Της Δανάης Νεστορίδου,
Τα τελευταία χρόνια και συγκεκριμένα από το 2015 και ύστερα, κύματα προσφύγων και μεταναστών πέρασαν τα βαλκανικά σύνορα και εγκλωβίστηκαν στον ελληνικό χώρο, δημιουργώντας μια κατάσταση που δε μπορούσε παρά να μεταφραστεί ως «ανθρωπιστική κρίση». Η Διεθνής Αμνηστία, προασπιστής των δικαιωμάτων, ανήγγειλε πως μια κοινωνικοοικονομική κρίση θα δημιουργούσε αρνητικά αποτελέσματα στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δη στις ευάλωτες ομάδες. Συγκεκριμένα η Διεθνής Αμνηστία, δημοσιοποίησε μια έκθεση για τις γυναίκες και τα κορίτσια πρόσφυγες με τίτλο «Θέλω να αποφασίζω για το μέλλον μου: Οι ξεριζωμένες γυναίκες στην Ελλάδα μιλούν ανοιχτά» . Σε μια σύντομη ιστορική αναδρομή, θα διαπιστώσουμε ότι τα δικαιώματα των κοριτσιών και γυναικών αναφέρθηκαν για πρώτη φορά κατά το Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο προασπίζοντας την ισότητα και την εξάλειψη των διακρίσεων. Ωστόσο, μέχρι και σήμερα πολλά από αυτά τα δικαιώματα συνεχίζουν και καταπατούνται, ειδικά υπό την πίεση μιας ανθρωπιστικής κρίσης.
Τι σημαίνει η έννοια δικαίωμα;
Πολλές φορές φέρνοντας στο νου μας την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη συνδέουμε άρρηκτα με τη λέξη ελευθερία. Η ελευθερία, λοιπόν, έχει διαφορετικές πτυχές, σχηματίζοντας μια μεγάλη αλυσίδα που πλαισιώνει την αξία των δικαιωμάτων. Το δικαίωμα στη ζωή, στην εκπαίδευση, την προστασία, την εθνικότητα, την υγεία, είναι μερικά παραδείγματα από τους κρίκους της αλυσίδας. Εν συνεχεία, η υγεία, λαμβάνει πολλά διαφορετικά πρόσωπα, με αποτέλεσμα να μη δίνεται η πρέπουσα ισάξια σημασία.
Είναι γεγονός, ότι η Ελλάδα έχει υιοθετήσει μια στάση διαφύλαξης των εθνικών της συνόρων και το μεταναστευτικό της πολιτικό πρόγραμμα στοχεύει σε μια «προσωρινή εγκατάσταση», παρά σε μια διαδικασία «ένταξης και απορρόφησης» του προσφυγικού και μεταναστευτικού πληθυσμού. Μάλιστα, οι ίδιοι οι μετανάστες δεν διαθέτουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τα αιτήματά τους κατά τη λήψη των θεσμικών αποφάσεων, με αποτέλεσμα σημαντικά θέματα αναφορικά με την υγεία παραμερίζονται και δε χαίρουν ίσης σημασίας.
Τι είναι η σεξουαλική υγεία και ποια η σημασία της;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), η σεξουαλική υγεία θεωρείται μια κατάσταση συναισθηματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας, σε σχέση με τη σεξουαλικότητα του ατόμου. Η σεξουαλική υγεία και κατ’ επέκταση τα σεξουαλικά δικαιώματα, συνδέονται στενά με τον σεβασμό και την ελευθερία του ατόμου και πρεσβεύουν μια υγιή, ασφαλή εμπειρία, χωρίς σημάδια βίας και εξαναγκασμού.
Το 1999, στο παγκόσμιο συνέδριο σεξολογίας υιοθετήθηκε η Παγκόσμια Διακήρυξη των Σεξoυαλικών Δικαιωμάτων, στο Χονγκ Κονγκ και περιλαμβάνει 11 επί μέρους δικαιώματα:
- Δικαίωμα στη σεξουαλική ελευθερία.
- Δικαίωμα στη σεξουαλική αυτονομία, σεξουαλική ακεραιότητα και ασφάλεια του σεξουαλικού σώματος.
- Δικαίωμα στη σεξουαλική ιδιωτικότητα.
- Δικαίωμα στη σεξουαλική ισότητα.
- Δικαίωμα στη σεξουαλική ευχαρίστηση.
- Δικαίωμα στη συναισθηματική σεξουαλική έκφραση.
- Δικαίωμα στην ελεύθερη σεξουαλική ένωση.
- Δικαίωμα σε ελεύθερες και υπεύθυνες αναπαραγωγικές επιλογές.
- Δικαίωμα στη σεξουαλική πληροφόρηση βάσει επιστημονικής έρευνας.
- Δικαίωμα στην ολοκληρωμένη σεξουαλική εκπαίδευση.
- Δικαίωμα στη σεξουαλική υγειονομική περίθαλψη.
Η σεξουαλική υγεία μιας μετανάστριας
Τι είναι μια μετανάστρια; Τι είναι ένα κορίτσι προσφυγόπουλο; Είναι ένα κορίτσι που ζει αόρατο στα παράλια της Τουρκίας και εγκλωβισμένο στα ελληνικά νησιά. Χωρίς καθαρό νερό, χωρίς είδη υγιεινής, χωρίς ιδιωτικότητα ούτε στον χώρο της τουαλέτας. Είναι κορίτσια που έγιναν γυναίκες, προσπαθώντας να επιβιώσουν, χρησιμοποιώντας τη «βοήθεια» λαθρεμπόρων. Είναι νεαρές, που υπέστησαν κακοποίηση με κίνδυνο τη ζωή τους για να φτάσουν σε μια χώρα της βόρειας/κεντρικής Ευρώπης και παρέμειναν στην Ελλάδα και στην μεταναστευτική πολιτική της «αστυνόμευσης».
Γυναίκες ήρωες, που γεννάνε μόνες τους χωρίς καμιά ιατρονοσηλευτική στήριξη. Κορίτσια και γυναίκες που ζουν σε διαμερίσματα της ενδοχώρας ή των νησιών και δεν μπορούν να συνεννοηθούν με κανέναν για θέματα υγείας και υγιεινής. Χωρίς διαμεσολαβητές/διερμηνείς γυναίκες, προσπαθούν να ζητήσουν το πιο απλό, μια σερβιέτα από έναν άντρα που δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα τους, τις ανάγκες τους και το σώμα τους.
Είναι γυναίκες και ανήλικες κοπέλες, που δέχτηκαν και δέχονται κακοποίηση όχι μόνο στη χώρα τους ή κατά την διαδρομή τους στα “hotspots”, αλλά και μέσα στον καταυλισμό με αποτέλεσμα να υποφέρουν από σωματικά και ψυχικά τραύματα.
Είναι κορίτσια που ανακαλύπτουν τη σεξουαλικότητά τους και υφίστανται διωγμό εξαιτίας του γενετήσιου προσανατολισμού τους και της ταυτότητας του φύλου τους.
Η πραγματικότητα του σήμερα
Τον Οκτώβριο του 2019, η Human Rights Watch πραγματοποίησε μια έρευνα στη Λέσβο, στον καταυλισμό της Μόριας, φέρνοντας στην επιφάνεια τις ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και τα προβλήματα σχετικά με της ασφάλεια της πρόσβασης σε υπηρεσίες, ζωτικούς πόρους, καταλύματα, τρόφιμα, αποχέτευση και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Η σεξουαλική βία είναι ένα τόσο συχνό φαινόμενο που οι γονείς δεν αφήνουν τις κοπέλες να βγουν ασυνόδευτες από τη σκηνή ή να μεταβαίνουν στο χώρο της τουαλέτας και του μπάνιου χωρίς τη μητέρα τους ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας για προστασία. Μάλιστα, η κατάσταση κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνη. Τα «σιωπηρά εγκλήματα», η παιδική πορνεία, οι εξαγορές ανηλίκων συμβαίνουν έτι και νυν πίσω από τα συρματοπλέγματα και τις πλάτες των αστυνομικών ή πολλές φορές και από εκείνους τους ίδιους, κάτω από τα βλέμματα των ενηλίκων και στιγματίζουν αλλεπάλληλα, το σώμα και τις ψυχές των κοριτσιών και γυναικών.
Όταν βρίσκεσαι σε μια χώρα που δε σε θέλουν, που οι υποχρεώσεις της έναντι των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο, υπολείπονται των διεθνών προδιαγραφών και που η έλλειψη υπηρεσιών με κυβερνητική στήριξη ρίχνει το βάρος στις ανθρωπιστικές οργανώσεις. Πώς θα δοθεί σημασία στην υγεία και στη σεξουαλική υγεία εκατέρωθεν;
Ώρα μηδέν
Αν και η ανθρωπιστική κρίση στην Ελλάδα θεωρείται από τις καλύτερα χρηματοδοτούμενες στην Ευρώπη και ενώ οι ιατρικές ανάγκες συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής και σεξουαλικής υγείας καλύπτονται από ένα ειδικό πρόγραμμα με κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ελλείψεις στον υλικό εξοπλισμό και το ανθρώπινο δυναμικό είναι φανερές και η γραφειοκρατία στέκεται εμπόδιο σε καταστάσεις που χρήζουν άμεσης δράσης. Η σύσταση μιας ειδικής, κρατικής ομάδας σχετικής με τη σεξουαλική υγεία, παροχής ειδών υγιεινής και εντοπισμού των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης, προστασίας τους και άμεσης μεταφοράς τους από τα νησιά στην ενδοχώρα σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους, φαντάζει ένα ουτοπικό, απροσπέλαστα χρηματικά, σχέδιο. Εντούτοις, στην Ελλάδα η λίστα οργανώσεων για τους μετανάστες, υπογεγραμμένη από την ΚΕΕΛΠΝΟ την Ε.Ε και την ΥΠΕ Μακεδονίας και Θράκης, περιλαμβάνει 35 συνολικά υπηρεσίες και οργανώσεις για νομικές και ιατρικές υπηρεσίες.
Η σεξουαλική υγεία αποτελεί πρωταρχικό και πανανθρώπινο δικαίωμα. Η εκπαίδευση, η πληροφόρηση, η ενημέρωση, η παροχή ειδών υγιεινής, γραμμής στήριξης με τους κατάλληλους διερμηνείς και προστασίας σε όλα τα πρόσωπα είναι ένα ζήτημα που συνιστά ολιστική προσπάθεια και αντιμετώπιση.
Προς κάθε κορίτσι και γυναίκα στις κοινότητες προσφύγων: «Δεν είστε μετανάστριες, είστε γυναίκες, είστε όντα με ανάγκες στη σεξουαλική υγεία και πρώτα από όλα άνθρωποι και κανείς δε θα μπορέσει να σας στερήσει αυτό το δικαίωμα».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τζαβέλλα Φ. – Γ. Σακελλαρίδης, Γυναικείες προσφυγικές μαρτυρίες και ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής. Αθήνα, 2020.
- Μ.Μ. Θεοχαράκη, Πολιτικές υγείας για τους μετανάστες στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Διπλωματική Εργασία – Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Αθήνα, 2020.
- Γ.Χ. Σερέτης, Κολαστήρια οι καταυλισμοί για γυναίκες και παιδιά. Εφημερίδα «Φιλελεύθερος». Αθήνα, 2018. Διαθέσιμο εδώ
