Της Ιωάννας Μήτση,
Στις πιο εμβληματικές μορφές της Ελληνικής Επανάστασης συγκαταλέγεται, δίχως αμφιβολία, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Γεννήθηκε το 1765 στο Λιμένι, επίνειο της Τσίμοβας, της σημερινής Αρεόπολης στη Μάνη. Γονείς του ήταν ο Πιέρρος Μαυρομιχάλη και η Αικατερίνη Κουτσογρηγοράκη. Γόνος μιας οικογένειας, η οποία στα προεπαναστατικά χρόνια μετεξελίχθηκε από άσημη και αρχικά ανίσχυρη, σε έναν από τους ισχυρότερους πόλους εξουσίας της περιοχής, ο ίδιος αναδεικνύεται τόσο ως οπλαρχηγός όσο και ως πολιτικός και διοικητικός παράγοντας. Σε νεαρή ηλικία, νυμφεύθηκε την Φωτεινή Δημητρακάκου, με την οποία απέκτησε έξι παιδιά: τον Ηλία, τον Γεώργιο, τον Αναστάσιο, τον Ιωάννη, τον Δημήτριο και τη Μαρία.
Προσβλέποντας στην ανάληψη υψηλότερων αξιωμάτων στη Μάνη, ο Πετρόμπεης προχώρησε σε πολιτικές επιλογές που εξυπηρετούσαν αποκλειστικά τους σκοπούς του. Κατόρθωσε να εκδιώξει τον Παναγιώτη Κουμουνδουράκη από την θέση του μπέη όμως, ακόμη και τότε, δεν ανέλαβε το αξίωμα του μπέη ο ίδιος, αλλά ο Αντώνιος Γρηγοράκης. Ακολούθως, ο Πετρόμπεης συμμετείχε με μεγάλη επιτυχία σε διάφορες επιχειρήσεις, που στόχο είχαν την εξάλειψη του ληστρικού φαινομένου από την Πελοπόννησο. Με την κατάληψη των Επτανήσων από τους Γάλλους, εξαιτίας της συνθήκης του Τιλτσίτ (1807) ο Πέτρος Μαυρομιχάλης, μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, επιδίωξαν να αναπτύξουν στενούς δεσμούς με την Γαλλία, καθώς έβλεπαν στο πρόσωπο της την μοναδική χώρα η οποία θα μπορούσε να βοηθήσει την Ελλάδα να ξεφύγει από τα δεσμά του τουρκικού ζυγού. Στις 22 Ιουνίου 1816 αναλαμβάνει και επίσημα το αξίωμα του μπέη της Μάνης, το οποίο του χάρισε το προσωνύμιο με το οποίο έμεινε γνωστός. Στη διάρκεια της θητείας του, προσπάθησε να επαναφέρει την τάξη, να καταστείλει την πειρατεία και ταυτόχρονα να ελέγξει τις προστριβές μεταξύ των μανιάτικων οικογενειών.
Ήδη από τα προεπαναστατικά χρόνια, ο Πετρόμπεης είχε αποδείξει την ικανότητά του να χειρίζεται σταθερά και άμεσα τις διοικητικές υποθέσεις. Στις 2 Αυγούστου 1818, αν και διστακτικός, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, αποτελώντας ένα από τα πιο σημαντικά μέλη της, καθώς προσέφερε σε αυτήν οικονομική βοήθεια, οπλισμό, ενώ ενέταξε στην Εταιρεία και άλλους Έλληνες. Η επιφύλαξη του οφειλόταν στο γεγονός ότι δεν γνώριζε τους σκοπούς και τις αρχές της Φιλικής Εταιρείας και οποιαδήποτε άκαρπη επαναστατική δράση θα τον υποχρέωνε να απολογηθεί στους ανώτερους Οθωμανούς διοικητές του.
Στις 17 Μαρτίου 1821, ο Πετρόμπεης, συγκαλώντας συνέλευση στην Αρεόπολη, ανακοινώνει στους υπόλοιπους άρχοντες της Μάνης την απόφαση του να συμμετάσχει ως ηγέτης των Μανιατών στις πολεμικές επιχειρήσεις που θα πραγματοποιούνταν κατά την έκρηξη της Επανάστασης. Οι Μανιάτες, ωστόσο, δεν προστατεύονταν επαρκώς και αυτό είχε ως αντίκτυπο να καταστούν αντιληπτοί από τους Οθωμανούς κατοίκους, οι οποίοι με τη σειρά τους γνωστοποίησαν τις κινήσεις αυτές στον αντίστοιχο Οθωμανό διοικητή, Σουλεϊμάν Αρναούτογλου, στην Καλαμάτα. Ο Πετρόμπεης αναγκάστηκε να λογοδοτήσει στον Οθωμανό διοικητή και, προκειμένου να μην αποκαλυφθεί και να καθησυχάσει τον ανώτερο του, προτείνει την αποστολή ενός σώματος Μανιατών, το οποίο θα αποσκοπούσε στην προστασία τόσο του ίδιου, όσο και της πόλης του. Το σώμα των Μανιατών κατέλαβε νευραλγικά σημεία της πόλης και, στις 23 Μαρτίου 1821, ο Πέτρος Μαυρομιχάλης, με τον Κολοκοτρώνη και άλλους οπλαρχηγούς, πλαισιώνει την Καλαμάτα και ζητά την παράδοση της. Ο Αρναούτογλου αναγκάζεται να παραδοθεί, με αντάλλαγμα την ασφάλεια του ιδίου και της φρουράς του.
Έπειτα, σχηματίζεται η «Μεσσηνιακή Γερουσία», η πρώτη διοικητική οργάνωση των επαναστατημένων Ελλήνων, στην οποία ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης αναδείχθηκε πρόεδρος και εξέδωσε την ιστορική «Προκήρυξη προς τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς». Στα τέλη του Μαΐου, οι προύχοντες της Πελοποννήσου συνήλθαν στην μονή Καλτεζών, όπου και ίδρυσαν την «Πελοποννησιακή Γερουσία», μια ενιαία πολιτική διοίκηση, στην οποία ο ίδιος εξελέγη πρόεδρος.
Αξιόλογη υπήρξε η συμμετοχή του στην πολιορκία της Τριπολιτσάς. Απόρροια αυτής της κατάληψης, ήταν η δημιουργία ενός πολιτικού και γεωγραφικού κέντρου για την Επανάσταση, καθώς και η τόνωση του ηθικού των Ελλήνων. Το 1822 συμμετείχε στην άλωση του κάστρου του Άργους, ενώ τον Νοέμβριο του ίδιου έτους συνέδραμε στην ενίσχυση της άμυνας του Μεσολογγίου, το οποίο πολιορκείτο από πολυάριθμα τουρκικά στρατεύματα. Στους εμφύλιους πόλεμους δεν συμμετείχε, απεναντίας επιδίωξε να εξευμενίσει τους αντιστρατευμένους.
Στη διάρκεια της Επανάστασης, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ανέλαβε σημαντικά αξιώματα. Στην Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (Δεκέμβριος 1821) ορίστηκε αντιπρόεδρος του Βουλευτικού σώματος. Υπήρξε πρόεδρος της Β΄ Εθνοσυνέλευσης του Άστρους (30 Μαρτίου-18 Απριλίου 1823) και αμέσως μετά, έως τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, πρόεδρος του Εκτελεστικού σώματος. Το 1825 ο Ιμπραήμ εισέβαλε στην Πελοπόννησο και ο Πετρόμπεης, μολονότι βρισκόταν σε βαθύτατη θλίψη εξαιτίας του θανάτου των γιων και του αδερφού του σε πολεμικές επιχειρήσεις, οργάνωσε την άμυνα της Μάνης και εμπόδισε την κατάληψη της από τους Αιγυπτίους.
Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, αποδέχτηκε την ανάληψη της θέσης του κυβερνήτη από τον Ιωάννη Καποδίστρια και μετά την άφιξη του τελευταίου, διορίστηκε πρόεδρος ενός τμήματος του Πανελληνίου, του συμβουλευτικού σώματος που πρότεινε ο Καποδίστριας το 1828. Παρά τη συμμετοχή του σε δύο σώματα, που ίδρυσε ο Καποδίστριας, αναπτύχθηκε μεταξύ τους μια σχέση έντονης αντιπαράθεσης. Αυτό οφείλεται στην επίμονη προσπάθεια του Καποδίστρια να περιορίσει την κυριαρχία των Μαυρομιχαλαίων στη Μάνη και να ενισχύσει την κεντρική διοίκηση του νεοσύστατου κράτους. Το 1830, ο αδελφός του Τζαννής οργάνωσε εξέγερση εναντίον του Καποδίστρια ενώ ο Πετρόμπεης βρίσκονταν κρατούμενος στο Ναύπλιο. Ο Καποδίστριας δολοφονείται από τον αδελφό του Πετρόμπεη και τον γιο του στις 27 Σεπτεμβρίου 1831.
Μετά την άφιξη του Όθωνα, ο Πετρόμπεης, έχοντας πλέον αποφυλακιστεί διορίστηκε, μαζί με τον Γεώργιο Κουντουριώτη και τον Ανδρέα Ζαΐμη, αντιπρόεδροι του Συμβουλίου της Επικράτειας. Αργότερα εντάχθηκε στις τάξεις των Συνταγματικών και μετά την εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 έλαβε το αξίωμα του γερουσιαστή. Απεβίωσε, σε μεγάλη ηλικία στην Αθήνα στις 17 Ιανουαρίου 1848.
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης αποτέλεσε μια από τις πιο δυναμικές μορφές της Επανάστασης. Ενσάρκωσε τον ρόλο ενός εμβληματικού αγωνιστή, ενός οπλαρχηγού, ο οποίος στις κρίσιμες στιγμές, που έπρεπε να ληφθούν άμεσα αποφάσεις, έδειξε το απαραίτητο αίσθημα ευθύνης. Η συνεισφορά του υπήρξε καθοριστική για την δημιουργία του Ελληνικού κράτους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αγαπητός Σ. Α. (1877), Οι Ένδοξοι Έλληνες του 1821 – Οι πρωταγωνιστές της Ελλάδος Τόμος Πρώτος. Πάτρα: Σ. Αγαπητός
-
Κόκκινος Δ. (1974) Η Ελληνική Επανάστασις (6η έκδ) Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
- Κουκίου – Μητροπούλου Δ. (2007), Adam Friedel – Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.
- Συλλογικό Έργο (2009) Πρόεδροι της Βουλής, Γερουσίας και Εθνοσυνελεύσεων 1821-2008. (Επιμ. Μακρυδημήτρης Α.) Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων
- Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού (2010), «Μαυρομιχάλης Πετρόμπεης» (1765 ή 1773–1848). Διαθέσιμο στο: https://argolikivivliothiki.gr/2010/11/08/petros-mavromichalis [Πρόσβαση 27 Νοεμβρίου]
- Συροπλάκης Α. (2020). Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Ο ηγέτης της Μάνης στην Ελληνική Επανάσταση. Αθήνα: Εκδ. Μεταίχμιο.
