Της Μάρθας Λιάκου,
“Happiness is not in money, but in shopping”
Σε μία ρομαντική εποχή στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του 50’, η Marilyn Monroe έπλεκε το εγκώμιο των ρούχων, των παπουτσιών και των αρωμάτων, σε μία ωδή στη θηλυκότητα και την απελευθέρωση των γυναικών. Στη σύγχρονη πραγματικότητα και την έντονη περίοδο περιορισμού λόγω της πανδημίας, ο συνεχής καταναλωτισμός αποτελεί ένα φαινόμενο που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις, ενώ καθημερινά, δεχόμαστε πλήθος διαφημιστικών μηνυμάτων για ποικίλα αγαθά τις περισσότερες φορές σε εκπτωτική τιμή ή ευκαιρία. Η «ανάγκη» για την απόκτηση όλων αυτών των υλικών αγαθών έχει μεγεθυνθεί εν μέσω του lockdown, καθώς αρκετοί αδυνατούν να αντισταθούν στις επιθυμίες τους και προβαίνουν σε ακρότητες και σπατάλες. Ωστόσο, πώς είναι δυνατόν να ενισχύεται η καταναλωτική μας μανία κατά τη διάρκεια μιας τόσο δύσκολης οικονομικής περιόδου;
Όπως σε όλες τις εξαρτήσεις, η βελτιωμένη διάθεση και η πρόσκαιρη αίσθηση ευφορίας είναι η βασικότερη αιτία, καθώς διαδέχονται το αίσθημα της μοναξιάς και της πλήξης. Με το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας να περνάει μπροστά από μία οθόνη, προσπαθούμε ουσιαστικά να αντιμετωπίσουμε το πλήθος των δυσάρεστων συναισθημάτων που μας κατακλύζουν. Σε μία γκριζαρισμένη καθημερινότητα, τα έντονα χρώματα των διαφημίσεων που εμφανίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Instagram, Facebook, Twitter), είναι ικανά να τραβήξουν την προσοχή και το τελικό ‘κλικ’ μας. Προβαίνοντας λοιπόν, στην ολοκλήρωση των αγορών, αισθανόμαστε ικανοποίηση ή ακόμη και πληρότητα -μία ψευδαίσθηση, που υποκαθιστά την πραγματική μας ανάγκη για κοινωνική ζωή. Ο διάσημος πλέον όρος “shopping therapy”, δεν είναι άλλωστε τίποτα περισσότερο από μία ειρωνική αποτύπωση της κατάστασης, αναγνωρίζοντας ότι τα ψώνια δύσκολα χαρακτηρίζονται ως αληθινή θεραπεία με ιατρική ή ψυχοθεραπευτική έννοια.
Μία δεύτερη και εξίσου σημαντική αιτία, στην οποία οφείλεται η «μανία των αγορών», είναι η ανάγκη ενασχόλησής μας με το «φαίνεσθαι». Παρόλο που στην πραγματικότητα, δεν συναναστρεφόμαστε με κανέναν άλλο παρά μόνο με συγγενικά πρόσωπα, η ανάγκη για την επίδειξη ενός «ιδανικού lockdown» με χαρούμενες και ανέμελες φωτογραφίες αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο. Με το σύγχρονο μοντέλο ζωής που προβάλλεται κυρίως στο Instagram, να θέλει αυτούς που δείχνουν να έχουν περισσότερα αγαθά να υπερτερούν από αυτούς που έχουν λιγότερα, το φαινόμενο της κοινωνικής ανισότητας ενισχύεται. Ως αποτέλεσμα, προστίθεται στην ήδη υπάρχουσα αρνητική διάθεση και το αίσθημα της ανάγκης για περισσότερα χρήματα, γεγονός που προκαλεί ακόμη περισσότερο άγχος και πίεση.
Η ιεράρχηση των αναγκών μας αποτελεί μία αρκετά εύκολη ιδέα, προκειμένου να κλείσει αυτός ο ατέρμονος υπερκαταναλωτικός κύκλος, θέτοντας προτεραιότητες και εστιάζοντας μόνο σε όσα χρειαζόμαστε. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο χρειάζεται μία βασική προϋπόθεση: Η σωστή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Πιο συγκεκριμένα, η επιλογή μας να αφιερώσουμε τον επιπλέον ελεύθερο χρόνο, που ίσως διαθέτουμε στο internet ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν αποτελεί την καλύτερη επιλογή, καθώς η επιρροή μέσω των διαφημιστικών μηνυμάτων, μπορεί να αποβεί καταστροφική. Αντί λοιπόν αυτής της συνήθειας, εύκολα μπορούμε να επιδοθούμε σε άλλες δραστηριότητες, καθώς ο υπολογιστής μας είναι ένα παράθυρο στον κόσμο. Γυμναστική, διάβασμα και μαγειρική, είναι μόνο κάποιες ασχολίες που μπορεί απλόχερα να σου προσφέρει το διαδίκτυο, οι οποίες είναι αφενός ωφέλιμες για την ψυχική και σωματική υγεία και αφετέρου, προσφέρουν ένα διαρκές αίσθημα πληρότητας και ικανοποίησης.
Θα ήταν ουτοπικό να θεωρηθεί ότι όλοι οι άνθρωποι οφείλουν να αντιλαμβάνονται τα τεχνάσματα των διαφημίσεων και την προσπάθεια του έμμεσου επηρεασμού. Άλλωστε, ο σκοπός δεν είναι να καταργήσουμε τη δύναμη της διαφήμισης και την επιστήμη των πωλήσεων από τη ζωή μας, αλλά να ενισχύσουμε έστω και στο ελάχιστο, την κριτική μας ικανότητα θέτοντας στους εαυτούς μας το εξής απλό ερώτημα: «Το χρειάζομαι στ’ αλήθεια αυτό;». Ίσως έτσι μπορέσουμε να κατανοήσουμε ότι ένα υλικό αγαθό υποκαθιστά μόνο παροδικά την ευτυχία της πραγματικής ζωής και ίσως αποδεχτούμε πως λίγες σταγόνες Chanel No 5, είναι τελικά κι αυτές περιττές.
