Της Γαρυφαλλιάς Κουτζή,
Το 2020 δεν άφησε και πολλά όμορφα πράγματα στο πέρασμά του. Ήταν μια χρονιά στην οποία τα θέματα υγείας είχαν τον πρώτο λόγο, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως δεν ήταν μια –όσο το δυνατόν υπό αυτές τις συνθήκες– «πράσινη» χρονιά. Το ότι γνωρίσαμε τη Λισαβόνα ως Ευρωπαϊκή Πράσινη Πρωτεύουσα για το 2020 ήταν σίγουρα ένα από τα καλά που δεν θα ξεχάσουμε. Και αυτό, όχι μόνο γιατί η Λισαβόνα είναι μια πανέμορφη πόλη ούτως ή άλλως, αλλά γιατί μας έδωσε πολλές ιδέες και λειτούργησε ως πρότυπο βιωσιμότητας για άλλες πόλεις. Και γιατί να μην συμπεριλάβουμε σε αυτές την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, το Ηράκλειο, τη Λάρισα ή το Βόλο; Μήπως να το σκεφτούμε; Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Ο θεσμός της Ευρωπαϊκής Πράσινης Πρωτεύουσας ξεκίνησε το 2008, όταν τέθηκε ως πρόταση στο Συνέδριο Green Week για την Ευρωπαϊκή Περιβαλλοντική Πολιτική. Δύο χρόνια αργότερα, το 2010, η Κοπεγχάγη ανακηρύχθηκε ως η πρώτη Ευρωπαϊκή Πράσινη Πρωτεύουσα. Έκτοτε ο τιμητικός αυτός τίτλος απονέμεται κάθε χρόνο σε μια ευρωπαϊκή πόλη που ξεχωρίζει για τις πράσινες πρακτικές που υιοθετεί, τις βιώσιμες λύσεις που προτείνει και μπορεί να εμπνεύσει με αυτό τον τρόπο τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις. Η διαδικασία είναι η εξής: κάθε πόλη που επιθυμεί να θέσει υποψηφιότητα, παρουσιάζει μια σειρά από στοιχεία που αφορούν σε δώδεκα περιβαλλοντικούς τομείς. Έπειτα χρειάζονται περίπου δύο χρόνια, ώστε να αξιολογηθούν αυτά τα στοιχεία και να εξαχθούν τα αποτελέσματα.
Με ποια κριτήρια αναδεικνύεται μια πόλη ως πράσινη πρωτεύουσα της Ευρώπης; Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί είναι συγκεκριμένες. Πρώτη και κυριότερη προϋπόθεση είναι το μέγεθός της που υπολογίζεται ανάλογα με το πλήθος των κατοίκων της. Μια πόλη είναι αρκετά μεγάλη, ώστε να μπορεί να θέσει υποψηφιότητα, εάν ο πληθυσμός της ξεπερνά τους 100.000 κατοίκους. Στην ελληνική πραγματικότητα, η Λάρισα, για παράδειγμα, είναι μια τέτοια πόλη, ενώ οι Σέρρες όχι. Αυτό δεν σημαίνει πως οι Σέρρες δεν μπορούν να ξεχωρίσουν. Σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει ένα άλλο είδος τιμητικής διάκρισης, αυτό του Ευρωπαϊκού Πράσινου Φύλλου, το οποίο απονέμεται σε μικρότερες πόλεις που διακρίνονται για τις βιώσιμες πρακτικές τους.
Μια άλλη προϋπόθεση είναι οι περιβαλλοντικοί τομείς στους οποίους μπορεί να ξεχωρίσει. Θα μπορούσε να είναι η βιοποικιλότητα, η διαχείριση αποβλήτων, η ποιότητα του αέρα, η ποιότητα του νερού, η ενεργειακή αποδοτικότητα, τα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η προσαρμοστικότητα στην κλιματική αλλαγή, η διαχείριση θορύβου, η βιώσιμη διαχείριση του εδάφους, η ανάπτυξη της τεχνολογίας με βιώσιμα μέσα, οι αστικές μετακινήσεις και η βιώσιμη διακυβέρνηση. Ο λόγος που χρησιμοποίησα τόσες φορές τον όρο «βιώσιμος» είναι επειδή αυτό που ενδιαφέρει μια πράσινη πρωτεύουσα είναι να παρέχει μακροχρόνιες λύσεις τόσο στους κατοίκους της όσο και στην κοινωνία, αλλά και το περιβάλλον ταυτόχρονα.
Τι έκανε τη Λισαβόνα να ξεχωρίσει; Είχε να παρουσιάσει πολλές πρωτοβουλίες οι οποίες πάρθηκαν ώστε να υιοθετηθεί ένας πιο βιώσιμος τρόπος ζωής στο αστικό περιβάλλον. Τα νέα μέτρα που λήφθηκαν για τις μετακινήσεις είχαν σκοπό να μειώσουν το ανθρακικό αποτύπωμα στην ατμόσφαιρα. Έτσι, οι μετακινήσεις με ιδιωτικό όχημα περιορίστηκαν, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα προτιμήθηκαν, ενώ προτάθηκαν η χρήση του ποδηλάτου και το περπάτημα. Παράλληλα, οι τοπικές αρχές φρόντισαν ώστε να ενισχυθεί το πράσινο στο αστικό περιβάλλον και να προστατευθεί η βιοποικιλότητα. Εκτός από αυτά, λήφθηκαν μέτρα για διάφορους άλλους τομείς, όπως η διαχείριση του νερού, η ανακύκλωση και η μείωση των αποβλήτων.
Αλλά υπάρχει κάτι σημαντικότερο από όλα αυτά που επηρέασε την απόφαση της Ευρώπης και αυτή ήταν η διαχείριση της οικονομικής κρίσης σε συνάρτηση με όλα τα παραπάνω. Όταν η κρίση ξέσπασε σε ολόκληρη την Ευρώπη, η Λισαβόνα φυσικά επηρεάστηκε, όπως άλλωστε και οι περισσότερες πόλεις της Πορτογαλίας. Ωστόσο, η εξασθένιση της οικονομίας δεν κατάφερε να αποτελέσει τροχοπέδη για τη βιωσιμότητα. Αντίθετα, οι τοπικές αρχές συνέχισαν να συμπεριφέρονται με σύνεση απέναντι στα προβλήματα του περιβάλλοντος, την υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών και να παρακινούν τους πολίτες να συμπεριφέρονται αναλόγως.
Η Λισαβόνα είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα πόλης που κατάφερε να ξεχωρίσει μέσα στην κρίση και ταυτόχρονα να προασπίσει τον τίτλο της ως Πράσινη Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2020. Αυτό που αξίζει να κρατήσουμε είναι πως ο «πράσινος» αυτός τίτλος αποτελεί κίνητρο για τις ευρωπαϊκές πόλεις ώστε να υιοθετήσουν πράσινες πρακτικές και να ενισχύσουν την τοπική οικονομία. Ίσως, τα επόμενα χρόνια να καταφέρουν και οι ελληνικές μεγάλες πόλεις να κερδίσουν τον ίδιο τίτλο, αποδεικνύοντας πως η Ελλάδα αναγνωρίζει την ανάγκη εφαρμογής ενός εναλλακτικού αστικού μοντέλου ανάπτυξης που οδηγεί σε βιώσιμο μέλλον.
Ενδεικτικές πηγές
- https://europa.eu/youth/eu/article/62/75028_el?language=bg
- https://lisboagreencapital2020.com/en/
- https://ec.europa.eu/environment/europeangreencapital/winning-cities/2020-lisbon/
