης του προγράμματός της, ενώ παράλληλα προανήγγειλε τη διενέργεια περαιτέρω ερευνών, ώστε να ελεγχθεί ο βαθμός τήρησης και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και να έρθουν στο φως τυχόν συνωμοσίες που γίνονται στο λεκανοπέδιο του Κονγκό. Παρατηρητές της Κεντρικής Αφρικής υποστηρίζουν ότι το πρόγραμμα προστασίας της Messok Dja υποβάθμισε τους κατοίκους της και καταστρατήγησε τα δικαιώματά τους. Σύμφωνα με το Forest Peoples Programme (FPP), ένα διεθνή οργανισμό που του ανατέθηκε η αξιολόγηση της κατάστασης στη Messok Dja, ο τρόπος προστασίας της περιοχής πρέπει να αλλάξει, καθώς οι τοπικές κοινωνίες αντιλαμβάνονται τους δασοφύλακες της WWF ως βίαιους και άδικους, γεγονός που είναι απόρροια της καθυστέρησης των συζητήσεων και των λογοδοσιών μεταξύ των απεσταλμένων της WWF και των κατοίκων των κοινωνιών αυτών.
Η αναφορά του ΟΗΕ στοχεύει στην αφύπνιση όλων σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας και δράσης των προγραμμάτων διατήρησης και προστασίας συγκεκριμένων περιοχών, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι, μέσω αυτών, κάποιοι οργανισμοί προσπαθούν να κερδοσκοπήσουν εις βάρος των κατοίκων της Baka. Για την περάτωση του σκοπού τους δεν υπολογίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως υποστηρίζει και η Victoria Tauli-Corpuz -εισηγήτρια του OHE για τα ανθρώπινα δικαιώματα των αυτόχθονων κατοίκων- η οποία τεκμηριώνει τα λεγόμενά της, αναφέροντας ότι από το 1990 μέχρι σήμερα 250.000 άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ώστε να αφήσουν το χώρο ελεύθερο στα προγράμματα των οργανισμών, οι οποίοι αψηφούν την πραγματικότητα, ότι δηλαδή οι περιοχές αυτές ευδοκιμούν όταν οι αυτόχθονες παραμένουν στον τόπο κατοικίας τους.
Συνοψίζοντας, αξίζει να αναφερθεί ότι ο Celestin Angama, κάτοικος της Baka, σε επιστολή του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθιστά φανερό ότι το δάσος είναι το «σπίτι» τους και σε αυτό βασίζουν την επιβίωσή τους. Οι δυτικοί, όμως, τους το έκλεψαν, αδιαφορώντας πλήρως για εκείνους. Η πράξη αυτή τον προβληματίζει, ενώ ταυτόχρονα του δίνει το έναυσμα να υποστηρίξει ότι η περιοχή αυτή εξακολουθεί να υφίσταται, λόγω της ύπαρξης των ιδίων και ως εκ τούτου οι δασοφύλακες των οργανισμών θα έπρεπε να συμβουλεύονται και να καθοδηγούνται από αυτούς και όχι να τους δίνουν εντολές. Μήπως, λοιπόν, έχει φτάσει η ώρα να αναρωτηθούμε ποιοι πραγματικά αποτελούν απειλή για τις περιοχές αυτές; Οι αυτόχθονες πληθυσμοί, των οποίων οι δραστηριότητες είναι αποδεδειγμένο ότι δεν διαταράσσουν τη βιωσιμότητά τους ή οι επαγγελματίες προστασίας του περιβάλλοντος που συχνά επωφελούνται από την προστασία της φύσης;
