Της Νεφέλης Κανέλλου,
Το φοινικέλαιο έχει κατηγορηθεί πολλές φορές στο παρελθόν για τις αρνητικές του επιπτώσεις στην υγεία και πολλές εταιρείες τροφίμων έχουν δεχθεί κριτική για τη χρήση του στα προϊόντα τους. Επιπροσθέτως, η παραγωγή του έχει ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, καθώς κάθε χρόνο καταστρέφεται μεγάλο μέρος τροπικών δασών στις χώρες με υψηλή παραγωγή, με αποτέλεσμα να θέτουν σε κίνδυνο την πανίδα της περιοχής και ακόμα, η καύση των φοινικόδεντρων ελευθερώνει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Μια άλλη πολύ σημαντική παράμετρος, όμως, της παραγωγής φοινικέλαιου είναι οι συνθήκες στις οποίες υποβάλλονται οι άνθρωποι που εργάζονται στις φυτείες. Σε πολλές φυτείες διάφορων προϊόντων κατά καιρούς έχουν αναφερθεί περιστατικά εκμετάλλευσης των εργατών, υποβολή τους σε άθλιες συνθήκες εργασίας αλλά και περιστατικά παιδικής εργασίας. Η εφημερίδα Associated Press (AP) διενήργησε εκτενή έρευνα σχετικά με την παραγωγή φοινικέλαιου, για το πώς αυτή συνδέεται με την πολύπλευρη εκμετάλλευση των γυναικών αλλά και αντρών που εργάζονται σε αυτή.
Μέσω πολλών συνεντεύξεων από εργαζομένους στην παραγωγή αυτή, κυρίως σε Μαλαισία και Ινδονησία βγήκαν στην επιφάνεια πολλά ζητήματα. Πολλοί Ινδονήσιοι έχουν αναφέρει πως οι εταιρείες για τις οποίες εργάζονται τους έχουν πάρει τα διαβατήριά τους και σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα τα έχασαν, με αποτέλεσμα να είναι πιθανό να συλληφθούν. Μη μπορώντας να επιστρέψουν στη χώρα τους, αλλά ούτε και να ζήσουν ελεύθερα στο άλλο κράτος χωρίς τα έγγραφά τους, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να δουλέψουν καθιστώντας τους έτσι σε ένα καθεστώς σκλαβιάς.
Στην Ινδονησία προσφάτως μία 16χρονη κατήγγειλε το βιασμό της στη φυτεία από το αφεντικό της, ο οποίος μάλιστα απείλησε να τη σκοτώσει αν μιλήσει. Σε μία άλλη φυτεία μία γυναίκα υποφέρει από πυρετούς, βήχα και αιμορραγίες από τη μύτη, κάτι το οποίο δεν είναι διόλου παράξενο. Στις φυτείες οι εργάτες και εργάτριες δουλεύουν με χημικά, τα οποία ψεκάζουν στα δέντρα με μηδαμινά μέτρα προστασίας. Μία άλλη γυναίκα θρηνεί τα δύο μωρά της που έχασε κατά το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Ο λόγος αυτού είναι το συνεχές κουβάλημα εξαιρετικά βαρύ εξοπλισμού για τον ψεκασμό των δέντρων. Οι γυναίκες αναγκάζονται να δουλεύουν καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, καθώς φοβούνται πως θα απολυθούν αν δεν το κάνουν.
Πολλές γυναίκες όπως αναφέρει η έρευνα της ΑΡ δεν προσλαμβάνονται κανονικά. Οι εργοδότες τις προσλαμβάνουν με ημερήσια συμβόλαια με αποτέλεσμα να μην έχουν δικαιώματα υγείας ή άλλη εργασιακά δικαιώματα. Αυτό για πολλές γυναίκες στις χώρες αυτές αποτελεί μια πραγματικότητα ετών ή και δεκαετιών. Πολλές γυναίκες ακόμα δεν προσλαμβάνονται καν, αλλά πηγαίνουν για να βοηθήσουν τους άνδρες τους για να φτάσουν τα ποσοστά/όρια που θέτει η εταιρεία. Αξίζει να αναφερθεί πως για τη βοήθεια που προσφέρουν, δεν πληρώνονται.
Η κυβέρνηση της Μαλαισίας έχει αναφέρει πως δεν έχει λάβει ποτέ κατηγορίες για βιασμούς στις φυτείες. Η κυβέρνηση της Ινδονησίας αναγνώρισε ότι υπάρχει αυτό το πρόβλημα χωρίς να κάνει περαιτέρω δηλώσεις. Οι δύο χώρες μαζί παράγουν το 85% του φοινικέλαιου παγκοσμίως. Στις φυτείες της Ινδονησίας δουλεύουν 7,6 εκατομμύρια γυναίκες, περίπου το μισό του εργατικού δυναμικού. Στην Μαλαισία ο αριθμός είναι δύσκολο να διαπιστωθεί καθώς μεγάλο κομμάτι των εργατών είναι μετανάστες, οι οποίοι δεν δηλώνονται από τους εργοδότες. Επομένως, παρά την όποια στάση υιοθετούν τα κράτη αυτά, το φαινόμενο της εκμετάλλευσης όχι μόνον υπάρχει, αλλά εντοπίζεται σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό.
Αν και όλο αυτό φαίνεται να είναι πολύ μακριά, σε χώρες χωρίς γεωγραφική ή πολιτισμική εγγύτητα με εμάς, είναι ένα γεγονός που θα έπρεπε να μας αγγίζει. Πολλές εταιρείες της Δύσης χρησιμοποιούν φοινικέλαιο στην παραγωγή των προϊόντων τους και μάλιστα τα τελευταία 20 χρόνια η ζήτηση για το αγαθό αυτό έχει αυξηθεί ραγδαία και με αυτό αυξάνεται φυσικά και η ζήτηση για φθηνό -ή και δωρεάν-, εργατικό δυναμικό. Ακόμη, πολλές δυτικές τράπεζες σχετίζονται με την παραγωγή του μέσω χρηματοδοτήσεων. Κάποιες από τις εταιρείες που το χρησιμοποιούν είναι οι Avon, L’Oreal, Johnson & Johnson, εταιρείες καλλυντικών και ειδών περιποίησης που παράγουν προϊόντα για να κάνουν κάποιες γυναίκες να νιώθουν όμορφες, ενώ έμμεσα συμβάλουν στην κακοποίηση άλλων.
