Του Κωνσταντίνου Πίχλιαβα,
Σήμερα, θα ασχοληθούμε με την τελευταία δεκαετία της Κρίσης του 3ου αιώνα (235-284) και τα γεγονότα που οδήγησαν τον Διοκλητιανό στον θρόνο. Εν αντιθέσει με την περίοδο που θίξαμε στο προηγούμενό μας άρθρο για τον Κλαύδιο τον Γοτθικό και τον Αυρηλιανό και την «σταθερότητα» που αυτή παρουσιάζει, η δεκαετία 275-284 μόνο περίοδος σταθερότητας δεν μπορεί να θεωρηθεί. Οι πρωταγωνιστές του σημερινού μας άρθρου δεν είναι άλλοι από τους αυτοκράτορες: Τάκιτο, Φλωριανό, Πρόβο, Κάρο, τα παιδιά του Καρίνο και Νουμεριανό και φυσικά, ο Διοκλητιανός.
Από τον θάνατο του Αυρηλιανού μέχρι την ανάληψη της εξουσίας από τον Τάκιτο (275-276) υπήρξε ένα διάστημα μεσοβασιλείας δύο περίπου μηνών. Οι στρατιώτες ζήτησαν από τη Σύγκλητο να εκλέξει αυτή τον νέο Αυτοκράτορα, πράγμα που αποδέχθηκε με απροθυμία να πράξει. Ο κλήρος έπεσε, τελικά, σε έναν ηλικιωμένο συγκλητικό, τον Τάκιτο (δεν πρέπει να συγχέεται με τον συνώνυμό του ιστορικό Τάκιτο). Ο νέος ηγεμόνας είχε λάβει την εποχή του Βαλεριανού δύο φορές το αξίωμα του Υπάτου και κατά την εκλογή του έφερε τον τίτλο του Princeps Senatus. Για μία ακόμα φορά, οι Γότθοι παραβίασαν το σύνορο στον Δούναβη και μέσω Ευξείνου Πόντου λεηλατούσαν τη Μικρά Ασία. Ο αυτοκρατορικός αδερφός, Φλωριανός, κατάφερε να τους νικήσει, όμως η ταλαιπωρημένη υγεία του αυτοκράτορα δεν άντεξε, ο Τάκιτος απεβίωσε από φυσικό θάνατο στα Τύανα τον Απρίλιο του 276. Τον διαδέχθηκε ο αδερφός του Φλωριανός.
Η βασιλεία του Φλωριανού υπήρξε εξαιρετικά βραχύβια. Τον Ιούνιο του 276 δολοφονήθηκε από στρατιώτες του προς όφελος του ανταπαιτητή Πρόβου, που είχε την στήριξη των δυνάμεων της Συρίας και της Αιγύπτου. Ο Πρόβος (276-282) που είχε και αυτός καταγωγή από τον Δούναβη, ακολουθώντας στρατιωτική καριέρα έφτασε στο αξίωμα του στρατηγού. Μετά την ανάρρησή του, απώθησε τους Φράγκους και τους Αλαμανούς στην Δύση και τους Γότθους στην Ανατολή (277), έτσι έλαβε την προσωνυμία Γοτθικός. Την επόμενη χρονιά, νίκησε στο Ιλλυρικό τους Βανδάλους και το 280 εγκατέστησε πέραν του Αίμου Θράκη (Μοισία) 100.000 Γερμανούς, για να τονώσει τον πληθυσμό της ερημωμένης αυτής περιοχής. Παρά τη νικηφόρα αντιμετώπιση των βαρβάρων και των στασιαστών, δυσφορία στο στράτευμα είχε ως αποτέλεσμα την δολοφονία του στα Βαλκάνια περί τα τέλη του 282. Αιτία ήταν η απασχόληση στρατιωτικών μονάδων στα δημόσια έργα!
Μόλις έγιναν γνωστά τα νέα του θανάτου του Πρόβου στην Ιταλία, νέος αυτοκράτορας έγινε με τη σύμφωνη γνώμη και της Συγκλήτου ο Έπαρχος του Πραιτορίου, Κάρος. Μία από της πρώτες πράξεις του νέου ηγεμόνα ήταν η απονομή του τίτλου του Καίσαρα στους δύο υιούς του, Νουμεριανό και Καρίνο. Αφού αντιμετώπισε τους επεδράμοντες στον Δούναβη βαρβάρους, κινήθηκε με τη συνοδεία του Καίσαρα Νουμεριανού εναντίον των Περσών (283), τους οποίους κατανίκησε και κατέλαβε την πρωτεύουσά τους, Κτησιφώντα. Εκεί, απεβίωσε λίγο αργότερα, με την επίσημη αιτία θανάτου να αναφέρεται ως κτύπημα κεραυνού. Φήμες, όμως, ήθελαν ένοχο τον αυτοκρατορικό πεθερό και Έπαρχο του Πραιτορίου Αper. Όντως, κατά την επιστροφή του (αυτοκράτορα πλέον) Νουμεριανού στη Ρώμη μια δυσοσμία στα αυτοκρατορικά διαμερίσματα είχε ως αποτέλεσμα την εύρεση του δολοφονημένου Νουμεριανού, ο Αper εκτελέστηκε. Τότε, οι στρατιώτες εξέλεξαν ως νέο αυτοκράτορα τον διοικητή της Αυτοκρατορικής σωματοφυλακής Διοκλή, που μετονομάστηκε Διοκλητιανός.
Ενώ γίνονταν αυτά στην Ανατολή, στασίασε ο διοικητής της Παννονίας, Ιουλιανός (284), ο οποίος εισέβαλε στην Ιταλία και νικήθηκε από τον Καρίνο στην Βερόνα. Την άνοιξη, ο Διοκλητιανός έχοντας διαπεραιώσει τις δυνάμεις του στα Βαλκάνια κινήθηκε εναντίον του Καρίνου. Οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στον Μάργο ποταμό (Μοράβα), ο Καρίνος δολοφονήθηκε την πλέον κρίσιμη στιγμή της μάχης από έναν αξιωματικό του, του οποίου την γυναίκα φαίνεται πως είχε αποπλανήσει. Από τη μάχη αυτή ο Διοκλητιανός βγήκε νικητής και κέρδισε τον αυτοκρατορικό τίτλο. Η συνέχεια είναι γνωστή σε όλους μας.
Με το άρθρο αυτό, ολοκληρώσαμε την ενασχόλησή μας με τα γεγονότα της Κρίσης του 3ου αιώνα. Η ταραχώδης αυτή περίοδος λήγει με την ανάρρηση ενός ικανότατου ανθρώπου στον θρόνο, του Διοκλητιανού, του οποίου οι επιλογές και οι πράξεις θα σημαδέψουν ανεξίτηλα την ιστορία της Ρώμης και της Αυτοκρατορίας για τους επόμενους αιώνες. Στο επόμενό μας άρθρο, θα ασχοληθούμε με τις μεταβολές που επέφερε η περίοδος αυτή στον Στρατό, την Οικονομία και την Κοινωνία της ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Alföldy G., «Η Κρίση του 3ου αι. μ.Χ. (235-284 μ.Χ.), Ελληνισμός και Ρώμη Γ΄», τ. 16, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2015, σ. 172-187
- Brown P., «Ο κόσμος της Ύστερης Αρχαιότητας 150-750 μ.Χ.», Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1998, σ. 27-38 και σ. 67-74
- Κραλίδης Απόστολος, «Η αυτοκρατορική λατρεία στην περίοδο της τετραρχίας (285-313 μ.Χ.)», Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2010, σ. 84-86 και 170-174.
- Mackay Christopher, «Αρχαία Ρώμη Στρατιωτική και πολιτική Ιστορία», Παπαδήμας, Αθήνα 2014, σ. 372-374.
- Μπουραζέλης Κ., «Οι τρόφιμοι τα Λύκαινας», ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, σ. 335-339.
- Σακελαρίου Μ., «Η εποχή των Σεβήρων και τα Αναρχίας (193-284 μ.Χ.), Ελληνισμός και Ρώμη», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 14, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2015, σ. 99-105.
