Του Τάσου Μοσχονά,
Με την Προεδρία του Donald Trump πλέον να μετράει δύο μήνες μέχρι τη λήξη της, παρά το γεγονός πως ο ίδιος δεν αποδέχεται το εκλογικό αποτέλεσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες διανύουν την ιδιάζουσα περίοδο με τον τίτλο “lame duck presidency”, ενώ ο ίδιος ο Πρόεδρος αποκαλείται ως “lame duck president”.
Ο όρος έχει λάβει διεθνή αναγνώριση και εκφράζει τον πολιτικό που θητεύει έχοντας ως δεδομένο πως δεν θα διατηρήσει την εξουσία για μεγάλο διάστημα για ποικίλους λόγους. Στις Η.Π.Α., αυτό πρακτικά σημαίνει τον Πρόεδρο που εκτίει τους τελευταίους μήνες της θητείας του λόγω ήττας στις εκλογές του Νοεμβρίου, γεγονότος που θα τον κάνει να χάσει το αξίωμά του με την ορκωμοσία του επόμενου έτους.
Βέβαια, με τον όρο “lame duck president” αναφερόμαστε και στον Πρόεδρο που δεν μπορεί βάσει νόμου να διεκδικήσει ξανά τη θέση -ας μην ξεχνάμε και πως βάσει του Συντάγματος των Η.Π.Α. ο Πρόεδρος μπορεί να παραμείνει στη θέση του το μέγιστο για δύο πλήρεις τετραετίες. Με βάση αυτή τη λογική, όλοι οι Αμερικανοί Πρόεδροι έχουν υπάρξει κάποια στιγμή “lame duck Presidents”.
Είναι φανερό σε όποιον γνωρίζει Αγγλικά πως ο όρος “lame duck” διαπνέεται από ένα αρνητικό, σχεδόν ειρωνικό, πνεύμα. Η προέλευσή του το επιβεβαιώνει. Χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 18ο αιώνα, για να περιγράψει τους αποτυχημένους χρηματιστές του Λονδίνου, που αδυνατούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Αυτούς που δεν μπόρεσαν, εν τέλει, να διατηρηθούν στο ύψος της θέσης τους μέσα σε ένα μεταφορικό πολιτικοοικονομικό «κοπάδι» και γίνονται εύκολα στόχος «θηρευτών». Όπου θηρευτές, στην περίπτωσή μας, ο νόμος και η νέα πολιτική εξουσία που θα αντικαταστήσει την “lame duck” προηγούμενη.
Σε γενικές γραμμές, αυτή η περίοδος παρουσιάζει ορισμένες δυσχέρειες για τον εκάστοτε Πρόεδρο που τη διανύει. Η πρώτη από αυτές είναι η μειωμένη νομιμοποίηση των ενεργειών του, ειδικά εάν έχασε και τις εκλογές μετά την πρώτη του θητεία, όπως ο Donald Trump. Αυτό συνεπάγεται μειωμένη επιρροή γενικότερα στο πολιτικό γίγνεσθαι, αφού ο Πρόεδρος δεν μπορεί να κινήσει μακροπρόθεσμα νομοσχέδια, ενώ αναγκάζεται πιθανώς να ματαιώσει μεγαλεπήβολα εγχειρήματα και πλάνα λόγω ελλείψεως χρόνου. Αναγκάζεται, συνεπώς, να εστιάσει περισσότερο σε μια πολιτική στοχευμένη στα παροντικά ζητήματα και στη διασφάλιση μιας ειρηνικής μεταβίβασης της εξουσίας στην επόμενη Κυβέρνηση.
Παρά τους περιορισμούς, πάντως, η περίοδος αυτή ενδείκνυται για πολιτικές κινήσεις που ίσως δεν θα είχαν λάβει χώρα κατά το προηγούμενο τμήμα της θητείας ενός Προέδρου. Κατά πρώτον, μια ελευθερία κινήσεων. Η επερχόμενη απώλεια της εξουσίας κατά κάποιον τρόπο «ανακουφίζει» τον Πρόεδρο από τα βάρη της θέσης και του παρέχει την ευχέρεια να σχεδιάσει ένα πιο ελαστικό πρόγραμμα, βασισμένο στις πολιτικές του προτεραιότητες. Κατά τη “lame duck” θητεία του, ο Barack Obama αποφάσισε, στο τελευταίο του ταξίδι στο εξωτερικό ως Πρόεδρος, να επισκεφθεί τη χώρα μας, γεγονός που δείχνει τη σημασία των ελληνοαμερικανικών σχέσεων για τον ίδιο, αλλά όχι ίσως στο βαθμό που θα «θυσίαζε» ημέρες από τη λεγόμενη «κανονική» του θητεία.
Συνήθεις, κατά τη “lame duck” περίοδο, αποτελούν και οι Προεδρικές «Χάρες», τα λεγόμενα pardons, την άφεση, δηλαδή του αδίκου από ορισμένους εγκληματίες, που ο εκάστοτε Πρόεδρος θεωρεί πως πρέπει να συγχωρεθούν. Τις περισσότερες φορές οι χάρες δίδονται σε χρήστες ελαφρών ναρκωτικών, ειδικά σε Πολιτείες που εφαρμόζουν αυστηρούς νόμους. Συχνό είναι, επίσης, το φαινόμενο των Προεδρικών Διαταγμάτων (executive orders), με σκοπό την άμεση αντιμετώπιση ζητημάτων, τα οποία ο εκάστοτε Πρόεδρος θεωρεί σημαντικά. Τα διατάγματα συνήθως δεν έχουν ιδιαίτερη ισχύ, κατά αυτή την περίοδο, μιας και ο Πρόεδρος δεν έχει τη νομιμοποίηση, που απαιτείται, και συχνά γίνονται για αμελητέα ζητήματα.
Το κριτήριο του «συνήθως», πάντως, δεν μπορεί να εφαρμοστεί και στην περίπτωση του Donald Trump. Ο νυν, αλλά λίαν συντόμως πρώην, Πρόεδρος δεν έχει ακολουθήσει την πεπατημένη κυριολεκτικά αιώνων συνταγματικής ιστορίας και διαδοχής στην εξουσία. Καταρχάς, δεν έχει αποδεχθεί το εκλογικό αποτέλεσμα, επικαλούμενος νοθεία και γενικευμένη απάτη, που έχει στηθεί εναντίον του. Διατηρώντας σιωπή για αρκετές ημέρες μετά τις εκλογές, δεν έδειξε καμία διάθεση να βοηθήσει σε μια ομαλή μετάβαση της εξουσίας στον Joe Biden, ενώ βλέπει τις πολυάριθμες αγωγές που έχει ασκήσει το επιτελείο του σε διάφορες πολιτείες να απορρίπτονται η μία μετά την άλλη λόγω έλλειψης νόμιμης βάσης. Γιατί, όμως, μια τέτοια τακτική από έναν ηττηθέντα Πρόεδρο ετών 74;
Ο Donald Trump γνωρίζει πολύ καλά πως, παρ’ όλο που έχασε, διατηρεί μια φανατισμένη εκλογική βάση, που θα τον στηρίξει οποτεδήποτε και σε οτιδήποτε. Είναι πιθανό, λοιπόν, να υποθέσει κανείς πως «γλυκοκοιτάει» τις εκλογές του 2024, στις οποίες θα έχει και την ίδια ηλικία με τον Joe Biden. Και θα έχει και δικαίωμα να το κάνει, μιας και δεν έχει εξαντλήσει τις δύο του θητείες, όπως η πλειονότητα των προηγούμενων Προέδρων του 20ου αιώνα. Για τον λόγο αυτό, είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς πώς θα αντιμετωπίσει αυτή τη “lame duck” περίοδο. Η κρατούσα άποψη, μάλλον, κλίνει πως θα την εκμεταλλευτεί προς ίδιον όφελος, με σκοπό, κυρίως, να προστατευθεί από τις δικαστικές αναμετρήσεις, που αναμένονται στο άμεσο μέλλον εναντίον του.
Μη προστατευόμενος πια από την Προεδρική ασυλία, κατά την οποία δεν μπορεί να διωχθεί ποινικά κατά την περίοδο της θητείας του, o Donald Trump θα βρεθεί την επομένη της 20ης Ιανουαρίου αντιμέτωπος με έναν μεγάλο αριθμό δικαστικών υποθέσεων, που θα ανοίξουν εναντίον του. Μη καλυπτόμενος από την ασυλία, θα θελήσει ίσως να συγχωρήσει, μέσω απόδοσης χάρης πιστούς του φίλους, που έχουν καταδικασθεί για οικονομικά εγκλήματα και να εκδικηθεί άτομα, που του στάθηκαν εμπόδιο στο παρελθόν, απολύοντάς τους. Δεν έχει διστάσει να το κάνει παλαιότερα για τον καταδικασθέντα φίλο του και πολιτικό του σύμβουλο, Roger Stone. Με τον τρόπο αυτό, θα προσπαθήσει να θωρακίσει το πρόσωπό του, δημιουργώντας ίσως την υποχρέωση σε αρκετούς να τον στηρίξουν στους επικείμενους δικαστικούς αγώνες. Παράλληλα, θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει με οποιονδήποτε τρόπο τη νίκη στις Επαναληπτικές Εκλογές της Georgia για τη Γερουσία, που θα κρίνει εάν οι Ρεπουμπλικανοί θα διατηρήσουν την πλειοψηφία στο σώμα αυτό ή θα έχουμε ισοπαλία ανάμεσα στα δύο κόμματα. Το δεύτερο αποτέλεσμα σημαίνει πως την αποφασιστική ψήφο για σημαντικά ζητήματα θα έχει η νέα εκλεγμένη Αντιπρόεδρος, Kamala Harris.
Παρά τις τακτικές του Προέδρου, που φαίνονται και από άλλες κινήσεις, όπως τον διορισμό της Amy Coney Barrett στο Ανώτατο Δικαστήριο, τις προηγούμενες ημέρες, παρατηρήθηκε ένα βήμα προς την ομαλή μετάβαση, με τον Donald Trump να παραδέχεται σε tweet πως η GSA (Διοίκηση Γενικών Υπηρεσιών) και η επικεφαλής της, Emily Murphy, καλό θα ήταν να προβούν σε προπαρασκευαστικές ενέργειες για τη μετάβαση της εξουσίας. Επίσης, η ημερήσια ενημέρωση του Προέδρου, το λεγόμενο daily brief, από εδώ και στο εξής, θα διατίθεται και στον Joe Biden, εκλεγμένο Πρόεδρο των Η.Π.Α. Και ενώ αυτό δεν αποτελεί άμεση παραδοχή της ήττας, είναι τουλάχιστον ένα βήμα προς την ομαλή μεταβίβαση της εξουσίας.
Η καθυστέρηση του Donald Trump να αποδεχτεί την εκλογική του ήττα είναι πρωτοφανής και αντικρούει παραδόσεις αιώνων, που σκοπό είχαν να μην αφήσουν τη χώρα «ξεκρέμαστη» στην αμήχανη μεταβατική περίοδο ανάμεσα σε δύο Προέδρους. Ο Donald Trump, παρόλα αυτά, έχει καταφέρει να σαμποτάρει με τον καλύτερο τρόπο τις όποιες πιθανότητες έχει ο Biden να λάβει άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα για την αναχαίτιση της πανδημίας από την έναρξη του νέου έτους. Το σίγουρο είναι πως, σε αντίθεση με αρκετούς “lame duck” Προέδρους, ο Donald Trump δεν είναι «τελειωμένος». Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολήσει, αν όχι στο άμεσο μέλλον, τότε στο 2024.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “What to watch for under lame-duck President Trump?”, Politico, διαθέσιμο εδώ
- “Why we should fear a lame-duck President Trump”, CNN, διαθέσιμο εδώ
- “10 things Trump may do as a lame-duck president”, The Hill, διαθέσιμο εδώ
- “Key government agency acknowledges Biden’s win and begins formal transition”, CNN, διαθέσιμο εδώ
