Της Γεωργίας Βέλμαχου,
Κάπου στο 1966, μια νεαρή Ισπανίδα σε ηλικία 19 ετών λαμβάνει τον τίτλο της πρίμα μπαλαρίνα από τη NUEVA YORK U.S.A. Το 1967, η εξαιρετική πλέον πιστοποιημένη μπαλαρίνα χορεύει τη Λίμνη των Κύκνων του Τσαϊκόφσκι και δίνει την ψυχή της επάνω στη σκηνή. Ύστερα από δεκάδες χρόνια και χωρίς τίποτα να προμηνύει αυτή την εξέλιξη, η ζωή της στιγματίζεται από την ευρέως γνωστή νόσο του Alzheimer. Η γυναίκα αυτή δεν είναι άλλη από τη Marta Gonzalez, που έγινε πασίγνωστη το τελευταίο διάστημα μέσω του βίντεο που διέρρευσε στο διαδίκτυο από τη Musica para Despertar, μια ισπανική οργάνωση που προωθεί τη μουσική θεραπεία σε όσους έχουν υποστεί απώλεια μνήμης, εμφανίζοντας την πρώην μπαλαρίνα, χτυπημένη πλέον από τη νόσο του Alzheimer, σε αναπηρικό αμαξίδιο, όπου στο άκουσμα της μουσικής της Λίμνης των Κύκνων αρχίζει να κουνάει ρυθμικά το σώμα της και με αυτό τον τρόπο αναδεικνύει ότι οι αναμνήσεις της από την τότε παράσταση δεν έσβησαν ποτέ.
Το Alzheimer, μία ασθένεια που έχει στιγματίσει τον 21ο αιώνα, καθώς πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και είναι μη θεραπεύσιμη και θανάσιμη, αποτελεί τον κυριότερο εκπρόσωπο μιας ομάδας νευροεκφυλιστικών νοσημάτων που προκαλούν απώλεια μνήμης. Διακρίνεται από μία σταδιακή ανάπτυξη παθολογικών διεργασιών σε τμήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος, προκαλώντας ολική καταστροφή των νευρικών κυττάρων και ατροφία του εγκεφάλου.
Τα στάδια της νόσου είναι τρία: το ασυμπτωματικό, όπου οι αλλοιώσεις είναι μικρής έκτασης και εντοπίζονται κυρίως στον έσω κροταφικό λοβό. Έπειτα, το άτομο καταβάλλεται από μία ήπια γνωστική διαταραχή, όπου η βλάβη στον εγκέφαλο είναι εκτεταμένη και εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα. Τα άτομα σε αυτό το στάδιο μπορούν ακόμη και αντεπεξέρχονται στις καθημερινές τους υποχρεώσεις και, παρόλη την απώλεια μνήμης, μπορούν και περιγράφουν εύκολα αυτοβιογραφικά γεγονότα. Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η ήπια γνωστική διαταραχή είναι μία περιγραφική διάγνωση ποικίλης αιτιολογίας και δεν οφείλεται πάντα στη νόσο του Alzheimer. Τέλος, είναι το κλινικό στάδιο έκδηλης νόσου του Alzheimer, όπου οι γνωστικές λειτουργίες επιβαρύνονται και σημειώνουν την εμφάνισή τους συμπεριφορικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, που γίνονται ολοένα και πιο έντονες και το άτομο πλέον χρειάζεται μεγαλύτερη φροντίδα και καθίσταται πλήρως εξαρτημένο από το περιβάλλον του. Με το τελικό αυτό στάδιο πάλευε και η Marta Gonzalez.
Παρόλο, λοιπόν, που στο Alzheimer ο εγκέφαλος αποδυναμώνεται προοδευτικά, φτάνοντας στην απώλεια μνήμης και έπειτα σε σοβαρότερες εγκεφαλικές βλάβες, όπως η δυσκολία λήψης αποφάσεων, αυτοφροντίδας και χρήσης της γλώσσας, έχει σύμμαχό του τη μουσική, η αξία της οποίας έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς έχει τη δύναμη και ξυπνά στον άνθρωπο κλειδωμένες αναμνήσεις από το παρελθόν. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες που έχουν δημοσιευθεί στο “The Journal of Prevention of Alzheimer’s disease”, o εγκέφαλος εντοπίζει μέσω του ήχου της μουσικής ερεθίσματα από το εξωτερικό περιβάλλον, τα οποία είναι ικανά να πυροδοτήσουν κάποια αντίδραση από το ανθρώπινο σώμα και να συμβάλλουν στην καλύτερη αλληλεπίδραση του πάσχοντος με το περιβάλλον.
pinterest.com
Μία άλλη εναλλακτική θεωρία που εξηγεί τη θετική σωματική επίδραση της μουσικής σε ανθρώπους με Alzheimer είναι πως καθετί που μαθαίνει ο άνθρωπος, όπως ένας χορός ή ένα μουσικό όργανο, αποθηκεύεται στη διαδικαστική μνήμη, που είναι υπεύθυνη για την αποθήκευση και ανάκληση αυτοματοποιημένων δεξιοτήτων. Όσο, λοιπόν, η νόσος επιδεινώνεται, μπορεί η επεισοδιακή μνήμη, που είναι υπεύθυνη για την αποθήκευση διαφόρων προσωπικών εμπειριών και γεγονότων, να καταστρέφεται, η διαδικαστική όμως μένει ανέγγιχτη. Σίγουρα, η μουσική δεν είναι μέχρι σήμερα μία ισχυρή θεραπεία απαλλαγής από το Alzheimer, είναι σίγουρα όμως μία εναλλακτική ανακούφισης. Στην περίπτωση της Marta Gonzalez αποδεικνύεται πως ο ήχος της οικείας, αγαπημένης μουσικής της Λίμνης των Κύκνων μετατράπηκε σε ερέθισμα που ταξίδεψε τα ακουστικά της νεύρα στον εγκέφαλο. Η μελωδία της μουσικής λειτούργησε σαν μία βοήθεια ανάκλησης αναμνήσεών της που δεν είχαν αλλοιωθεί από τη νόσο.
Μπορείς να φανταστείς πώς θα ήταν η καθημερινότητά σου χωρίς τη μουσική; Η ζωή χωρίς τη μουσική θα ήταν άχρωμη, μονότονη, μια ζωή χωρίς συναισθήματα. Η μουσική διαχρονικά έχει δείξει την ευεργετική της δράση ως θεραπεία της ιατρικής, καθώς ανακουφίζει τους ανθρώπους από τον πόνο, τη λύπη και το άγχος που επιφέρει η εκάστοτε νόσος που βιώνουν. Μέσα από αυτή το μυαλό ταξιδεύει σε μέρη που δεν το βαραίνει τίποτα και η ψυχή αγαλλιάζει. Η μουσική, όπως είχε πει ένας Γερμανός συγγραφέας, ο Ζαν-Πωλ Ρίχτερ, είναι «το φεγγαρόφωτο στη σκοτεινή νύχτα της ζωής».
Έτσι και με την ιστορία της Marta Gonzalez. Η μελωδία της Λίμνης των Κύκνων λειτούργησε ως φεγγαρόφωτο στη σκοτεινή νύχτα που είχε κατακλείσει τη ζωή της Marta η νόσος του Alzheimer. Η πρώην πρίμα μπαλαρίνα έδειχνε στο βίντεο βαθιά συγκινημένη και για λίγο έξω από την πραγματικότητα. Λίγες ημέρες αφότου μαγνητοσκοπήθηκε το βίντεο, η γυναίκα έφυγε από τη ζωή νικημένη από το Alzheimer. Ήταν περίπου 72 ετών και διαβιούσε επί χρόνια σε Κέντρο Φροντίδας της Βαλένθια. Η ιστορία αυτή δίνει την ελπίδα η μουσική στο μέλλον να είναι αποτελεσματικότερη μέθοδος ίασης του Alzheimer, όχι απλά να ανακουφίζει τους ασθενείς, αλλά να τους απαλλάξει από τη νόσο.
ΠΗΓΕΣ
- Α.Π. ΜΟΥΣΤΡΗΣ MD, MSc ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ (2020), «Νόσος Alzheimer (Αλτσχάιμερ):συμπτώματα, στάδια, αίτια, θεραπεία», nevrologos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πτυχιακή εργασία Γρηγορίου Ταντανόζη (2008),«Η μουσική ως συστατικό πολιτισμού του «εθισμού», braining.gr, διαθέσιμο εδώ
- CNN GREECE (2020), «Συγκινητικό βίντεο: Μπαλαρίνα με Αλτσχάιμερ ακούει τη «Λίμνη των Κύκνων» και θυμάται τη χορογραφία», διαθέσιμο εδώ
